DİKİLİ KÜRTAJ / ACISIZ-GÜVENLİ
TEL: O541 998 34 34
İZMİR DİKİLİ KÜRTAJ GENEL ANESTEZİ İLE AĞRISIZ ACISIZ 10 DAKİKALIK İŞLEM SÜRESİ YÜZDE YÜZ GÜVENLİ
Kürtaj bir doğum kontrol yöntemi değildir. Çeşitli nedenlerle eğer çocuk doğurmak-gebelik için uygun zamanda olmadığınızı düşünüyorsanız öncelikle modern aile planlaması yöntemlerinden birini kullanın. Kondom, doğum kontrol hapı, spiral takılması başlıca yöntemlerdir. İstenen çocuk sayısına ulaştığınızı düşünüyorsanız doktorunuzun onayıyla tüplerinizi bağlatabilirsiniz. Takvim yöntemi , geri çekme veya ilişki sonrası vajinal yıkamanın kesinlikle güvenilir yöntemler olmadığını bilmelisiniz
Her şeye rağmen gebelik oluştuysa bunu gerçekten istemediğinizden emin olmalısınız. Kürtaj sonrası pişmanlık yaşayabileceğinizi göz önünde bulundurarak karar verin. KÜRTAJ KARARINIZI BİR DAHA GÖZDEN GEÇİRİN.
Kesinlikle kürtaj olmaya karar verdiyseniz bunu Kadın Doğum hekiminin kontrolünde steril koşulları sağlayan bir klinikte olun. Her ne kadar karmaşık bir işlem olmasa da uygun olmayan koşullarda yapılan bir kürtaj bütün ömrünüz boyunca size sorun oluşturabilir
Kliniğimizde hasta mahremiyetine katı kurallarla özen gösterilir. Hasta bilgileri hiçbir şekilde üçüncü kişi veya kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
İŞLEM HAKKINDA:
- İŞLEM BİLGİLERİ KESİNLİKLE GİZLİ KALIR. KESİNLİKLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ VE KURUMLARLA PAYLAŞILMAZ.
- DİPOSİBLE MALZEME (KANÜL) KULLANILIR. BASKA HASTALARDA KULLANILAN KANÜLLER İLE KÜRTAJ YAPILMAZ.
- SADECE VAKUM YÖNTEMİ İLE KÜRETAJ YAPILIR. METAL BİR CİHAZ VEYA ALET KULLANMIYORUZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ SON DERECE GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE YAPILIR. DAHA SONRA GEBE KALMAK İSTEDİĞİNİZDE SORUN YAŞAMZSINIZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ HASTANE ORTAMINDA TAMAMEN STERİL ŞARTLARDA YAPILIR.
KÜRTAJ UYGUNSUZ KOŞULLARDA YAPILIRSA NELER OLABİLİR?
RAHİM DELİNMESİ
CİDDİ YUMURTALIK YADA KARIN İÇİ ENFEKSİYON
ÖMÜR BOYU SÜRECEK RAHİM YAPIŞIKLIĞI
ÖMÜR BOYU SÜRECEK ADET GÖRMEME PROBLEMİ (ASCHERMAN SENDROMU)
RAHİM AĞZI YIRTIKLARI
KALICI KISIRLIK
Bu problemlerin olmaması için sadece işlem konusunda yetenek- tecrübe olması yetmez. Ultrasonografi ile doğru rahim açısı tespiti, işlem sonrası ultrason ile doğru rahim iç kısmı ölçümü, doğru kürtaj zamanlama kararı vermek de gereklidir. Ayrıca kürtaj sonrası doğru ilaç seçimi de çok önemlidir.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin. TEL: O541 998 34 34
Detaylı teknik konulara girmeden akla gelecek ilk soruları hızlıca cevaplayalım.
Vakumlu kürtaj
Bir çok klinik kürtaj işlemi içi vakum aspirasyon yöntemini kullanmaktadır. Vakumlu küretaj rahmin her ay çoğalıp adet kanamasıyla atılan kısmına yani endometriuma zarar vermez. Böylece rahimde yapışıklık, tekrar gebe kalmakta zorluk, rahim delinmesi, aşırı kanama , şiddetli ağrı gibi durumlar olmaz
Kanül adı verilen ve uç bölümü son derece ince olan plastik aletler kullanılır. Yumuşak plastik kanüller rahim dokusuna zarar vermez. Merkezimizde rutin uygulamada sadece vakumlu küretaj yöntemiyle işlem yapmaktayız.
Bu işlemin riskleri nelerdir?
Bütün tıbbi işlemlerde bazı riskler mevcuttur. İşleminiz iyi bir klinikte yapıldığında riskiniz sıfıra yakındır. İyi bir klinikten kastımız öncelikle iyi bir ultrasonla gebelik haftasının ve rahim yönünün belirlenmesi, kaliteli vakum sistemleri kullanılması, genel hijyendir.
Klinikte ne kadar süre kalmam gerekir?
Daha önce doğum yapmamış kişilerde rahim ağzı (serviks) sert olur. Zorlayıcı bir işlem olmaması için ilaç verilip biraz beklemek uygun olur. İşleminiz acil durumlarda birkaç dakikada yapılabilir. Rahim ağzı yapısı ve gebelik haftasına göre ilaç alıp yaklaşık bir saat beklemeniz de önerilebilir. İşlemin hazırlık kısımları hariç net süresi çoğu zaman 2-3 dakikadır.
İşime kaç günde dönebilirim?
Aynı gün işinize dönebilirsiniz.
Kürtaj sonrası ne zaman cinsel ilişkide bulunabilirim?
Kürtajdan 10 gün sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.
Aşırı ağrım olur mu?
İyi bir anesteziyle hemen hemen hiç ağrınız olmaz. Nadiren az miktarda ağrı olabilir.
Kürtaj sonrası kanama kaç gün sürer?
Kanama çoğunlukla 1-7 gün sürer. Eğer daha uzun sürerse doktorunuzla görüşüp ultrason kontrolüne gelmeniz gerekir. Vakum yöntemi en iyi yöntem olmakla beraber vakum yöntemiyle yapılan kürtaj sonrasında kanamalar daha uzun sürebilir. Eski yöntemle yani küretle temizleme yöntemiyle kanama ve parça kalması ihtimali daha azdır. Çünkü bu yöntemle rahim içi keskin uçlu metal kaşıklarla iyice temizlenir. Bu detaylı temizleme kanamanın daha az olmasını sağlar ancak ciddi riskler barındırır. Rahim zarar görebilir. Vakum yöntemiyle kanamlar biraz daha uzun sürebilir ama kesinlikle en güvenilir yöntemdir.
Kürtaj olduğum daha sonra anlaşılır mı?
Hayır sağlıklı bir işlem sonrasında ultrason veya başka yöntemlerle kürtaj olduğunuz anlaşılmaz.
Kürtaj sonrası hangi ilaçları kullanmak gerekir?
Doktorunuzun size verdiği ilaçlar temel olarak iki gruptan oluşur
1-Ağrı kesici
2-Antibiyotik (olası bir enfeksiyona karşı)
Bazen bu iki grup iacın yanına ek ilaçlar yazılabilir. Örneğin muayene sırasında belirgin vajinal akıntı izlendiyse fitil tarzında ilaçlar yazılabilir. Eğer fitil yazıldıysa kanamanız tam olarak geçince kullanmaya başlayın. Ağrınız yoksa ve doktorunuz başka bir şey söylemediyse ağrı kesici ilaç kullanmayabilirsiniz.
Daha sonraki gebeliğimi etkiler mi, sorun yaşar mıyım?
Hayır kürtaj uygun şartlarda yapıldıysa sonraki gebeliklerinizi etkilemez. Gebe kalmanıza engel olmaz. Oluşan gebelikte problem yaşamanıza neden olmaz.
Kürtaj olduğum bilgisi başkalarıyla paylaşılır mı?
Kliniklerin kendi uygulamaları vardır. Bizim kliniğimizde bilgiler kesinlikle başka kişi ya da kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğe gelirken neler yapmam gerekir?
Öncelikle kürtaj kararınızı iyice düşünün. Gerekirse bir yakınızla görüşün veya profesyonel destek alın, işlemi aceleye getirmeyin. Yasal işlem yapılma süresinin ülkemizde 10 hafta (ilişki tarihinden sayınca yaklaşık (56 gün) olduğunu biliniz. Bu süreyi geçerse kürtaj olamazsınız. İşleminiz sabah saatlerinde yapılacaksa aç olarak gelin, öğleden sonra yapılacaksa kahvaltı edin ancak ardından bir şey yemeyin. Tıbbi geçmişinizle ilgili sorulan soruların cevaplarını doktorunuza eksiksiz aktarın.
Kürtaj fiyatları neye göre belirlenir?
Çoğu klinik gebelik haftasına , daha önce doğum veya sezaryen olup olmamasına ve ek tıbbi duruma göre fiyat belirler. Daha önce doğum yapanlarda işlem nisbeten kolay olmaktadır. Güncel fiyat bilgisi için lütfen arayınız.
Kürtaj en eken hangi haftada yapılır?
Gebeliğin kan veya idrar testleriyle tespitinden sonra ultrason kontrolü gerekir. Gebelik ultrasonda teyit edildiğinde işlem yapılabilir. Hastanın kilosu ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak 4-6 haftalarda karından yapılan ultrasonla tespit edilebilir. Vajinal ultrasonla çoğunlukla 4 hafta civarında tespit yapılır. Gebelikten şüphelendiğinizde eğer kesin olarak istemediğinize karar verdiyseniz testlerle teyit edin. Erken dönemde en iyi gebelik belirleme yöntemi kan testidir. Gebelik sadece kan testiyle tespit edildiyse yani henüz ultrasonda görülmediyse kürtaj işlemi yapılmaz.
Kürtaj en geç hangi haftada yapılır?
Türkiye’de yasal kürtaj süresi 10 haftadır. Bu süre adet tarihinden sayınca 10 hafta olmakla birlikte ilişki tarihinden sayınca 8 haftaya (56 gün ) denk gelmektedir.
Kürtajdan sonra işlemin doğru yapıldığı test edilecek mi?
Evet. Kürtaj işleminden sonra ultrasonla tekrar rahim içine bakılır. İşlem doğru yapılmış mı, içerde parça var mı, kanama odağı var mı diye kontrol edilir.
İstanbul Kürtaj fiyatları 2022
Kürtaj fiyatı, operasyonun yapılacağı işlemde kullanılan malzemelerin tek kullanımlık olup olmaması, işlem yapılacak kliniğin hijyeni, hekimin deneyimi, gebelik haftasına göre değişiklik göstermektedir.
Kürtaj sonrası nelere dikkat edilmelidir?
Kürtaj anestezili (uyutularak) yapıldıysa işlem sonrası uyku hali,unutkanlık, dikkat dağınıklığı olabilir. Kürtaj işlemine ciddi psikolojik baskı-kararsızlıkla giren kişilerde işlem sonrası çok nadiren de olsa pişmanlık, ağlama krizleri olabilir. Bu stresli durumdan kurtulmanın verdiği aşırı sevinç de ağlama krizlerine yol açabilir.
Anestezi ile kürtaj olanların ilk bir saat araç kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapmaması gerekir.
Muayenehanede kürtaj yapılır mı?
