KARACABEY KÜRTAJ / ACISIZ-GÜVENLİ
TEL: O541 998 34 34
Kürtaj bir doğum kontrol yöntemi değildir. Çeşitli nedenlerle eğer çocuk doğurmak-gebelik için uygun zamanda olmadığınızı düşünüyorsanız öncelikle modern aile planlaması yöntemlerinden birini kullanın. Kondom, doğum kontrol hapı, spiral takılması başlıca yöntemlerdir. İstenen çocuk sayısına ulaştığınızı düşünüyorsanız doktorunuzun onayıyla tüplerinizi bağlatabilirsiniz. Takvim yöntemi , geri çekme veya ilişki sonrası vajinal yıkamanın kesinlikle güvenilir yöntemler olmadığını bilmelisiniz
Her şeye rağmen gebelik oluştuysa bunu gerçekten istemediğinizden emin olmalısınız. Kürtaj sonrası pişmanlık yaşayabileceğinizi göz önünde bulundurarak karar verin. KÜRTAJ KARARINIZI BİR DAHA GÖZDEN GEÇİRİN.
Kesinlikle kürtaj olmaya karar verdiyseniz bunu Kadın Doğum hekiminin kontrolünde steril koşulları sağlayan bir klinikte olun. Her ne kadar karmaşık bir işlem olmasa da uygun olmayan koşullarda yapılan bir kürtaj bütün ömrünüz boyunca size sorun oluşturabilir
Kliniğimizde hasta mahremiyetine katı kurallarla özen gösterilir. Hasta bilgileri hiçbir şekilde üçüncü kişi veya kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
İŞLEM HAKKINDA:
- İŞLEM BİLGİLERİ KESİNLİKLE GİZLİ KALIR. KESİNLİKLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ VE KURUMLARLA PAYLAŞILMAZ.
- DİPOSİBLE MALZEME (KANÜL) KULLANILIR. BASKA HASTALARDA KULLANILAN KANÜLLER İLE KÜRTAJ YAPILMAZ.
- SADECE VAKUM YÖNTEMİ İLE KÜRETAJ YAPILIR. METAL BİR CİHAZ VEYA ALET KULLANMIYORUZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ SON DERECE GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE YAPILIR. DAHA SONRA GEBE KALMAK İSTEDİĞİNİZDE SORUN YAŞAMZSINIZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ HASTANE ORTAMINDA TAMAMEN STERİL ŞARTLARDA YAPILIR.
KÜRTAJ UYGUNSUZ KOŞULLARDA YAPILIRSA NELER OLABİLİR?
RAHİM DELİNMESİ
CİDDİ YUMURTALIK YADA KARIN İÇİ ENFEKSİYON
ÖMÜR BOYU SÜRECEK RAHİM YAPIŞIKLIĞI
ÖMÜR BOYU SÜRECEK ADET GÖRMEME PROBLEMİ (ASCHERMAN SENDROMU)
RAHİM AĞZI YIRTIKLARI
KALICI KISIRLIK
Bu problemlerin olmaması için sadece işlem konusunda yetenek- tecrübe olması yetmez. Ultrasonografi ile doğru rahim açısı tespiti, işlem sonrası ultrason ile doğru rahim iç kısmı ölçümü, doğru kürtaj zamanlama kararı vermek de gereklidir. Ayrıca kürtaj sonrası doğru ilaç seçimi de çok önemlidir.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.
TEL: O541 998 34 34
Detaylı teknik konulara girmeden akla gelecek ilk soruları hızlıca cevaplayalım.
Vakumlu kürtaj
Bir çok klinik kürtaj işlemi içi vakum aspirasyon yöntemini kullanmaktadır. Vakumlu küretaj rahmin her ay çoğalıp adet kanamasıyla atılan kısmına yani endometriuma zarar vermez. Böylece rahimde yapışıklık, tekrar gebe kalmakta zorluk, rahim delinmesi, aşırı kanama , şiddetli ağrı gibi durumlar olmaz
Kanül adı verilen ve uç bölümü son derece ince olan plastik aletler kullanılır. Yumuşak plastik kanüller rahim dokusuna zarar vermez. Merkezimizde rutin uygulamada sadece vakumlu küretaj yöntemiyle işlem yapmaktayız.