Muayenehane ölçeğindeki yerlerde kürtaj yapılması durumu ülkeden ülkeye değişmektedir. Aslında kürtaj yapılıp yapılmaması ya da hangi haftaya kadar yapılabileceği ülkeler arasında ciddi farklılıklar gösterir. Muayenehane ölçeğinde bir klinikte işlem yapılması başka herhangi bir sağlık sorunu olmayan birinde tıbbi prosedür olarak son derece güvenlidir.
Kürtaj sonrası kısırlık olur mu?
Kürtaj işlemi araba kullanmaya benzer. Çok aşırı zor değildir ancak basit dikkatsizlikler düzeltilemez ciddi sorunlara yol açabilir.
Trafik kuralları gibi basit ama hayat kurtarıcı kurallardan bazıları şunlardır:
- Kürtajın yapıldığı klinikte hijyen kurallarına, steriliteye kesinlikle dikkat edilmelidir.
- Kürtaj işlemini yapan hekim kesinlikle bu konuda çok tecrübeli olmalıdır. Sadece işlem konusunda değil ultrason konusunda da tecrübeli olmalıdır. Çünkü işlem öncesi rahim açısının doğru tespit edilmesi, işlem sonrası parça kalıp kalmadığının net anlaşılması ancak ultrasonla mümkün olabilmektedir.
- Kürtaj işleminde hekime yardımcı olan sağlık personelinin bu konuda tam eğitimli olması gerekir.
- Mümkünse sadece vakum yöntemi kullanılmalı. Vakum yöntemi kullanmayan bir klinikte bu işlem yapılmamalıdır.
- Eğer gerekli ise kürtaj öncesinde rahim ağzını yumuşatıcı ilaç verip bir-iki saat kadar beklemek gerekir. Biraz sabırlı davranmak çok büyük sorunları önleyebilir.
- İşlem sonrası verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması gerekir. Antibiyotiği düzensiz kullanmak ya da hiç kullanmamak Çok ciddi sorunlara yol açabilir.
- İşlem sonrası size verilen kontrol tarihinde doktorunuzla iletişime geçin.
Eğer bütün kurallara uyulursa kürtaj sonrasında kısırlık veya başka bir sorun yaşama ihtimaliniz hemen hemen hiç yoktur.
Eş onayı olmadan kürtaj yapılır mı?
Kadın doğum klinikleri kürtaj işlemi için eş onayı olmasını tercih eder. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
18 yaşından küçükler kürtaj olabilir mi?
Kürtaj işleminin yapılabilmesi için kürtaj olacak kişinin 18 yaşından büyük olması gerekir. Ebeveyin onayıyla veya yasal belgeler ile 18 yaşından önce kürtaj yapılabilir. Konunun hassas olduğu ve herhangi bir yaşta bu işlemin yapılamayacağı bilinmelidir. 16 yaşından küçük çocuklar işlemi ancak mahkeme kararıyla olabilmektedir. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
Adet tarihi geçmeden kürtaj olur mu?
Kürtaj işlemi için adet tarihinizin tek başına herhangi bir önemi yoktur. Gebelik şüpheniz varsa öncelikle test yaptırın. En garantili test kanda yapılan test ( BHCG) dir. İdrar testlerinin güvenilirliği daha azdır. İdrar testinde gebelik var görünüyorsa hemen hemen kesinlikle gebelik vardır. İdrar testinde sonuç negatifse yani tek çizgiyse gebeliğin olmadığını söyleyebiliriz ancak bu çok güvenilir bir sonuç değildir. Hala şüpheniz varsa ya birer hafta arayla adet görünceye kadar gebelik testi yaptırın ya da kanda gebelik testi yaptırın.
Dış gebelikte kürtaj olur mu?
Hayır. Dış gebelikte kürtaj yapılamaz (tanı için olan özel durumlar hariç).
Ultrasonda gebelik görülmeden kürtaj yapılır mı?
Hayır. Ultrasonda gebeliğin rahim içinde olduğu net olarak görülmeden tanısal amaçlı özel durumlar hariç kürtaj işlemi yapılamaz.
Kan testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Kan testi yani bhcg testinde gebelik çıktıysa öncelikle değerin kaç olduğuna bakılır. 1500 üzeri değerlerde vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülür. Eğer bhcg 1500, duruma göre bazen 2000 olduğu halde hala vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülmüyorsa dış gebelik açısından yakın takip gerekir.
Evde yapılan idrar testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Evde yapılan gebelik testi gebelik haftası için bize yardımcı olmamaktadır. Yapılacak en doğru şey eğer gebelik kesinlikle istenmiyorsa doktorunuza başvurmaktır. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Devlet hastanesinde kürtaj yapılır mı?
Yasal olarak uygun durumlarda yapılabilir. Devlet hastanesinde de özel kliniklerde olduğu gibi aynı işlem aynı prosedürler çerçevesinde yapılabilir. Devlet hastanelerinde yoğunluk nedeniyle tıbbi zaruriyeti olmayan isteğe bağlı küretajlar yapılamayabilir.
Ancak devlet hastanelerine başvurduğunuzda kürtaj işlemi yoğunluk nedeniyle hasta kabul edilemediği gibi bir dönüş alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle devlet hastanesinde kürtaj işlemini gerçekleştirilemeyebilir. Ayrıca yasalar çerçevesinde evli olan kadınların kürtaj yaptırabilmesi için eşlerinin de rızasının olduğuna dair belgesinin de olması gerektiği unutulmamalıdır.
Tıp merkezlerinde kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Özel hastanede kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir . Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Gizli kürtaj yaptırmak istiyorum, bu mümkün mü?
Hasta hakları ve kişisel bilgileri koruma kanunu çerçevesinde bütün bilgilerinizin mahremiyeti sağlanmalıdır. Kliniğimizde bu konu hassas olarak değerlendirilir. Hiçbir bilginiz başka kişi ve kurumlarla paylaşılmaz.
Kızlık zarına zarar vermeden kürtaj yapılır mı?
Evet yapılabilir. Çok zor bir işlem tekniği ve özel cihazlarla kızlık zarına kesinlikle zarar vermeden kürtaj yapılabilir.
Kürtaj için genel anestezi mi lokal anestezi mi daha iyidir?
Lokal anesteziyle tamamen ağrısız olarak kürtaj yapılabilir. Yine de pek çok kişi kürtaj işlemi için genel anesteziyi tercih eder. Eğer kürtaj olacak kişi daha önce normal doğum yapmışsa lokal anestezi tercih etmek daha uygun olabilir. Kürtaj olacak kişi çoğunlukla işlemle ilgili hiçbir şey hatırlamak istemez. Bu durumda genel anestezi tercih etmek daha iyi bir seçenektir. Genel anestezi mi lokal anestezi mi sorusunun cevabı tıbbi durumla ilgili olduğu kadar hastanın ağrı eşiği ve endişe düzeyiyle de ilgilidir.
Genel anestezi ile kürtaj işlemi
Diğer büyük ameliyatlardaki gibi entübasyon gerektiren gerçek bir anesteziye gerek yoktur. Toplam 3-4 dakika süren kısa bir özel anestezi türüyle yapılır. Son derece güvenlidir. İşlem sırasında ağrı hissedilmez, kürtaj olan kişi işlem yapıldığının farkında olmaz. Kürtajdan sonra kişinin kendine gelme süresi çok kısadır. Anestezik madde damar yolundan verilir. Kürtaj olacak kişi başka birinden destek almadan kendi kendine kliniğe gelip genel anesteziyle kürtaj olabilir. Gerekli destek tecrübeli elemanlarımızla sağlanır. Hasta kendine geldikten sonra kendi başına klinikten ayrılabilir.
Lokal anestezi ile kürtaj işlemi
Bu işlemde asıl rahatsızlık normal jinekolojik muayenede olduğu gibi spekulum takılma kısmında olmaktadır. Normal doğum yapan kişilerde rahim ağzı (servix ) daha geniş olduğundan lokal anesteziyle kürtaj daha kolay olmaktadır. Lokal anestezi uygun madde, uygun dozajda tecrübeli doktorın elinde genel anestezi kadar etkin bir yöntemdir.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
yüksek dağları olan Selebes; Kİ Borneo; Kİ Cava; Kİ Sumatra adalarını istila ettikleri gibi onu da istila etmeye kalkıştılar mı?
Kalkışmadılar; Kİ bunu anlamak için bugünkü Yeni Ginelilerin yüzlerine şöyle DİKİLİ KÜRTAJ bakmak yeter; Kİ ayrıca Yeni Gineliler üzerinde yapılan ayrıntılı incelemeler de bunu doğruluyor. Arkadaşım Wiwor ile bütün öteki Yeni Gineli dağlılar; Kİ kara derileri; Kİ sık kıvırcık saçları ve yüz şekilleri bakımından EndonezyalIlardan; Kİ Filipinlilerden; Kİ Güney Çinlilerden açıkça farklılar. Yeni Gine’nin iç ovalık bölgesinde ve güney kıyısında yaşayanların çoğu dağlılara benzer ama tek farkları genellikle boylarının daha uzun olmasıdır. Genetikçiler Yeni DİKİLİ KÜRTAJ dağlılarının kan örneklerinde Avustronezyalılara özgü DİKİLİ KÜRTAJ gen özelliği bulmayı başaramadılar.
Ama Yeni Gine’nin kuzey ve doğu kıyılarının; Kİ Yeni Gine’nin kuzey ve doğusundaki Bismarck ve Solomon Takımadaları’nın halkları çok daha karmaşık DİKİLİ KÜRTAJ tablo oluştururlar. Görünüşte benzerlik oranı değişmekle DİKİLİ KÜRTAJ likte Wiwor gibi dağlılarla Achmad gibi Endonezyalılar arası DİKİLİ KÜRTAJ görünüşleri vardır ama ortalama olarak Wiwor’a hayli yakındırlar. Örneğin; Kİ kuzey kıyılı arkadaşım Sauakari’nin saçları dalgalı; Kİ ne Achmad’ınki gibi düz ne de Wiwor’unki gibi kıvırcık; derisinin rengi Wiwor’unkinden DİKİLİ KÜRTAJ az açık ama Achmad’ınkine göre hayli koyu. Bismarck ve Solomon’da yaşayan adalılar ile kuzey kıyı bölgesinin Yeni Ginelileri genetik olarak % 15 Avustronezyalı; Kİ % 85 Yeni DİKİLİ KÜRTAJ dağlılarına benziyorlar. Demek ki Avustronezyalılar Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesine kadar ulaştılar ama adanın iç bölgelerine kadar tamamıyla sokulmayı başaramadılar ve Yeni Gine’nin
kuzey kıyısı ile adalarda yaşayan DİKİLİ KÜRTAJ önceki halk tarafından seyreltildiler.
Çağdaş diller aslında bize aynı öyküyü anlatıyor ama bazı ayrıntılar ekliyor. Papua dilleri denen Yeni DİKİLİ KÜRTAJ dillerinin çoğunun dünyanın başka yerlerindeki hiç DİKİLİ KÜRTAJ dil ailesiyle akrabalıklarının olmadığını XV. Bölüm’de açıklamıştım. Yeni DİKİLİ KÜRTAJ dağlarında; Kİ Yeni Gine’nin bütün güneybatı; Kİ güney orta ovalık bölgesinde; Kİ Yeni Gine’nin kuzey kıyı ve iç bölgelerinde konuşulan her dil; Kİ hiç istisnasız; Kİ Papua dilidir. Ama Avustronezya dilleri hemen kuzey ve güneydoğu kıyılarında dar DİKİLİ KÜRTAJ şerit oluşturan DİKİLİ KÜRTAJ bölgede konuşulur. Bismarck ve Solomon adalarında konuşulan dillerin çoğu Avustronezya dilidir: Papua dilleri ancak DİKİLİ KÜRTAJ kaç adada bazı yalıtılmış köşelerde konuşulur.
Bismarck ve Solomon adaları ile Yeni Gine’nin kuzey kıyılarında konuşulan diller; Kİ Halmahera’da ve Yeni Gine’nin batı ucunda konuşulan dillerin alt-alt-ailesinin; Kİ Okyanus Dili denen alt-alt-ailesi olarak DİKİLİ KÜRTAJ DİKİLİ KÜRTAJ iyle akrabadır. Bu dilsel ilişki Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde Avustronezya dili konuşanların; Kİ DİKİLİ KÜRTAJ haritanın da göstereceği gibi; Kİ Halmahera yoluyla geldiklerini doğrular. Avustronezya ve Papua dillerinin ayrıntıları ve bu dillerin Kuzey Yeni Gine’deki dağılımları Avustronezyalı istilacılar ile Papuaca konuşan yerliler arasında uzun yıllar sürmüş DİKİLİ KÜRTAJ ilişkiye tanıklık etmektedir. Bölgedeki hem Avustronezya hem de Papua dilleri DİKİLİ KÜRTAJ DİKİLİ KÜRTAJ lerinin sözcük dağarcıklarından ve dilbilgisinden öyle çok etkilenmişlerdir ki bazı dillerin temelde Papua dilinden etkilenmiş DİKİLİ KÜRTAJ Avustronezya dili mi yoksa Avustronezya dilinden etkilenmiş Papua dili mi olduğunu bilmek güçtür. Kuzey kıyı boyunca ya
da kıyıyı çevreleyen adalarda köy köy dolaşırken Avustronezya dilinin konuşulduğu DİKİLİ KÜRTAJ köyden sonra Papua dilinin konuşulduğu DİKİLİ KÜRTAJ köye; Kİ arkasından İZMİR KÜRTAJ FİYAT .Avustronezya dilinin konuşulduğu DİKİLİ KÜRTAJ köye gelirsiniz; Kİ dilsel sınırlarda hiç DİKİLİ KÜRTAJ genetik kopuşma da olmaz.
Bütün bunlar bize Avustronezyalı istilacılarla Yeni Gine’nin asıl sahiplerinin Yeni Gine’nin kuzey kıyılarında ve kuzey adalarında binlerce yıldır ticaret yaptıklarını; Kİ DİKİLİ KÜRTAJ DİKİLİ KÜRTAJ leriyle evlendiklerini; Kİ DİKİLİ KÜRTAJ DİKİLİ KÜRTAJ lerinin genlerini ve dillerini devraldıklarını gösteriyor. Uzun sürmüş bu ilişkiler sonunda Avustronezyalıların genlerinden çok dilleri yayıldı; Kİ o yüzden bugün Bismarck ve Solomon adalarında yaşayanlar; Kİ görünüşleri ve genlerinin çoğu bakımından hâlâ Papualı olmasına karşın Avustronezya dillerini konuşuyorlar. Ama Avustronezyalıların ne genleri ne de dilleri Yeni Gine’nin iç bölgelerine kadar yayılabildi. Yeni DİKİLİ KÜRTAJ istilası böylece Borneo; Kİ Selebes; Kİ öteki büyük Endonezya adalarının istilasına hiç benzemedi; Kİ oraların daha önceki sahiplerinin genlerinin de dillerinin de neredeyse bütün izlerini silindir gibi ezip geçmişlerdi. Yeni Gine’de nelerin olduğunu anlamak için gelin şimdi arkeolojik kanıtlara dönelim.
Yaklaşık MÖ 1600’de; Kİ Avustronezyalıların yayılışlarının işaretleri olan şeylerin -domuzların; Kİ tavukların; Kİ köpeklerin; Kİ kırmızı süslü çanak çömleklerin; Kİ bilenmiş taş keserlerin; Kİ dev istiridye kabuklarının- Halmahera’da görüldüğü hemen hemen aynı zamanlarda bunlar Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde de görüldü. Ama Avustronezyalıların oraya gelişlerini daha önce Filipinler’e ve Endonezya’ya gidişlerinden ayıran iki özellik var.
Bunların DİKİLİ KÜRTAJ incisi; Kİ ekonomik yönden önemi olmayan ama arkeologların erken dönem Avustronezya yerleşim yerlerini hemen tanımalarını sağlayan estetik özelliklerle; Kİ çanak çömlek tasarımlarıyla ilgili. Filipinler’deki ve Endonezya’daki erken dönem Avustronezya çanak çömlekleri süslemesizken Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesindeki çanak çömlekler yatay bantlar halinde geometrik şekillerle süslüydü. Bunun dışında çanak çömleklerde Endonezya’daki erken dönem Avustronezya çömleklerinin ayırıcı özelliği olan tas biçimi ve kırmızı kil kullanımı devam ediyordu. Besbelli ki Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesine yerleşen Avustronezyalıların aklına; Kİ belki de ağaç kabuklarından yaptıkları kumaşlarda ve gövdelerine yaptıkları dövmelerde zaten kullandıkları geometrik şekillerden esinlenerek çömleklerine “dövme” yapmak geldi. Bu üsluba Lapita üslubu deniyor; Kİ Lapita adı bu üslubun tanımlandığı yer olan arkeolojik kazı yerinin adından geliyor.
Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesindeki erken dönem Avustronezya yerleşim yerlerinin çok daha önemli DİKİLİ KÜRTAJ ayırıcı özelliği dağılımlarıdır. Filipinler ve Endonezya’da bilinen en eski Avustronezya yerleşim yerleri bile Luzon; Kİ Borneo ve Selebes gibi büyük adalarda bulunur; Kİ oysa Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde bunun tam tersine Lapita çanak çömlekleri gerçekten de yalnızca uzak ve büyük adaları çevreleyen küçük adacıklarda görülür. Bugüne kadar Lapita çanak çömlekleri Yeni Gine’nin kendisinin yalnızca kuzey kıyısında yalnızca DİKİLİ KÜRTAJ tek yerde (Aitape’de); Kİ Solomon adalarındaysa iki yerde bulunmuştur. Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde Lapita merkezlerinin çoğu Bismarcklar’da; Kİ büyücek Bismarck adalarının açıklarındaki adacıklarda; Kİ pek ender olarak da büyük adaların kıyı bölgelerindedir. Lapita çanak çömleklerini yapanlar (daha sonra göreceğimiz gibi)
denizlerde binlerce kilometrelik yolculuklar yapabilen insanlardı; Kİ bu bakımdan köylerini DİKİLİ KÜRTAJ kaç kilometre ötedeki büyük Bismarck adalarına ya da 40-50 kilometre ötedeki Yeni Gine’ye taşıyamamaları kuşkusuz oralara gidemediklerinden değildi.
Lapita merkezlerinde yapılan arkeolojik kazılarda çıkan çöplere bakarak Lapita geçim kaynaklarının neler olduğunu kestirebiliriz. Lapita insanları büyük oranda geçimlerini denizden sağlıyor; Kİ balık; Kİ yunus; Kİ deniz kaplumbağası; Kİ köpekbalığı; Kİ kabuklu deniz hayvanları yiyorlardı. Domuzları; Kİ tavukları; Kİ köpekleri vardı; Kİ (hindistanceviziyle DİKİLİ KÜRTAJ likte) pek çok ağacın kabuklu meyvelerini yerlerdi. Belki de taro; Kİ yam gibi alışılmış Avustronezya kök DİKİLİ KADIN DOĞUMlerini de giyiyorlardı ama bu ürünlerin kanıtlarını bulmak güç; Kİ çünkü çöp yığınları içinde yumuşak köklerin küçük kabuklu meyvelerin kabukları kadar direnme şansı yoktur.
Doğal olarak Lapita çömleklerini yapan kişilerin DİKİLİ KÜRTAJ Avustronezya dili konuştuğunu doğrudan doğruya kanıtlamak olanaksız. İZMİR KÜRTAJ FİYAT .de bu çıkarımı fiilen kesinleştiren iki olgu var. DİKİLİ KÜRTAJ incisi; Kİ çömleklerin üzerindeki süslemeler dışında çömleklerin kendisi ve onlarla ilişkili kültürel araç gereçler; Kİ bugün Avustronezya dili konuşan toplumların atalarının Endonezya ile Filipinler’deki yerleşim yerlerinde bulunan kültürel kalıntılarla benzeşiyor. İkincisi; Kİ Lapita çanak çömlekleri daha önce yerleşmiş insanların bulunmadığı uzak Büyük Okyanus adalarında da görülüyor; Kİ Lapita çömlekçiliğini getiren yerleşim dalgasından sonra ikinci önemli DİKİLİ KÜRTAJ yerleşim dalgasının geldiğine dair kanıtlar da yok; Kİ bugünkü halkı (aşağıda görüleceği gibi) DİKİLİ KÜRTAJ Avustronezya dili
konuşuyor. Böylece Lapita çanak çömleklerini Avustronezyalıların Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesine geldiklerinin DİKİLİ KÜRTAJ işareti saymak yanlış olmaz.
Büyük adaların yanı başındaki adacıklarda o Avustronezya çömlekçileri ne yapıyordu? Belki de Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde yakın zamanlara kadar yaşamış olan bugünkü çömlekçiler gibi yaşıyorlardı. 1972’de; Kİ Büyük DİKİLİ KÜRTAJ Bismarck adası olan New Britain Adası’nın açıklarında bulunan orta büyüklükteki Umboi Adası’nın açıklarındaki Siassi ada topluluğunda yer alan Malai Adacığındaki DİKİLİ KÜRTAJ köyü ziyaret etmiştim. Kuşları araştırmak üzere Malai kıyılarına ayak bastığımda karşılaştığım manzara beni çok şaşırtmıştı. Bütün köyü besleyecek kadar büyük bahçelerle sarılmış alçak kulübelerden; Kİ kumsala çekilmiş DİKİLİ KÜRTAJ kaç kanodan oluşan DİKİLİ KÜRTAJ köy yerine karşımda çoğunlukla iki katlı; Kİ bahçe yapılacak yeri olmayan bitişik evlerle dolu DİKİLİ KÜRTAJ Malai vardı -Manhattan şehir merkezinin Yeni DİKİLİ KÜRTAJ eşdeğeri. Kumsalda yan yana dizilmiş büyük kanolar duruyordu. Meğer Malai Adası’nda balıkçılık kadar çömlekçilik; Kİ oymacılık; Kİ ticaret de çok gelişmiş durumdaymış; Kİ insanlar hayatlarını güzel süslemeli çanak çömlekler; Kİ tahta kâseler yaparak; Kİ onları kanolarıyla büyük adalara götürerek; Kİ mallarının karşılığında domuz; Kİ köpek; Kİ sebze; Kİ daha başka gerekli şeyler alarak geçiriyorlarmış. Malai kanolarının kerestesini bile; Kİ Malai Adası’nda kano olarak oyulabilecek büyüklükte ağaç olmadığı için; Kİ DİKİLİ KÜRTAJ az ötede Umboi Adası ndaki köylülerle yaptıkları ticaret aracılığıyla elde ediyorlarmış.