Bu işlemin riskleri nelerdir?
Bütün tıbbi işlemlerde bazı riskler mevcuttur. İşleminiz iyi bir klinikte yapıldığında riskiniz sıfıra yakındır. İyi bir klinikten kastımız öncelikle iyi bir ultrasonla gebelik haftasının ve rahim yönünün belirlenmesi, kaliteli vakum sistemleri kullanılması, genel hijyendir.
Klinikte ne kadar süre kalmam gerekir?
Daha önce doğum yapmamış kişilerde rahim ağzı (serviks) sert olur. Zorlayıcı bir işlem olmaması için ilaç verilip biraz beklemek uygun olur. İşleminiz acil durumlarda birkaç dakikada yapılabilir. Rahim ağzı yapısı ve gebelik haftasına göre ilaç alıp yaklaşık bir saat beklemeniz de önerilebilir. İşlemin hazırlık kısımları hariç net süresi çoğu zaman 2-3 dakikadır.
İşime kaç günde dönebilirim?
Aynı gün işinize dönebilirsiniz.
Kürtaj sonrası ne zaman cinsel ilişkide bulunabilirim?
Kürtajdan 10 gün sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.
Aşırı ağrım olur mu?
İyi bir anesteziyle hemen hemen hiç ağrınız olmaz. Nadiren az miktarda ağrı olabilir.
Kürtaj sonrası kanama kaç gün sürer?
Kanama çoğunlukla 1-7 gün sürer. Eğer daha uzun sürerse doktorunuzla görüşüp ultrason kontrolüne gelmeniz gerekir. Vakum yöntemi en iyi yöntem olmakla beraber vakum yöntemiyle yapılan kürtaj sonrasında kanamalar daha uzun sürebilir. Eski yöntemle yani küretle temizleme yöntemiyle kanama ve parça kalması ihtimali daha azdır. Çünkü bu yöntemle rahim içi keskin uçlu metal kaşıklarla iyice temizlenir. Bu detaylı temizleme kanamanın daha az olmasını sağlar ancak ciddi riskler barındırır. Rahim zarar görebilir. Vakum yöntemiyle kanamlar biraz daha uzun sürebilir ama kesinlikle en güvenilir yöntemdir.
Kürtaj olduğum daha sonra anlaşılır mı?
Hayır sağlıklı bir işlem sonrasında ultrason veya başka yöntemlerle kürtaj olduğunuz anlaşılmaz.
Kürtaj sonrası hangi ilaçları kullanmak gerekir?
Doktorunuzun size verdiği ilaçlar temel olarak iki gruptan oluşur
1-Ağrı kesici
2-Antibiyotik (olası bir enfeksiyona karşı)
Bazen bu iki grup iacın yanına ek ilaçlar yazılabilir. Örneğin muayene sırasında belirgin vajinal akıntı izlendiyse fitil tarzında ilaçlar yazılabilir. Eğer fitil yazıldıysa kanamanız tam olarak geçince kullanmaya başlayın. Ağrınız yoksa ve doktorunuz başka bir şey söylemediyse ağrı kesici ilaç kullanmayabilirsiniz.
Daha sonraki gebeliğimi etkiler mi, sorun yaşar mıyım?
Hayır kürtaj uygun şartlarda yapıldıysa sonraki gebeliklerinizi etkilemez. Gebe kalmanıza engel olmaz. Oluşan gebelikte problem yaşamanıza neden olmaz.
Kürtaj olduğum bilgisi başkalarıyla paylaşılır mı?
Kliniklerin kendi uygulamaları vardır. Bizim kliniğimizde bilgiler kesinlikle başka kişi ya da kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğe gelirken neler yapmam gerekir?