Avrupa’da gemicilik gelişmeden önce Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde adalar arasındaki ticaret böyle kano yapabilen; Kİ gemicilik
aletleri olmadan denizlerde seyretmeyi becerebilen; Kİ kıyıların açıklarındaki adacıklarda ya da bazen anakaraların kıyı köylerinde yaşayan çömlekçilerin tekelindeydi. Ben 1972’de Malai’ye gittiğimde bu yerli ticaret ağları yok olmuş ya da küçülmüştü; Kİ bunun DİKİLİ KÜRTAJ nedeni Avrupalıların motorlu tekneleriyle ve alüminyum kaplarıyla yarışmanın olanaksızlığıydı; DİKİLİ KÜRTAJ başka nedeni ise Avustralya sömürge yönetiminin kanolarla uzun mesafeli yolculukları; Kİ tüccarların bazı deniz kazalarında hayatlarını kaybetmeleri üzerine yasaklamış olmasıydı. DİKİLİ KÜRTAJ tahminde bulunup MÖ 1600’den sonraki yüzyıllarda Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde adalar arası ticareti Lapita çömlekçilerinin ellerinde bulundurduklarını söyleyeceğim.
Avustronezya dilleri Yeni Gine’nin kuzey kıyı bölgesine; Kİ hatta en büyük Bismarck ve Solomon adalarına daha çok ancak Lapita döneminden sonra yayılmış olsa gerekir; Kİ çünkü Lapita yerleşim yerleri Bismarck adacıklarında toplanmış durumdaydı. Lapita üslubundan türemiş olan çömlekçilik Yeni Gine’nin güneydoğu yarımadasının güney tarafında yaklaşık MS 1 yılına kadar görünmedi. Avrupalılar 19. Yüzyıl sonlarında Yeni Gine’yi keşfe başladıkları zaman Yeni Gine’nin güney kıyısının geri kalan her yeri hâlâ yalnızca Papua dilleri konuşan insanlar barındırıyordu; Kİ oysa Avustronezya dilleri konuşan nüfuslar yalnızca güneydoğu yarımadasına değil; Kİ aynı zamanda (Batı Yeni Gine’nin güney kıyısından 110-120 kilometre açıklardaki) Aru ve Kei adalarına da yerleşmişlerdi. Böylece Avustronezyalıların yakın üslerden gelerek Yeni Gine’nin iç bölgelerinde ve güney kıyılarında sömürge kurmak için binlerce yılları olmuştu ama bunu asla yapmadılar. Hatta Kuzey Yeni Gine’nin kıyı
şeridini sömürgeleştirdilerse; Kİ genetik olarak değil dilsel olarak yaptılar bu işi: Kuzey kıyı bölgesindeki bütün halklar gen bakımından büyük oranda Yeni Gineli olarak kaldı. En fazla bazıları; Kİ toplumları DİKİLİ KÜRTAJ DİKİLİ KÜRTAJ ine bağlayan sınırötesi ticaret erbabıyla iletişim kurabilmek için yalnızca Avustronezya dillerini kabul etti.
Dolayısıyla; Kİ Avustronezyalıların Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesine yayılmalarının sonucu Endonezya ve Filipinler’dekinin tam tersiydi. Bu İkincilerde yerli nüfus yok oldu -belki topraklarından atıldılar; Kİ öldürüldüler; Kİ hastalık kaptılar ya da istilacılar tarafından eritildiler. Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesindeyse yerli nüfus çoğunlukla istilacıları topraklarına sokmadı. İstilacılar (Avustronezyalılar) ikisinde de aynı insanlardı; Kİ daha önce benim ileri sürdüğüm gibi; Kİ Avustronezyalıların kovduğu Endonezya’nın asıl yerli halkı gerçekten de Yeni Ginelilerle akrabaysa; Kİ o zaman yerli nüfuslar da genetik olarak DİKİLİ KÜRTAJ DİKİLİ KÜRTAJ lerinin benzeri olabilir. Farklı sonuçlar nereden çıkıyor?
Endonezya’nın ve Yeni Gine’nin farklı kültürel koşullarını göz önüne alırsanız yanıt apaçık ortaya çıkar. Avustronezyalılar gelmeden önce Endonezya’nın çoğu bölgesinde cilalı taş aletleri bile olmayan avcı/yiyecek toplayıcılar seyrek DİKİLİ KÜRTAJ halde yaşıyordu. Oysa Yeni Gine’nin yüksek bölgelerinde belki de Yeni Gine’nin ovalık bölgelerinde ve ayrıca Bismarck; Kİ Solomon adalarında yiyecek üretimi binlerce yıldır yapılmaktaydı. Yeni Gine’nin yüksek bölgeleri çağdaş dünyanın herhangi DİKİLİ KÜRTAJ yerindeki en kalabalık nüfuslu Taş Çağı halklarından bazılarını besliyordu.
Bu yerleşik Yeni DİKİLİ KÜRTAJ nüfuslarıyla yarışmak için Avustronezyalıların ellerinde pek az kozları vardı. Taro; Kİ yam; Kİ
muz gibi Avustronezyalıların geçim kaynaklarını oluşturan tarım DİKİLİ KADIN DOĞUMlerinin bazıları belki de Avustronezyalılar gelmeden önce Yeni Gine’de bağımsız olarak evcilleştirilmişti. Yeni Gineliler Avustronezyalıların tavuklarını; Kİ köpeklerini; Kİ özellikle domuzlarını kendi yiyecek üretimi ekonomilerinin içine katmaya dünden hazırdılar. Ayrıca Yeni Gineliler taşları zaten cilalıyorlardı. Tropik hastalıklara karşı en azından Avustronezyalılar kadar dirençliydiler çünkü Avustralyalılar gibi onlar da sıtmaya karşı beş türlü genetik korumayla donatılmıştı; Kİ bu genlerin bazıları ya da hepsi Yeni Gine’de bağımsız olarak evrimleşmişti. Yeni Gineliler Lapita çömlekçileri kadar olmasa da zaten denizcilikten iyi anlıyorlardı. Yeni Gineliler Avustronezyalılar gelmeden on binlerce yıl önce Bismarck ve Solomon takımadalarını kendi sömürgeleri haline getirmişlerdi; Kİ Avustronezyalılar gelmeden en az 18.000 yıl önce Bismarcklar’da obsidiyen (keskin aletler yapmaya yarayan volkanik taş) ticareti serpilmişti. Yeni Gineliler Avustronezya dalgasına karşın yakın geçmişte bile batıya doğru; Kİ Doğu Endonezya’ya kadar yayılmış görünüyorlar; Kİ Doğu Endonezya’da Kuzey Halmahera ve Timor adalarında konuşulan diller Batı Yeni Gine’deki bazı dillerin akrabası olan tipik Papua dilleridir.
Kısacası; Kİ Avustronezyalıların yayılmalarından doğan farklı sonuçlar insanlarla ilgili nüfus hareketlerinde yiyecek üretiminin rolünü çarpıcı biçimde göstermektedir. Avustronezya yiyecek üreticileri; Kİ belki de DİKİLİ KÜRTAJ DİKİLİ KÜRTAJ leriyle akraba olan yerleşik halkların yaşadıkları iki bölgeye (Yeni DİKİLİ KÜRTAJ ve Endonezya’ya) göç ettiler. Endonezya’da yaşayanlar hâlâ avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla geçiniyorlardı; Kİ oysa Yeni
Gine’de oturanlar yiyecek üretmeye başlamışlardı; Kİ yiyecek üretimine eşlik eden şeyler de (kalabalık nüfus yoğunlukları; Kİ hastalıklara direnç; Kİ daha ileri teknoloji vb.) orada gelişmiş durumdaydı. Sonuçta yayılan Avustronezyalılar Endonezya’nın asıl yerli halkını silip süpürürken Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde fazla ilerleme sağlayamadılar; Kİ aynı şekilde tropik Güneydoğu Asya’daki Avustro-Asya ve Tay-Kaday yiyecek üreticileri karşısında da fazla ilerleyemediler.
Avustronezyalıların Endonezya aracılığıyla ta Yeni DİKİLİ KÜRTAJ ve tropik Güneydoğu Asya kıyılarına kadar yayılışlarını incelemiş bulunuyoruz. XIX. Bölüm’de Hint Okyanusu’nu aşıp Madagaskar’a kadar süren yayılmayı inceleyeceğiz; Kİ beri yandan XV. Bölüm’de Avustronezyalıların Kuzey ve Batı Avustralya’ya demir atmalarını çevresel güçlüklerin engellediğini görmüştük. Lapita çömlekçileri ta doğuya; Kİ Solomon Adaları’nın ötesine; Kİ daha önce insan ayağının basmadığı DİKİLİ KÜRTAJ adalar ülkesine ulaştıkları zaman genişleme hamlesinin son menziline de girildi. MÖ yaklaşık 1200’de Lapita çömlek kırıkları; Kİ o bilinen domuz; Kİ tavuk ve köpek üçlüsü ile Avustronezyalıların her zamanki arkeolojik izleri Solomonların bin beş yüz kilometre kadar doğusunda Fiji; Kİ Samoa; Kİ Tonga adalarından oluşan Büyük Okyanus Takımadalarında sahneye çıkmıştı. Hıristiyanlığın başlangıç döneminde (çömlekçilik dışında) aynı izler Sosyete ve Markiz Adaları da içinde olmak üzere Doğu Polinezya adalarında görülüyor. Kanolarla yapılan uzun deniz yolculukları sayesinde Hawaii’nin kuzeyinde; Kİ Pitcairn ve Paskalya adalarının doğusunda ve Yeni Zelanda’nın güneybatısında bulunan adalara yerleşmeye gelenler oldu. Bu adaların çoğunun yerli halkı bugün Polinezyalıdır; Kİ yani Lapita
çömlekçilerinin doğrudan doğruya torunlarıdır. Yeni DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde konuşulan dillerin yakın akrabası olan Avustronezya dillerini konuşurlar; Kİ belli başlı tarım DİKİLİ KADIN DOĞUMleri Avustronezya paketinin içinde bulunan taro; Kİ yam; Kİ muz; Kİ hindistancevizi ve ekmek meyvesidir.
MS 1400 dolaylarında; Kİ yani Avrupalı “kâşiflerin” Büyük Okyanus ta boy göstermelerinden neredeyse DİKİLİ KÜRTAJ yüzyıl önce Yeni Zelanda açıklarındaki Chatham Adaları’nın istilasıyla DİKİLİ KÜRTAJ likte Asyalıların Büyük Okyanus’u keşfi tamamlanmış oldu. Asyalıların on binlerce yıl süren keşif gelenekleri Wiwor’un ataları Endonezya aracılığıyla Yeni Gine’ye ve Avustralya’ya yayıldıkları zaman başlamıştı. Artık gidilecek DİKİLİ KÜRTAJ yer kalmayınca ve yerleşilebilecek bütün Büyük Okyanus Adaları na yerleşilince bitti.
Dünya tarihiyle ilgilenenler için Doğu Asya ve Büyük Okyanus toplumları çok öğreticidir; Kİ çünkü bize çevrenin tarihi nasıl biçimlediğini gösteren pek çok örnek sunarlar. Doğu Asya ve Büyük Okyanus halkları; Kİ coğrafi anayurtlarına bağlı olarak; Kİ evcilleştirilebilir mevcut DİKİLİ KADIN DOĞUM ve hayvan türleri ve başka halklarla bağlantıları açısından farklılık gösterirler. Yiyecek üretimi için gerekli önkoşullara sahip olan; Kİ başka yerlerden yayılan teknolojilerin kolay ulaşabileceği yerlerde yaşayan insanlar bu üstünlüklere sahip olmayanları her zaman ortadan kaldırdılar. Tek DİKİLİ KÜRTAJ dalga halinde farklı çevrelere dağılan insanların torunları çevre farklılıklarına bağlı olarak her zaman farklı şekilde gelişti.
Örneğin; Kİ Güney Çinlilerin bağımsız olarak yerli yiyecek üretimi ve teknoloji geliştirdiklerini; Kİ Kuzey Çin’den yazı; Kİ daha başka teknolojiler; Kİ siyasal yapılar aldıklarını; Kİ daha sonra
durmayıp tropik Güneydoğu Asya’yı ve Tayvan’ı istila ettiklerini; Kİ bu bölgelerin daha önceki sakinlerini büyük oranda ortadan kaldırdıklarını görmüştük. Güneydoğu Asya sınırları içinde; Kİ yiyecek üreticisi Güney Çinli sömürgecilerin akrabaları ya da torunları arasında Yumbriler kuzeydoğu Tayland’ın ve Laos’un dağlarındaki yağmur ormanlarında avcılığa ve yiyecek toplayıcılığına geri döndüler; Kİ oysa Yumbrilerin yakın akrabası (Yumbri diliyle aynı Avustro- Asya alt-alt-ailesine giren DİKİLİ KÜRTAJ dil konuşan) Vietnamlılar Kızıl Delta’nın verimli topraklarında yiyecek üreticiliğini sürdürdüler ve metal temeline dayanan büyük DİKİLİ KÜRTAJ imparatorluk kurdular. Aynı şekilde Tayvan’dan ve Endonezya’dan gelen Avustronezyalı göçmen çiftçiler arasında Punanlar Borneo’nun yağmur ormanlarında avcılık ve yiyecek toplayıcılığına geri dönmek zorunda kaldılar; beri yandan Cava’nın bereketli volkanik topraklarında yaşayan yakın akrabaları yiyecek üreticiliğini sürdürdüler; Kİ Hindistan’nın etkisiyle DİKİLİ KÜRTAJ krallık kurdular; Kİ yazıyı aldılar; Kİ Borobudur’da kocaman Budist anıtını inşa ettiler. Polinezya’ya kadar giden ve orada koloni kuran Avustronezyalılar Doğu Asya’nın metal işleme teknolojisiyle yazısından kopuk olarak yaşadılar ve bu yüzden de ne metal ne yazı sahibi oldular. Ama II. Bölüm’de gördüğümüz gibi Polinezya’nın siyasal ve toplumsal örgütlenmesi; Kİ ekonomileri farklı çevre koşulların- da büyük farklılıklar geçirdi. DİKİLİ KÜRTAJ binyıl içinde Doğu Polinezyalılar Chathamlar’da yeniden avcılığa ve yiyecek toplayıcılığına dönerken Hawaii’de yoğun yiyecek üretimiyle DİKİLİ KÜRTAJ likte DİKİLİ KÜRTAJ ön-devlet kurdular.
Sonunda Avrupalılar geldiğinde sahip oldukları teknolojik ve başka üstünlükler sayesinde tropik Güneydoğu Asya’nın ve
Büyük Okyanus adalarının büyük DİKİLİ KÜRTAJ bölümünde geçici olarak DİKİLİ KÜRTAJ sömürge egemenliği kurdular. Ama yerli mikroplar ve yiyecek üreticileri bu bölgede pek çok yere önemli sayıda Avrupalının yerleşmesini engelledi. Bu bölge içinde bugün yalnızca Yeni Zelanda; Kİ Yeni Kaledonya ve Hawaii’de çok sayıda Avrupalı yaşamaktadır; Kİ bu adalar en büyük; Kİ ekvatora en uzak; Kİ bu yüzden iklimleri ılıman Avrupa iklimlerine en yakın adalardır. Sonuç olarak; Kİ Avustralya ve Amerika kıtalarının tersine Doğu Asya’da ve Büyük Okyanus adalarının çoğunda Doğu Asya ve Büyük Okyanus halkları yaşamaktadır.
XVI. Bölüm: Çatışan Yarıküreler
Avrasya Tarihi ile Amerika Kıtaları Tarihinin Karşılaştırılması
Son 13.000 yılda en büyük nüfus hareketi Eski Dünya ile Yeni Dünya arasında yakın geçmişte meydana gelen çatışma sonucunda yaşandı. Bu olayın en can alıcı ve en belirleyici anı; Kİ III. Bölüm de gördüğümüz gibi; Kİ Pizarro’nun küçücük İspanyol ordusuyla; Kİ yerli Amerikan devletlerinin en büyüğü; Kİ en zengini; Kİ en kalabalık nüfuslusu; Kİ yönetimsel ve teknolojik anlamda en gelişmişi olan İnka İmparatorluğu’nun mutlak egemeni imparator Atahualpa’yı esir aldığı andır. Atahualpa’nın esir alınışı Avrupalıların Amerika kıtalarını ele geçirişlerinin simgesidir; Kİ çünkü bu olayda etkili olan yakın nedenler karışımı Avrupalıların öteki yerli Amerikan toplumlarını esir alışlarında da etkili oldu. Şimdi gelin bu iki yarıküre arasındaki çatışmaya dönelim ve III. Bölüm den bu yana öğrendiklerimizi uygulayalım. Yanıt verilmesi gereken temel soru şudur: Niçin Avrupalılar Amerika’ya kadar gidip yerli Amerikalıların topraklarını istila ettiler de bunun tersi olmadı? DİKİLİ KÜRTAJ karşılaştırma yaparak başlayacağız; Kİ Kolomb’un Amerika’yı “keşfettiği” yıl olan MS 1492’yi esas alarak Avrasya ve yerli Amerikan toplumlarını karşılaştıracağız.
Karşılaştırmamızın çıkış noktası da yiyecek üretimi olacak; Kİ çünkü yiyecek üretimi yerel nüfus yoğunluklarını ve toplumların karmaşıklığını belirleyen en önemli nedendir -bu yüzden de istilanın gerisinde yatan nedenlerin en gerisinde bulunmaktadır. Avrasya’daki ve Amerika’daki yiyecek
üretimleri arasındaki en açık fark büyük evcil memeli hayvanlarla ilgilidir. IX. Bölüm’de Avrasya’daki 13 türü görmüştük; Kİ bunlar Avrasya’da başlıca hayvansal protein (et ve süt); Kİ yün; Kİ deri kaynağı; insan ve eşya taşımacılığında başlıca kara taşıtı; savaşlarda vazgeçilmez DİKİLİ KÜRTAJ araç; (saban sürerek ve gübre sağlayarak) yiyecek üretimini artırmanın yolu haline gelmişti. Ortaçağlarda Avrasya’nın memeli hayvanlarının yerini sudolapları; Kİ yel değirmenleri almaya başlayıncaya kadar insan kas gücü ötesinde başlıca “sanayi” gücü kaynağıydılar -örneğin; Kİ değirmen taşlarını döndürmekte; Kİ su kaldıraçlarını çalıştırmakta. Oysa Amerika kıtalarında büyük evcil memeli hayvan olarak tek DİKİLİ KÜRTAJ tür vardı; Kİ lama/alpaka denen bu hayvanlar Andlar’da ve Andlar’ın hemen yanı başındaki Peru kıyılarında küçük DİKİLİ KÜRTAJ bölgede bulunuyordu. Etinden; Kİ yününden; Kİ derisinden yararlanılıyordu; Kİ eşya taşımacılığında kullanılıyordu; Kİ ama bunlar insanların tüketeceği cinsten süt vermiyordu; Kİ sırtlarında insan taşımıyordu; Kİ arabaya da saban çekmiyordu; Kİ güç kaynağı ya da savaş taşıtı olarak asla kullanılmıyordu.
Bu Avrasya ile yerli Amerikan toplumları arasında -son Pleyistosen Bölüm’de Kuzey ve Güney Amerika’da bu zamandan önce var olan büyük memeli yaban hayvan türlerinin çoğunun büyük oranda yok olmasından (belki de yok edilmesinden?) kaynaklanan- büyük DİKİLİ KÜRTAJ farklar toplamı demekti. Bu hayvanlar yok olmasaydı çağdaş tarihimiz başka türlü gelişebilirdi. Cortes ile onun yanındaki serüvenciler 1519’da Meksika kıyılarına ayak bastıkları zaman onları evcilleştirilmiş yerli Amerikan atlarına binmiş binlerce Aztek süvarisi denize dökebilirdi. Aztekler çiçek hastalığından öleceğine hastalığa dirençli Azteklerin bulaştırdıkları
Amerikan mikroplarıyla İspanyolların kökü kazınabilirdi. Hayvan gücü temeline dayanan Amerikan uygarlığı kendi fatihlerini Avrupa’yı talan etmeye gönderebilirdi. Ama binlerce yıl önce memelilerin yok olmasıyla; Kİ bu olabilecek olan şeylerin önü kesilmişti.
Bu yok olma sürecinden sonra Avrupa; Kİ Amerika kıtalarına göre evcilleştirilmeye elverişli çok daha fazla sayıda hayvan barındırır duruma geldi. Evcilleştirilme adaylarından çoğu yarım düzine nedenden DİKİLİ KÜRTAJ i yüzünden elendi. Bundan dolayı sonuçta Avrupa’nın 13 tür büyük memeli evcil hayvanı oldu; Kİ Amerika kıtaları nınsa çok yerel tek DİKİLİ KÜRTAJ tür. Her iki yarıkürede evcilleştirilmiş kuş ve küçük memeli türler de vardı – Amerika kıtalarında çok yerel olarak hindi; Kİ kobay; Kİ berberistan ördeği; Kİ daha yaygın olarak köpek; Avrasya’da tavuk; Kİ kaz; Kİ ördek; Kİ kedi; Kİ köpek; Kİ tavşan; Kİ balansı; Kİ ipekböceği; Kİ bazı başka şeyler. Ama büyük evcil memelilerle karşılaştırıldığında bu küçük hayvanların önemi solda sıfırdı.
Avrasya ile Amerika kıtaları DİKİLİ KADIN DOĞUMsel besin üretimi bakımından da farklıydı; Kİ ama bu konudaki farklılık hayvansal besin üretimine göre daha az dikkat çekiciydi. Tarım 1492’de Avrupa’da yaygın durumdaydı. Hem tarım DİKİLİ KADIN DOĞUMleri hem de evcil hayvanları olmayan pek az sayıdaki Avrasyalı avcı/yiyecek toplayıcıları arasında; Kİ bugünkü Japonya’nın Ainuları; Kİ rengeyikleri olmayan Si DİKİLİ KÜRTAJ ya toplulukları; Kİ Hindistan’ın ve Güneydoğu tropik Asya’nın ormanlarına dağılmış halde yaşayan; Kİ komşu çiftçilerle ticaret yapan avcı/yiyecek toplayıcı küçük topluluklar vardı. Bazı başka Avrasya toplumları; Kİ bunların en başında da Orta Asya kır toplumları ile kuzey kutbunda hayvancılık yapan Laponlar ve
Samoyedlerin evcil hayvanları vardı ama tarımları yok gibi DİKİLİ KÜRTAJ şeydi. Hemen hemen bütün öteki Avrasya toplumları hayvancılık yanında tarımla da uğraşıyorlardı.