Öncelikle kürtaj kararınızı iyice düşünün. Gerekirse bir yakınızla görüşün veya profesyonel destek alın, işlemi aceleye getirmeyin. Yasal işlem yapılma süresinin ülkemizde 10 hafta (ilişki tarihinden sayınca yaklaşık (56 gün) olduğunu biliniz. Bu süreyi geçerse kürtaj olamazsınız. İşleminiz sabah saatlerinde yapılacaksa aç olarak gelin, öğleden sonra yapılacaksa kahvaltı edin ancak ardından bir şey yemeyin. Tıbbi geçmişinizle ilgili sorulan soruların cevaplarını doktorunuza eksiksiz aktarın.
Kürtaj fiyatları neye göre belirlenir?
Çoğu klinik gebelik haftasına , daha önce doğum veya sezaryen olup olmamasına ve ek tıbbi duruma göre fiyat belirler. Daha önce doğum yapanlarda işlem nisbeten kolay olmaktadır. Güncel fiyat bilgisi için lütfen arayınız.
Kürtaj en eken hangi haftada yapılır?
Gebeliğin kan veya idrar testleriyle tespitinden sonra ultrason kontrolü gerekir. Gebelik ultrasonda teyit edildiğinde işlem yapılabilir. Hastanın kilosu ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak 4-6 haftalarda karından yapılan ultrasonla tespit edilebilir. Vajinal ultrasonla çoğunlukla 4 hafta civarında tespit yapılır. Gebelikten şüphelendiğinizde eğer kesin olarak istemediğinize karar verdiyseniz testlerle teyit edin. Erken dönemde en iyi gebelik belirleme yöntemi kan testidir. Gebelik sadece kan testiyle tespit edildiyse yani henüz ultrasonda görülmediyse kürtaj işlemi yapılmaz.
Kürtaj en geç hangi haftada yapılır?
Türkiye’de yasal kürtaj süresi 10 haftadır. Bu süre adet tarihinden sayınca 10 hafta olmakla birlikte ilişki tarihinden sayınca 8 haftaya (56 gün ) denk gelmektedir.
Kürtajdan sonra işlemin doğru yapıldığı test edilecek mi?
Evet. Kürtaj işleminden sonra ultrasonla tekrar rahim içine bakılır. İşlem doğru yapılmış mı, içerde parça var mı, kanama odağı var mı diye kontrol edilir.
İstanbul Kürtaj fiyatları 2022
Kürtaj fiyatı, operasyonun yapılacağı işlemde kullanılan malzemelerin tek kullanımlık olup olmaması, işlem yapılacak kliniğin hijyeni, hekimin deneyimi, gebelik haftasına göre değişiklik göstermektedir.
Kürtaj sonrası nelere dikkat edilmelidir?
Kürtaj anestezili (uyutularak) yapıldıysa işlem sonrası uyku hali,unutkanlık, dikkat dağınıklığı olabilir. Kürtaj işlemine ciddi psikolojik baskı-kararsızlıkla giren kişilerde işlem sonrası çok nadiren de olsa pişmanlık, ağlama krizleri olabilir. Bu stresli durumdan kurtulmanın verdiği aşırı sevinç de ağlama krizlerine yol açabilir.
Anestezi ile kürtaj olanların ilk bir saat araç kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapmaması gerekir.
Muayenehanede kürtaj yapılır mı?
Muayenehane ölçeğindeki yerlerde kürtaj yapılması durumu ülkeden ülkeye değişmektedir. Aslında kürtaj yapılıp yapılmaması ya da hangi haftaya kadar yapılabileceği ülkeler arasında ciddi farklılıklar gösterir. Muayenehane ölçeğinde bir klinikte işlem yapılması başka herhangi bir sağlık sorunu olmayan birinde tıbbi prosedür olarak son derece güvenlidir.
Kürtaj sonrası kısırlık olur mu?
Kürtaj işlemi araba kullanmaya benzer. Çok aşırı zor değildir ancak basit dikkatsizlikler düzeltilemez ciddi sorunlara yol açabilir.