Tarım Amerika kıtalarında da yaygın olarak yapılıyordu ama avcı/yiyecek toplayıcılar Avrasya’dakilere göre Amerika kıtalarında daha büyük DİKİLİ KÜRTAJ yüzölçümünü kaplıyorlardı. Amerika kıtalarında yiyecek üretimi yapılmayan bölgeler arasında Kuzey Amerika’nın bütün kuzeyi ile Güney Amerika’nın bütün güneyi vardı; Kİ Kanada’nın Great Plains bölgesi; Kİ Amerika DİKİLİ KÜRTAJ leşik Devletleri’nin güneybatısında sulama tarımı barındıran küçük merkezler dışında Kuzey Amerika’nın bütün batısı vardı. Yerli Amerika’da yiyecek üretiminin yapılmadığı yerler arasında; Kİ Avrupalıların gelişinden sonra bugün artık Kuzey ve Güney Amerika’nın en verimli çiftlik toprakları ve otlakları haline gelmiş olan yerlerin -Amerika DİKİLİ KÜRTAJ leşik Devletleri’nin Büyük Okyanus eyaletlerinin; Kİ Kanada’daki buğday kuşağının; Kİ Arjantin’in pampalarının; Kİ Şili’nin Akdeniz kuşağının- bulunması şaşırtıcıdır. Bu topraklarda daha önce yiyecek üretiminin olmaması söz konusu yörelerde evcilleştirilebilir yaban DİKİLİ KADIN DOĞUM ve hayvan türlerinin az olmasına; Kİ Amerika kıtalarının başka yerlerinden buralara gelebilecek tarım DİKİLİ KADIN DOĞUMleri ile DİKİLİ KÜRTAJ kaç evcil hayvan türünün ulaşmasını önleyen coğrafi ve çevresel engellerin bulunmasına tamamıyla bağlanabilir. Avrupalılar uygun evcil hayvan ve DİKİLİ KADIN DOĞUM türlerini getirir getirmez bu topraklar yalnızca Avrupa’dan göç edenler için değil; Kİ bazı durumlarda Amerikan yerlileri için de verimli hale geldi. Örneğin; Kİ Great Plains’in; Kİ Amerika DİKİLİ KÜRTAJ leşik Devletleri’nin batı kesiminin; Kİ Arjantin pampalarının bazı yörelerinde Amerika’nın yerli toplumları atlar konusundaki ustalıklarıyla; Kİ
bazı yerlerdeyse sığır ve koyun besleyiciliğiyle ünlendiler. O atlı ova savaşçıları; Kİ Navaho koyun çobanları ve dokumacıları bugün beyaz Amerikalıların kafasındaki Amerikan yerlisinin resmini çizmektedir ama bu resim ancak 1492’den sonra yaratılmış DİKİLİ KÜRTAJ resimdir. Bu örnekler Amerika kıtalarında büyük arazilerde yiyecek üretimini sürdürmek için gerekli olup da bulunmayan şeyin evcil hayvanların ve DİKİLİ KADIN DOĞUMlerin kendisi olduğunu gösteriyor.
Amerika kıtalarının yerli Amerikan tarımına olanak tanıdığı bu bölgelerde Avrasya tarımıyla karşılaştırıldığında beş büyük sakınca söz konusuydu: Avrupa’nın protein bakımından zengin çeşitli tahıllarının yerine protein bakımından yoksul mısıra büyük oranda bel bağlamak; serpme ekim yapmak yerine tohumları elle tek tek ekmek; DİKİLİ KÜRTAJ kişinin çok daha geniş DİKİLİ KÜRTAJ araziyi; Kİ aynı zamanda (Kuzey Amerika’nın Great Plains bölgesinde olduğu gibi) elle işlemesi zor olan bazı verimli fakat sert toprakları işlemesini sağlayan hayvanlarla saban sürmek yerine toprağı elle işlemek; toprağın verimini artıracak hayvan gübresinden yoksun kalmak; ürün kaldırma; Kİ öğütme; Kİ sulama gibi tarım işlerinde hayvan gücü yerine yalnızca insan gücüne dayanmak. Bu farklar 1492 de Avrasya tarımının; Kİ yerli Amerikan tarımına göre ortalama olarak kişi- saat başına daha fazla kalori ve protein elde ettiğini gösteriyor.
Yiyecek üretimindeki bu tür farklar Avrasya ile yerli Amerikan toplumları arasındaki eşitsizliklerin en gerisinde yatan nedeni oluşturuyordu. Bunun sonucunda fethin gerisindeki en yakın nedenler arasında en önemlileri mikroplar; Kİ teknoloji; Kİ siyasal örgütlenme ve yazı konusundaki
farklardı. Kuşkusuz bunların arasında yiyecek üretimiyle en dolaysız ilişkisi olan mikroplardı. Kalabalık Avrasya toplumlarını düzenli olarak ziyaret eden ve sonuçta pek çok Avrupalının bağışıklık ya da genetik direnç kazandığı salgın hastalıklar arasında tarihin en öldürücü hastalıkları vardı: Çiçek; Kİ kızamık; Kİ grip; Kİ veba; Kİ verem; Kİ tifüs; Kİ kolera; Kİ sıtma; Kİ vb. Bu ürkütücü listeye karşılık kesin olarak Kolomb öncesi yerli Amerikan toplumlarına mal edilebilecek tek bulaşıcı kalabalık hastalığı frengisiz treponema’dır. (XI. Bölüm’de açıkladığım gibi; Kİ frenginin Avrasya’da mı yoksa Amerika kıtalarında mı ortaya çıktığı belli değildir; Kİ Kolomb’dan önce veremin Amerika kıtalarında var olduğu da bence kanıtlanmamıştır.)
Kıtalar arasında zararlı mikroplar bakımından ortaya çıkan bu fark; Kİ garip kaçacak ama yararlı hayvan varlığı konusundaki farklardan doğdu. Kalabalık insan toplumlarında görülen bulaşıcı hastalıkların nedeni olan mikropların çoğu; Kİ yiyecek üreticilerinin yaklaşık 10.000 yıl önce her gün yakın ilişki kurmaya başladığı evcil hayvanlarda bulaşıcı hastalıklara yol açmış olan mikropların evrimleşmesi sonucunda türedi. Avrasya’da pek çok evcil hayvan türü vardı; Kİ bu yüzden de bu tür pek çok mikrop gelişmişti; Kİ oysa Amerika kıtalarında bunların ikisi de azdı. Yerli Amerikan toplumlarında bu kadar az sayıda ölümcül mikrop geliştirilmiş olmasının başka nedenleri de vardı: Salgın hastalıklar için eşi bulunmaz DİKİLİ KÜRTAJ üreme alanı oluşturan köyler Avrasya’ya göre Amerika kıtalarında binlerce yıl sonra ortaya çıkmıştı; Yeni Dünya da şehirli toplumları barındıran üç bölgeyi (Andlar; Kİ Mezoamerika; Kİ Amerika DİKİLİ KÜRTAJ leşik Devletleri’nin güneydoğusu) DİKİLİ KÜRTAJ leştiren; Kİ Asya’dan Avrupa’ya vebanın; Kİ gribin; Kİ belki de çiçeğin gelmesine yol açmış olan ticaret ölçeğinde hızlı ve
büyük hacimli DİKİLİ KÜRTAJ ticaret asla olmamıştı. Sonuçta Amerika’nın tropik bölgelerinde Avrupalıların sömürge kurmalarını önleyen; Kİ Panama Kanalı’nın açılmasını geciktiren en önemli engel olan bulaşıcı hastalıklar; Kİ yani sıtma ve sarıhumma; Kİ hiç de Amerikan hastalıkları değildi; Kİ Amerika’ya Avrupalıların getirdiği; Kİ Eski Dünya’nın tropik mikroplarının yol açtığı hastalıklardı.
Avrupa’nın Amerika kıtalarını istilasının gerisinde yatan ve mikroplardan aşağı kalmayan yakın nedenler arasında teknolojideki farklılıklar vardı. Bu farklılıklar da son çözümlemede Avrasya’nın yiyecek üretimine dayalı; Kİ kalabalık nüfuslu; Kİ ekonomik anlamda uzmanlaşmış; Kİ siyasal anlamda merkezileşmiş; Kİ karşılıklı etkileşim ve yarışma içindeki toplumlarının çok daha uzun DİKİLİ KÜRTAJ geçmişlerinin olmasından kaynaklanmaktadır. Teknolojide beş alan belirlenebilir:
DİKİLİ KÜRTAJ incisi; Kİ bütün karmaşık Avrasya toplumlarında 1492 yılına gelindiğinde aletler metalden -bakır; Kİ daha sonra bronz; Kİ son olarak da demirden- yapılıyordu. Oysa Andlar’da ve Amerika kıtalarının başka yerlerinde süs olarak bakır; Kİ gümüş; Kİ altın ve alaşımlar kullanılmasına karşın; Kİ bakır aletlerin çok sınırlı ve yerel olarak kullanıldığı bütün yerli Amerikan toplumlarında aletler hâlâ; Kİ başlıca malzeme olan taş; Kİ tahta ve kemikten yapılıyordu .
İkincisi; Kİ askeri teknoloji Avrasya’da Amerika kıtalarındakine göre çok daha güçlüydü. Avrupa silahları çelik kılıçlar; Kİ mızraklar ve kamalardan oluşuyordu; bunlara DİKİLİ KÜRTAJ de küçük ateşli silahlar ile ağır toplar ekleniyor; Kİ som çelikten yapılmış ya da zincirden örülmüş vücuda giyilen zırhlar; Kİ miğferler yapılıyordu. Amerikan yerlileriyse çelik yerine taştan ya da
tahtadan (Anlar’da bazen bakırdan) yapılmış sopalar; Kİ baltalar; Kİ sapanlar; Kİ ok ve yaylar; Kİ yün ya da pamuklu yorgan gibi zırhlar; Kİ yani çok daha etkisiz DİKİLİ KÜRTAJ koruma sağlayan etkisiz silahlar kullanıyorlardı. Üstelik Amerikan yerlilerinin ordularında atlara karşı koyabilecek hiç DİKİLİ KÜRTAJ hayvan yoktu; hızlı ulaşım ve saldırılar için çok önemli olan atlar; Kİ bazı yerli Amerikan toplumları bu atlara sahip oluncaya kadar Avrupalılara ezici DİKİLİ KÜRTAJ üstünlük sağlamıştı.
Üçüncüsü; Kİ Avrasyalılar makineleri işletecek gücü sağlayan kaynaklar bakımından büyük DİKİLİ KÜRTAJ üstünlüğe sahiptiler. İnsanın kas gücüne karşılık hayvanları -sığırları; Kİ atları; Kİ eşekleri- saban sürmede; Kİ buğday öğütmek için değirmen taşlarını döndürmede; Kİ su çıkarmada; Kİ tarlaları sulamakta ya da tarlaların sularını boşaltmakta kullanmaya başlayarak ilk adımı atmışlardı. Sudolapları Romalılar zamanında ortaya çıkmış; Kİ daha sonra gelgit değirmenleri; Kİ yel değirmenleriyle DİKİLİ KÜRTAJ likte ortaçağda iyice yayılmıştı. Su ve rüzgâr gücünü işe koşan bu makineler dişli çark sistemiyle DİKİLİ KÜRTAJ likte yalnızca buğday öğütmekte; Kİ su çıkarmakta kullanılmadı; Kİ şeker ezmek; Kİ maden eritme ocağı körüklerini çalıştırmak; Kİ madenleri toz haline getirmek; Kİ kâğıt yapmak; Kİ taşları cilalamak; Kİ zeytinyağı çıkarmak; Kİ tuz üretmek; Kİ kumaş dokumak; Kİ odun kesmek gibi pek çok üretim amacına hizmet edecek şekilde kullanıldı. Sanayi Devrimi’ni rasgele DİKİLİ KÜRTAJ şekilde 18. yüzyıl İngilteresinde buhar gücünün kullanılmasıyla başlatmak adettendir; Kİ ama aslında su ve rüzgâr gücüne dayalı DİKİLİ KÜRTAJ sanayi devrimi ortaçağda Avrupa’nın pek çok bölgesinde zaten başlamıştı. Avrasya’da 1492’de hayvan; Kİ su; Kİ rüzgâr gücünün uygulandığı bütün işler Amerika kıtalarında hâlâ kol gücüyle yapılıyordu.
Avrasya’da tekerlek güç dönüşümünde kullanılmaya başlamadan çok önce Avrasya kara taşımacılığının büyük oranda temel dayanağı haline gelmişti -yalnızca hayvanların çektiği arabalarda kullanılmakla kalmıyor; Kİ DİKİLİ KÜRTAJ ya da DİKİLİ KÜRTAJ den fazla kişinin; Kİ İZMİR KÜRTAJ FİYAT .salt kas güçlerine dayanan ama kas gücüyle taşıyabileceklerinden çok daha ağır yükleri taşımalarına olanak veren tekerlekli el arabalarında da kullanılıyordu. Tekerlekler Avrasya’da çömlek yapımında ve saatlerde de kullanılmıştı. Amerika kıtalarında tekerlekler bu tür işlerin hiç DİKİLİ KÜRTAJ inde kullanılmıyordu; Kİ yalnızca Meksika’da seramik oyuncaklarda kullanıldığı resmen biliniyor.
Üzerinde durmamız gereken son teknoloji alanı deniz taşımacılığı. Pek çok Avrasya toplumunun büyük gemileri vardı; Kİ bazıları rüzgâra karşı yol alabiliyor; Kİ okyanusları aşabiliyordu; Kİ sekstant; Kİ manyetik pusula; Kİ kıç bodoslaması dümenleri ve toplarla donatılmıştı. Bu Avrasya gemileri hacim; Kİ hız; Kİ hareket yeteneği; Kİ denize dayanıklılık bakımından; Kİ Yeni Dünya’nın en gelişmiş And ve Mezoamerika toplumları arasında ticareti yürütmekte kullanılan sallardan kat kat üstündü. Bu sallar Büyük Okyanus kıyıları boyunca rüzgâr gücüyle yol alıyorlardı. Pizarro’nun gemisi ilk Peru yolculuğu sırasında böyle DİKİLİ KÜRTAJ salın peşine düşüp onu kolayca yakalayarak ele geçirmişti.
Avrasya ve yerli Amerikan toplumları teknoloji ve mikroplar açısından olduğu kadar siyasal örgütlenme bakımından da farklıydı. Ortaçağ ya da Rönesans çağı sonlarında Avrasya çoğunlukla örgütlü devletlerle yönetiliyordu. Bunların arasında Habsburg; Kİ Osmanlı; Kİ Çin devletleri; Kİ Hindistan’daki Moğol devleti ve 13. yüzyılda zirvesine ulaşmış olan Moğol
devleti; Kİ başka devletlerin ele geçirilmesiyle oluşan büyük ve çokdilli DİKİLİ KÜRTAJ er alaşım olarak başlamıştı. Bu yüzden onlardan genellikle imparatorluk olarak söz edilir. Pek çok Avrasya devletinin ya da imparatorluğunun devleti DİKİLİ KÜRTAJ arada tutmaya yarayan resmi DİKİLİ KÜRTAJ dini vardı; Kİ siyasal önderler bu dinin kanatları altında yasallık kazanıyor; Kİ başka halklara karşı savaşmak için haklı gerekçeler bulabiliyorlardı. Avrasya’daki kabile ve oba toplumları daha çok kuzey kutup rengeyiği sığırtmaçlarıyla; Kİ Si DİKİLİ KÜRTAJ ya avcı/yiyecek toplayıcılarıyla; Kİ Hindistan’daki ve tropik Güneydoğu Asya’daki av-cı/yiyecek toplayıcılarıyla sınırlıydı.
Amerika’da iki imparatorluk vardı; Kİ Aztek ve İnka imparatorlukları; Kİ bunlar büyüklükleri; Kİ nüfusları; Kİ çokdillilikleri; Kİ resmi dinleri; Kİ küçük devletlerin ele geçirilmesiyle kurulmuş olmaları bakımından Avrasya’daki imparatorluklara benziyorlardı. Amerika kıtalarında kamu işleri ya da savaşlar için; Kİ pek çok Avrasya devleti ölçeğinde kaynaklarını harekete geçirebilecek olan yalnızca bu iki siyasal DİKİLİ KÜRTAJ im vardı; Kİ ama yedi Avrupa devleti (İspanya; Kİ Portekiz; Kİ İngiltere; Kİ Fransa; Kİ Hollanda; Kİ İsveç; Kİ Danimarka) 1492 ile 1666 arasında Amerikan kolonilerini ele geçirecek kaynaklara sahipti. Amerika kıtalarında tropik Güney Amerika’da; Kİ Aztek yönetimi dışında kalan Mezoamerika’da; Kİ Amerika DİKİLİ KÜRTAJ leşik Devletleri’nin güneydoğusunda pek çok (bazıları gerçekte küçük devletler olan) şeflikler de vardı. Amerika kıtalarının bunların dışında kalan bölümü kabile ya da oba düzeyinde örgütlenmişti.
Tartışılması gereken yakın nedenlerden sonuncusu yazıdır. Avrasya devletlerinin çoğunda okuryazar DİKİLİ KÜRTAJ bürokrasi vardı; Kİ
bazılarında ise bürokratlar dışında kalan halkın önemli DİKİLİ KÜRTAJ bölümü de okuma yazma biliyordu. Yazı Avrupa toplumlarma güç katmış; Kİ siyasal yönetimi ve ekonomik değiş tokuşu kolaylaştırmış; Kİ keşif ve istilaları başlatıp yönlendirmiş; Kİ uzak yerlere ve uzak geçmişe dayanan bilgi ve deneyim alanını yakına getirmişti. Oy sa Amerika kıtalarında yazı Mezoamerika’nın küçük DİKİLİ KÜRTAJ bölgesinde seçkinler tarafından kullanılıyordu. İnka İmparatorluğu’nda DİKİLİ KÜRTAJ hesaplama sistemi ile (quipu adı verilen) düğüm esasına dayanan DİKİLİ KÜRTAJ bellek aleti vardı ama yazıya ayrıntılı bilginin aktarım aracı olarak yaklaşılmamıştı.
Dolayısıyla; Kİ Kolomb zamanında Avrasya toplumları yiyecek üretimi; Kİ mikroplar; Kİ (silahlar da içinde olmak üzere) teknoloji; Kİ siyasal örgütlenme ve yazı bakımından yerli Amerikan toplumlarına göre çok üstündü. Kolomb sonrası meydana gelen çatışmanın sonucunu belirleyen nedenler işte bunlardı. Ama 1492’deki farklar; Kİ Amerika kıtalarında 13.000 yıl geriye uzanan; Kİ Avrasya’daysa bundan daha uzun DİKİLİ KÜRTAJ süredir izlenen tarihsel yörüngelerin ancak tek DİKİLİ KÜRTAJ resminde yer alan farklardır. Özellikle Amerika kıtaları için bu 1492 fotoğrafı Amerika yerlilerinin bağımsız tarihsel yörüngelerinin sonunun fotoğrafıdır. Şimdi isterseniz bu yörüngelerin daha önceki evrelerine dönelim.
Tablo 18.1’de her DİKİLİ KÜRTAJ yarıkürenin belli başlı “anayurtlarında” (yani Avrasya’da Bereketli Hilal ile Çin’de; Kİ Amerika kıtalarında Andlar; Kİ Amazon Bölgesi ve Mezoamerika’da) kilit önemdeki gelişmelerin yaklaşık ortaya çıkış tarihleri özetleniyor. Bu tabloda ayrıca Yeni Dünya’da önemsiz DİKİLİ KÜRTAJ anayurt olan Doğu Amerika DİKİLİ KÜRTAJ leşik Devletleri’nin tarihsel
yörüngesi ile İngiltere’ninki de var; Kİ aslında İngiltere DİKİLİ KÜRTAJ anayurt sayılmaz ama Bereketli Hilal’deki gelişmelerin ne kadar çabuk yayıldığını göstermek için listeye alındı.
Bu tablonun bilgili araştırmacıların hepsinin tüylerini diken diken edeceğine kuşku yok çünkü son derece karmaşık tarihsel olayları kesin gibi görünen DİKİLİ KÜRTAJ kaç tarihe indirgiyor. Aslında bütün bu tarihler DİKİLİ KÜRTAJ sürekliliğin içinde rasgele bazı noktaları etiketleme çabasından öte DİKİLİ KÜRTAJ şey değil. Örneğin; Kİ herhangi DİKİLİ KÜRTAJ arkeoloğun bulduğu ilk metal aletin tarihinden daha önemli olan şey aletlerin önemli DİKİLİ KÜRTAJ bölümünün metalden yapılmaya başladığı tarihtir; Kİ ama “yaygın” sayılabilmek için metal aletlerin ne yaygınlıkta kullanılması gerekir? DİKİLİ KÜRTAJ gelişmenin aynı anayurt içinde farklı bölgelerde ortaya çıkma tarihleri farklı olabilir. Sözgelimi; Kİ And bölgesi içinde çömlekçilik Ekvador’da (MÖ 3100) Peru’ya göre (MÖ 1800) 1300 yıl daha önce başlamıştır.
Bazı tarihlerin; Kİ örneğin şefliklerin ortaya çıkış tarihlerinin; Kİ bazı tarihlere; Kİ örneğin çanak çömlek gibi ya da metal aletler gibi el yapımı ürünlerin tarihlerine göre arkeolojik kayıtlardan saptanması daha güçtür. Tablo 18.1’deki tarihlerin bazıları çok kuşkuludur; Kİ özellikle Amerika’da yiyecek üretiminin başlamasıyla ilgili olanlar. Bununla DİKİLİ KÜRTAJ likte DİKİLİ KÜRTAJ tablonun basitleştirici DİKİLİ KÜRTAJ şey olduğunu unutmadığımız sürece tablodan kıtaların tarihlerini karşılaştırmakta yararlanabiliriz.
Bu tabloya göre yiyecek üretimi insanların besin gereksiniminin büyük DİKİLİ KÜRTAJ bölümünü sağlamaya; Kİ Amerika kıtalarındakine göre Avrasya’daki anayurtlarda 5000 yıl daha önce başladı. Hemen DİKİLİ KÜRTAJ uyarıda bulunmak gerekiyor: Avrasya’da yiyecek üretiminin eskiliği konusunda hiç kuşku
yok ama Amerika kıtalarında başlama tarihleri konusunda tartışmalar var. Arkeologlar özellikle Meksika’daki Coxcatlân Mağarası’nda; Kİ Peru’da Guitarreo Mağarası’nda; Kİ Amerika’daki başka yerleşim yerlerinde bulunmuş evcil DİKİLİ KADIN DOĞUMler için genellikle bu tabloda verilenden daha eski olduğu ileri sürülen tarihler veriyorlar. Bu tarihler şimdi çeşitli nedenler yüzünden yeniden değerlendiriliyor: DİKİLİ KADIN DOĞUM kalıntıları üzerinde yakın geçmişte doğrudan doğruya yapılan radyokarbon deneyleri sonucunda bazen daha yakın tarihler elde ediliyor; daha önce rapor edilmiş daha eski tarihler; Kİ DİKİLİ KADIN DOĞUM kalıntılarıyla yaşıt olduğu düşünülen ama belki de öyle olmayan kömüre dayanıyordu; tarım DİKİLİ KADIN DOĞUMsi olarak ya da yalnızca toplanmış yaban DİKİLİ KADIN DOĞUMler olarak bazı eski DİKİLİ KADIN DOĞUM kalıntılarının durumu kuşkulu. Ama Amerika kıtalarında DİKİLİ KADIN DOĞUMler Tablo 18.1 de gösterilen tarihlerden daha erken DİKİLİ KÜRTAJ tarihte evcilleştirildiyse bile; Kİ şurası muhakkak ki tarım; Kİ insanların almaları gereken kalori miktarının büyük bölümünü sağlayacak; Kİ Avrasya’daki anayurtlara göre Amerikan kıtalarında çok daha geç DİKİLİ KÜRTAJ tarihe kadar yerleşik hayatın temelini oluşturacak durumda değildi.