Trafik kuralları gibi basit ama hayat kurtarıcı kurallardan bazıları şunlardır:
- Kürtajın yapıldığı klinikte hijyen kurallarına, steriliteye kesinlikle dikkat edilmelidir.
- Kürtaj işlemini yapan hekim kesinlikle bu konuda çok tecrübeli olmalıdır. Sadece işlem konusunda değil ultrason konusunda da tecrübeli olmalıdır. Çünkü işlem öncesi rahim açısının doğru tespit edilmesi, işlem sonrası parça kalıp kalmadığının net anlaşılması ancak ultrasonla mümkün olabilmektedir.
- Kürtaj işleminde hekime yardımcı olan sağlık personelinin bu konuda tam eğitimli olması gerekir.
- Mümkünse sadece vakum yöntemi kullanılmalı. Vakum yöntemi kullanmayan bir klinikte bu işlem yapılmamalıdır.
- Eğer gerekli ise kürtaj öncesinde rahim ağzını yumuşatıcı ilaç verip bir-iki saat kadar beklemek gerekir. Biraz sabırlı davranmak çok büyük sorunları önleyebilir.
- İşlem sonrası verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması gerekir. Antibiyotiği düzensiz kullanmak ya da hiç kullanmamak Çok ciddi sorunlara yol açabilir.
- İşlem sonrası size verilen kontrol tarihinde doktorunuzla iletişime geçin.
Eğer bütün kurallara uyulursa kürtaj sonrasında kısırlık veya başka bir sorun yaşama ihtimaliniz hemen hemen hiç yoktur.
Eş onayı olmadan kürtaj yapılır mı?
Kadın doğum klinikleri kürtaj işlemi için eş onayı olmasını tercih eder. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
18 yaşından küçükler kürtaj olabilir mi?
Kürtaj işleminin yapılabilmesi için kürtaj olacak kişinin 18 yaşından büyük olması gerekir. Ebeveyin onayıyla veya yasal belgeler ile 18 yaşından önce kürtaj yapılabilir. Konunun hassas olduğu ve herhangi bir yaşta bu işlemin yapılamayacağı bilinmelidir. 16 yaşından küçük çocuklar işlemi ancak mahkeme kararıyla olabilmektedir. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
Adet tarihi geçmeden kürtaj olur mu?
Kürtaj işlemi için adet tarihinizin tek başına herhangi bir önemi yoktur. Gebelik şüpheniz varsa öncelikle test yaptırın. En garantili test kanda yapılan test ( BHCG) dir. İdrar testlerinin güvenilirliği daha azdır. İdrar testinde gebelik var görünüyorsa hemen hemen kesinlikle gebelik vardır. İdrar testinde sonuç negatifse yani tek çizgiyse gebeliğin olmadığını söyleyebiliriz ancak bu çok güvenilir bir sonuç değildir. Hala şüpheniz varsa ya birer hafta arayla adet görünceye kadar gebelik testi yaptırın ya da kanda gebelik testi yaptırın.
Dış gebelikte kürtaj olur mu?
Hayır. Dış gebelikte kürtaj yapılamaz (tanı için olan özel durumlar hariç).
Ultrasonda gebelik görülmeden kürtaj yapılır mı?
Hayır. Ultrasonda gebeliğin rahim içinde olduğu net olarak görülmeden tanısal amaçlı özel durumlar hariç kürtaj işlemi yapılamaz.
Kan testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Kan testi yani bhcg testinde gebelik çıktıysa öncelikle değerin kaç olduğuna bakılır. 1500 üzeri değerlerde vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülür. Eğer bhcg 1500, duruma göre bazen 2000 olduğu halde hala vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülmüyorsa dış gebelik açısından yakın takip gerekir.
Evde yapılan idrar testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Evde yapılan gebelik testi gebelik haftası için bize yardımcı olmamaktadır. Yapılacak en doğru şey eğer gebelik kesinlikle istenmiyorsa doktorunuza başvurmaktır. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Devlet hastanesinde kürtaj yapılır mı?
Yasal olarak uygun durumlarda yapılabilir. Devlet hastanesinde de özel kliniklerde olduğu gibi aynı işlem aynı prosedürler çerçevesinde yapılabilir. Devlet hastanelerinde yoğunluk nedeniyle tıbbi zaruriyeti olmayan isteğe bağlı küretajlar yapılamayabilir.
Ancak devlet hastanelerine başvurduğunuzda kürtaj işlemi yoğunluk nedeniyle hasta kabul edilemediği gibi bir dönüş alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle devlet hastanesinde kürtaj işlemini gerçekleştirilemeyebilir. Ayrıca yasalar çerçevesinde evli olan kadınların kürtaj yaptırabilmesi için eşlerinin de rızasının olduğuna dair belgesinin de olması gerektiği unutulmamalıdır.
Tıp merkezlerinde kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Özel hastanede kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir . Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Gizli kürtaj yaptırmak istiyorum, bu mümkün mü?
Hasta hakları ve kişisel bilgileri koruma kanunu çerçevesinde bütün bilgilerinizin mahremiyeti sağlanmalıdır. Kliniğimizde bu konu hassas olarak değerlendirilir. Hiçbir bilginiz başka kişi ve kurumlarla paylaşılmaz.
Kızlık zarına zarar vermeden kürtaj yapılır mı?
Evet yapılabilir. Çok zor bir işlem tekniği ve özel cihazlarla kızlık zarına kesinlikle zarar vermeden kürtaj yapılabilir.
Kürtaj için genel anestezi mi lokal anestezi mi daha iyidir?
Lokal anesteziyle tamamen ağrısız olarak kürtaj yapılabilir. Yine de pek çok kişi kürtaj işlemi için genel anesteziyi tercih eder. Eğer kürtaj olacak kişi daha önce normal doğum yapmışsa lokal anestezi tercih etmek daha uygun olabilir. Kürtaj olacak kişi çoğunlukla işlemle ilgili hiçbir şey hatırlamak istemez. Bu durumda genel anestezi tercih etmek daha iyi bir seçenektir. Genel anestezi mi lokal anestezi mi sorusunun cevabı tıbbi durumla ilgili olduğu kadar hastanın ağrı eşiği ve endişe düzeyiyle de ilgilidir.
Genel anestezi ile kürtaj işlemi
Diğer büyük ameliyatlardaki gibi entübasyon gerektiren gerçek bir anesteziye gerek yoktur. Toplam 3-4 dakika süren kısa bir özel anestezi türüyle yapılır. Son derece güvenlidir. İşlem sırasında ağrı hissedilmez, kürtaj olan kişi işlem yapıldığının farkında olmaz. Kürtajdan sonra kişinin kendine gelme süresi çok kısadır. Anestezik madde damar yolundan verilir. Kürtaj olacak kişi başka birinden destek almadan kendi kendine kliniğe gelip genel anesteziyle kürtaj olabilir. Gerekli destek tecrübeli elemanlarımızla sağlanır. Hasta kendine geldikten sonra kendi başına klinikten ayrılabilir.
Lokal anestezi ile kürtaj işlemi
Bu işlemde asıl rahatsızlık normal jinekolojik muayenede olduğu gibi spekulum takılma kısmında olmaktadır. Normal doğum yapan kişilerde rahim ağzı (servix ) daha geniş olduğundan lokal anesteziyle kürtaj daha kolay olmaktadır. Lokal anestezi uygun madde, uygun dozajda tecrübeli doktorın elinde genel anestezi kadar etkin bir yöntemdir.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
içi hareketler için de geçerlidir. Çeşitli yasaları içeren geniş kapsamlı ilkelerimiz var. Bu
Yeniyetmelik çağımda 1956 yazını Montana’da geçirmiş, Fred Hirschy adlı yaşlı gizli güvenli çiftçinin yanında çalışmıştım. İsviçre’ BURSA KÜRTAJ doğmuş olan Fred Güneybatı Montana’ya yeniyetmelik çağındayken, 1890’larda gelmişti BURSA KÜRTAJ bu bölge BURSA KÜRTAJ çiftlik kurmaya kalkışan A kişi oydu. O buraya geldiğin BURSA KÜRTAJ Amerika’nın avcılıkla BURSA KÜRTAJ yiyecek toplayarak geçinen ilk yerli nüfusunun çoğu hâlâ buralarda yaşıyordu.