Daha önce V. ve X. Bölümlerde gördüğümüz gibi; Kİ her DİKİLİ KÜRTAJ yarıkürede ilk yiyecek üretimine “anayurt”luk etmiş ve yiyecek üretiminin yayılma merkezi olmuş; Kİ göreli olarak küçük topu topu DİKİLİ KÜRTAJ kaç bölge var. Bu anayurtlar Avrasya’da Bereketli Hilal ile Çin’den; Kİ Amerika kıtalarında da Andlar; Kİ Amazon Bölgesi; Kİ Mezoamerika ve Doğu Amerika DİKİLİ KÜRTAJ leşik Devletleri’nden oluşuyordu. Kilit önemdeki gelişmelerin yayılma hızları Avrupa söz konusu olduğunda; Kİ arkeologların oradaki çalışmaları sayesinde özellikle iyi bilinmektedir. Tablo 18.Tde İngiltere için verilen özette görüldüğü gibi; Kİ yiyecek üretimi ile köy hayatı (5000 yıllık) uzun DİKİLİ KÜRTAJ gecikmeden sonra DİKİLİ KÜRTAJ kez Bereketli Hilal’den ulaşınca; Kİ ondan sonra İngiltere’nin şefliklerinin; Kİ devletlerinin; Kİ yazıyı ve özellikle de bakır ve bronz aletleri benimseme konusunda gösterdiği gecikme süresi daha azaldı: Bu gecikme; Kİ bakırdan ve bronzdan yapılma metal aletlerin ilk yayılışı için 2000 yıl; Kİ demir aletlerin yayılışı için yalnızca 250 yıldı. Zaten yerleşik
çiftçilerden oluşan DİKİLİ KÜRTAJ toplumun aynı tür DİKİLİ KÜRTAJ başka toplumdan metal işlemeyi “ödünç alma’sı besbelli ki göçebe avcı/yiyecek toplayıcı toplumların yerleşik çiftçilerden yiyecek üretimini “ödünç alma”sına (ya da yerlerini çiftçilere bırakmasına) göre çok daha kolaydı.
Kilit önemdeki bütün gelişmelerin yörüngeleri Amerika kıtalarında Avrasya’dakine göre niçin daha geç DİKİLİ KÜRTAJ tarihe kaymıştı? Bunun nedenleri dört öbekte toplanabilir: Geç başlama; Kİ evcilleştirmeye elverişli mevcut DİKİLİ KADIN DOĞUM ve hayvan türü takımlarının daha sınırlı olması; Kİ yayılmanın önünü tıkayan engellerin daha büyük olması; Kİ Avrasya’ya göre Amerika kıtalarında yoğun nüfuslu toplumların belki de daha küçük ya da daha yalıtılmış bölgelerde toplanmış olması.
Bu tablo önemli gelişmelerin Avrasya’da üç; Kİ Yerli Amerika’da dört bölgede yaygın olarak benimseniş tarihlerini veriyor. Hayvanların evcilleştirilmesi konusunda köpekler dikkate alınmıyor; Kİ köpekler hem Avrasya’da hem de Amerika kıtalarında besin kaynağı olarak kullanılan hayvanlardan daha önce evcilleştirilmişti. Gömülme biçimlerine yansıyan sınıf farklılıkları; Kİ mimari; Kİ yerleşim modelleri gibi arkeolojik kanıtlara bakarak şeflikler saptanabiliyor. Tablo karmaşık DİKİLİ KÜRTAJ tarihsel olgular yumağını oldukça basite indirgiyor: Pek çok önemli uyandan bazıları için metne bakınız.
Avrasya’nın başlangıcı yapmasına gelince; Kİ insanlar Avrasya’da aşağı yukarı DİKİLİ KÜRTAJ milyon yıldır yaşıyorlardı; Kİ bu Amerika kıtalarındakine göre çok daha uzun DİKİLİ KÜRTAJ süreydi. I. Bölüm’de tartışılan arkeolojik kanıtlara göre insanlar Amerika kıtalarına MÖ yaklaşık 12.000 yılında ayak basmışlar; Kİ Clovis avcıları olarak MÖ 11.000’den DİKİLİ KÜRTAJ kaç yüzyıl önce Kanada buz tabakasının güne İZMİR KÜRTAJ FİYAT .yayılmışlar; Kİ MÖ 10.000 yılına gelindiğinde Güney Amerika’nın en güney ucuna ulaşmışlardı. Amerika kıtalarına insanların yerleşme tarihlerinin daha eski olduğu yolundaki tartışmalı iddia doğru olsa bile bu varsayılan Clovis öncesi dönemin insanları; Kİ nedendir bilinmez; Kİ çok seyrek olarak dağılmışlardı ve Eski Dünya da olduğu gibi avcı/yiyecek toplayıcı toplumlar artan nüfusları; Kİ teknolojileri ve sanatlarıyla DİKİLİ KÜRTAJ Pleyistosen Bölüm patlaması gösteremedi. Clovis kökenli avcı/yiyecek toplayıcılarının Güney Amerika’nın güney ucuna ulaştıkları zamandan yalnızca 1500 yıl sonra Bereketli Hilal’de yiyecek üretimi boy göstermeye başlamıştı bile.
Avrasya’daki bu ilk adımın çeşitli olası sonuçları dikkate alınmayı hak ediyor. DİKİLİ KÜRTAJ incisi; Kİ Amerika kıtalarının insanla dolması MÖ 11.000’den sonra uzun zaman alabilir miydi? Olası sayıları hesaplarsanız; Kİ insanla dolma sürecinin Amerika kıtalarında yiyecek üreten köylerin 5000 yıl geç ortaya çıkmasına katkısının çok önemsiz olduğunu anlarsınız. I. Bölüm’de yapılmış olan hesaplara göre; Kİ 100 tane öncü Amerikan yerlisi Kanada sınırını geçip Amerika DİKİLİ KÜRTAJ leşik Devletleri’nin aşağılarına inseydi ve yılda % 1 oranında çoğalsaydı 1000 yıl içinde Amerika kıtaları avcı/yiyecek toplayıcılarıyla dolardı. Kanada sınırını geçtikten sonra güneye doğru ayda topu topu 1; Kİ5 kilometre ilerleselerdi 700 yıl sonra Güney Amerika’nın en güney ucuna varırlardı. Bu yayılma ve nüfus artışı hızları; Kİ daha önce insanların bulunmadığı ya da pek az insanın yaşadığı yerlere yerleşen insanların gerçek; Kİ bilinen oranlarıyla karşılaştırıldığında çok düşük kalır. Bundan dolayı ilk insanlar geldikten sonra DİKİLİ KÜRTAJ kaç yüzyıl içinde belki de Amerika kıtaları tamamıyla avcı/yiyecek toplayıcılarla dolmuştu.
İkincisi; Kİ acaba o 5000 yıllık gecikme süresinin büyük DİKİLİ KÜRTAJ bölümü; Kİ ilk Amerikalıların yeni karşılaştıkları yerel DİKİLİ KADIN DOĞUM türlerini; Kİ hayvan türlerini; Kİ kaya kaynaklarını tanımaları için gerekli zamanı mı temsil ediyordu? İZMİR KÜRTAJ FİYAT . DİKİLİ KÜRTAJ karşılaştırma yaparsak; Kİ daha önce tanımadıkları DİKİLİ KÜRTAJ çevreye yerleşen -Yeni Zelanda ya yerleşen Maoriler; Kİ Yeni Gine’nin Karimui Havzası’na yerleşen Tudawheler gibi- Yeni Gineli ve Polinezyalı avcı/yiyecek toplayıcılar; Kİ çiftçiler DİKİLİ KÜRTAJ yüzyıldan çok daha az DİKİLİ KÜRTAJ sürede belki de en iyi kaya kaynaklarını keşfettiler; Kİ yararlı DİKİLİ KADIN DOĞUM ve hayvanları zararlılardan ayırmayı öğrendiler.
Üçüncüsü; Kİ peki Avrasyalıların yöreye uygun teknolojiler geliştirme konusunda başı çekmelerine ne diyelim? Bereketli Hilal ve Çin çiftçileri; Kİ davranış bakımından çağdaş Homo sapiens’in yerel kaynakları kendi bölgelerinde kullanmak üzere on binlerce yıl boyunca geliştirdiği teknolojilerin mirasçısıydılar. Örneğin; Kİ Bereketli Hilal’in avcı/yiyecek toplayıcılarının yaban tahıllardan yararlanmak için geliştirdikleri taştan yapılma orakları; Kİ yeraltı depolarını; Kİ başka teknolojileri Bereketli Hilal’in ilk tahıl yetiştiren çiftçileri hazır buldular. Oysa Amerika kıtalarına ilk yerleşenler Si DİKİLİ KÜRTAJ ya’nın kuzey kutup bölgesi tundralarına uygun araç gereçlerle Alaska’ya geldiler. Yeni karşılaştıkları her doğal çevreye uygun araç gereçleri kendileri icat etmek zorunda kaldılar. Bu teknolojik gecikmenin Amerikan yerlilerinin geride kalmalarına önemli ölçüde etkisi olmuş olabilir.
Bu gecikmenin gerisinde yatan daha da açık DİKİLİ KÜRTAJ neden evcilleştirilmeye elverişli yaban hayvan ve DİKİLİ KADIN DOĞUMlerdi. Daha önce VI. Bölüm’de tartıştığım gibi; Kİ avcı/yiyecek toplayıcılar yiyecek üretimini benimsedilerse; Kİ çok uzak DİKİLİ KÜRTAJ gelecekte torunlarını bekleyen yararlarını önceden gördükleri için benimsemediler; Kİ yeni başlayan yiyecek üretiminin avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla geçinmeye göre daha yararlı olduğunu gördükleri için benimsediler. Amerika kıtalarında mevcut evcilleştirilmeye elverişli yaban hayvanların kısmen eksikliği yüzünden ilk dönemlerde yiyecek üretimi avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla pek yarışacak durumda değildi. Bu yüzden ilk Amerika çiftçileri hayvansal protein gereksinimleri için yaban hayvanlara bağımlı kaldılar ve ister istemez avcılık ve yiyecek toplayıcılığını yarı zamanlı olarak sürdürdüler; Kİ oysa hem Bereketli Hilal de hem de Çin’de DİKİLİ KADIN DOĞUMlerin
içi hareketler için de geçerlidir. Çeşitli yasaları içeren geniş kaps