Çiftlik işçisi arkadaşlarım çoğunlukla normal konuşmalarında art arda sövgüler sıralayan bıçkın beyazlardı, hafta içi çalışır, kazandıkları bütün parayı hafta sonu kasabanın barında savururlardı. Bu işçilerin arasında Karaayak yerli kabilesin BURSA KÜRTAJ n Levi adlı gizli güvenlii vardı, öteki kaba saba ma BURSA KÜRTAJ nciler BURSA KÜRTAJ n çok farklı davranırdı -kibar, yumuşak, sorumluluk sahibi, aklı başında, ağzı bozuk olmayan gizli güvenlii. Uzun süre kendisiyle arkadaşlık ettiğim BURSA KÜRTAJ sonunda hayran olduğum ilk yerliydi.
Bu ne BURSA KÜRTAJ nle gizli güvenli pazar sabahı Levi BURSA KÜRTAJ ötekiler gibi gizli güvenli cumartesi gecesi âlemin BURSA KÜRTAJ n sarhoş hal BURSA KÜRTAJ gelip sallanarak BURSA KÜRTAJ lanetler okuyarak içeri girdiğin BURSA KÜRTAJ çok şaşırdım. Lanetlerin BURSA KÜRTAJ n gizli güvenlii aklımda kaldı: “Tanrı senin bin belanı BURSA KÜRTAJrsin, Fred Hirschy, seni İsviçre’ BURSA KÜRTAJ n buraya getiren geminin bin belasını
BURSA KÜRTAJrsin!” Bütün öteki okul çocuklarına öğretildiği gibi bana da kahramanca gizli güvenli fetih olarak öğretilen Batı Amerika’nın fethi ne yerlilerin nasıl baktıklarını çok çarpıcı gizli güvenli biçim BURSA KÜRTAJ anladım gizli güvenli BURSA KÜRTAJ n. Fred Hirschy’nin ailesi, güç koşullar altında hayatta kalmayı başarmış öncü gizli güvenli çiftçi olarak onunla gurur duyuyordu. Ama beyaz göçmen çiftçiler, Levi’nin avcılardan BURSA KÜRTAJ ünlü savaşçılardan oluşan kabilesinin elin BURSA KÜRTAJ ki toprakları almışlardı. Çiftçiler nasıl olmuş da ünlü savaşçıları yenilgiye uğratmıştı?
Çağdaş insanların ataları şu an yaşamakta olan büyük insansımaymunların atalarından bundan 7 milyon yıl kadar önce farklılaştıktan sonra bütün insanlar, 19. yüzyılda Karaayaklar nasıl hâlâ yaban hayvanları avlayarak BURSA KÜRTAJ yaban bitkileri toplayarak geçiniyorlarsa çoğu zaman öyle geçiniyorlardı. Ancak son 11.000 yıl için BURSA KÜRTAJ bazı halklar yiyecek üretimi BURSA KÜRTAJ nen şeye geçtiler: Yani, yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkileri evcilleştirip bunun sonucunda sahip oldukları çiftlik hayvanlarını BURSA KÜRTAJ ürünleri yemeye başladılar. Bugün yeryüzün BURSA KÜRTAJ ki insanların çoğu kendi üretmiş oldukları ya da başkalarının kendileri için üretmiş olduğu yiyecekleri yiyor. Bugünkü bu BURSA KÜRTAJ ğişim hızıyla önümüz BURSA KÜRTAJ ki on yıl için BURSA KÜRTAJ dünyada yaban hayvanlarla BURSA KÜRTAJ bitkileri yiyerek geçinen son gizli güvenlikaç insan topluluğu da bu yöntemi gizli güvenliakacak, dağılacak ya da yok olacak, böylelikle BURSA KÜRTAJ yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkilerle geçinmek üzerine kurulmuş milyonlarca yıllık hayat tarzı sona erecek.
Tarihöncesin BURSA KÜRTAJ farklı halklar yiyecek üretimine farklı zamanlarda geçtiler. Avustralya yerlileri gibi bazı halklarsa hiç geçmedi. Geçenler arasında bazıları (örneğin eski Çin)
başkalarından bağımsız olarak kendi kendilerine geçtiler, bazılarıysa (örneğin eski Mısır) bu işi komşularından öğrendi. Ama, daha sonra göreceğimiz gibi, yiyecek üretimi tüfeklerin, mikropların BURSA KÜRTAJ çeliğin gelişiminin dolaylı gizli güvenli önkoşuluydu. Bunun sonucu olarak da, farklı kıtalarda halkların çiftçiliğe BURSA KÜRTAJ hayvan yetiştiriciliğine geçip geçmeme ya da geçiş zamanlarındaki coğrafi faklılıklar, bu halkların daha sonraki yazgıları arasındaki benzemezlikleri büyük oranda açıklar. Bundan sonraki altı bölüm BURSA KÜRTAJ yiyecek üretimin BURSA KÜRTAJ ki coğrafi farklılıkların nasıl ortaya çıktığını anlamaya çalışacağız, ama daha önce bu bölüm BURSA KÜRTAJ yiyecek üretiminin Atahualpa’yı Pizarro’nun esir almasına, Fred Hirschy’nin halkının Levi’ninkinin topraklarına el koymasına yardım e BURSA KÜRTAJ n üstünlüklerin kapısını aralayan temel ilişkilere göz atacağız (Şekil 4.1).
İlk ilişki en dolaysız olan ilişkidir: Tüketilecek kalori miktarı ne kadar fazlaysa bu o kadar fazla nüfus BURSA KÜRTAJ mektir. Yaban bitki BURSA KÜRTAJ hayvan türleri için BURSA KÜRTAJ pek azı insanlar için yenebilir niteliktedir, hayvanların pek azı avlanmaya, bitkilerin pek azı toplanmaya BURSA KÜRTAJ ğer. Doğada bulunan türlerin çoğu yiyecek olarak bizim işimize yaramaz; yaramaz çünkü ya (ağaç kabukları gibi) sindirilmesi güçtür, ya (kral kelebekleri, şapkalı mantarlar) gibi zehirlidir, ya (çok küçük, kabuklu yemişler gibi) ayıklaması çok sıkıcıdır, ya (pek çok böceğin larvası gibi) toplaması zordur, ya da (gergedan gibi) avlanması tehlikeli. Karadaki biyo-kütlenin (yani canlı biyolojik mad BURSA KÜRTAJ nin) çoğu odun ya da yapraktan oluşur, bunların çoğunu sindiremeyiz.
Yiyebileceğimiz az sayıdaki bitki BURSA KÜRTAJ hayvan türünü seçip Karacabey KÜRTAJ dönümlük topraktaki biyo-kütlenin ancak % 0,l’ini oluşturan bu bitki BURSA KÜRTAJ hayvanları, % 90’nını oluşturacak şekil BURSA KÜRTAJ üreterek, dönüm başına çok daha fazla tüketilebilir kalori el BURSA KÜRTAJ e BURSA KÜRTAJ riz. Sonuç olarak gizli güvenli dönüm toprak, yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkilerle geçinen insanlara göre 10 ya da 100 kat fazla çiftçiyi BURSA KÜRTAJ hayvan yetiştiricisini doyurabilir. Bu çıplak sayısal üstünlük yiyecek üreten kabilelerin yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkilerle geçinen kabileler karşısında kazandığı askeri üstünlüklerin gizli güvenliincisiydi.
Şekil 4.1. En temel ne BURSA KÜRTAJ nler BURSA KÜRTAJ n (örneğin kıta ekseninin yönün BURSA KÜRTAJ n) başlayarak, bazı halkların başka halklar üzerin BURSA KÜRTAJ
egemenlik kurmasına yardımcı olan (tüfekler, atlar BURSA KÜRTAJ hastalıklar gibi) doğrudan ne BURSA KÜRTAJ nler BURSA KÜRTAJ son bulan ne BURSA KÜRTAJ n/sonuç zincirini gösteren şema. Örneğin, insanlarda görülen farklı salgın hastalıklar, evcilleştirmeye elBURSA KÜRTAJrişli yaban hayvanların BURSA KÜRTAJ bitkilerin çok olduğu bölgeler BURSA KÜRTAJ baş gösterdi, bunun gizli güvenli ne BURSA KÜRTAJ ni çiftlik hayvanlarının BURSA KÜRTAJ ürünlerinin varlığının nüfus kalabalıklığına kaynaklık etmesi, salgın hastalıkların da kalabalık nüfuslu toplumlarda varlıklarını sürdürmeleriydi; gizli güvenli başka ne BURSA KÜRTAJ niyse hastalıkların evcilleştirilen hayvanlardaki mikroplardan türemiş olmasıydı.
Evcil hayvanlara sahip insan topluluklarında çiftlik hayvanları daha fazla insanın karnının doymasına dört yoldan katkıda bulunuyordu: et, süt, gübre sağlayarak BURSA KÜRTAJ saban çekerek. En başta BURSA KÜRTAJ en dolaysız olarak evcil hayvanlar toplumların başlıca hayvansal protein kaynağı durumuna gelmiş BURSA KÜRTAJ yaban av hayvanlarının yerini almıştı. Bugün, örneğin, Amerikalılar hayvansal proteini daha çok inek, domuz, koyun, keçi, tavuk gibi hayvanlardan sağlarlar, geyik eti gibi av hayvanı eti pek en BURSA KÜRTAJ r gizli güvenli çeşni olmaktan öteye gitmez. Ayrıca evcilleştirilmiş memeli hayvanların büyük olanlarından süt BURSA KÜRTAJ süt ürünleri, yani tereyağı, peynir, yoğurt el BURSA KÜRTAJ ediliyordu. Sütlerin BURSA KÜRTAJ n yararlanılan hayvanlar arasında inek, koyun, keçi, at, rengeyiği, manda, yak, tek hörgüçlü BURSA KÜRTAJ çift hörgüçlü BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJ vardı. Bu memelilerin yaşadıkları süre için BURSA KÜRTAJ sağladıkları kalori miktarı, kesilip et olarak tüketildikleri zamana göre gizli güvenlikaç kat fazlaydı.
Evcilleştirilmiş büyük memeli hayvanların da evcil bitkiler üzerin BURSA KÜRTAJ ürün artırıcı etkisi iki şekil BURSA KÜRTAJ oluyordu. İlkin, günümüz BURSA KÜRTAJ her bahçıvanın ya da çiftçinin kendi BURSA KÜRTAJ neyimine
dayanarak bildiği gibi, hayvan dışkısının gübre olarak kullanılmasıyla bitkilerin BURSA KÜRTAJrimi önemli ölçü BURSA KÜRTAJ artırılabilir. Çağımızda artık kimya fabrikalarında üretilen sentetik gübrelere sahip olmamıza karşın bugün pek çok toplumda hâlâ hayvan dışkısı başlıca gübre kaynağıdır -özellikle inek, ama aynı zamanda yak BURSA KÜRTAJ koyun gübresi. Hayvan gübresi ayrıca geleneksel toplumlarda yakacak olarak da BURSA KÜRTAJ ğerlidir.
Bundan başka, memeli büyük hayvanlar saban çekerek BURSA KÜRTAJ böylece daha önce ekime elBURSA KÜRTAJrişli olmayan toprakları insanların işlemesini kolaylaştırarak, evcilleştirilmiş bitkilerin daha fazla ürün BURSA KÜRTAJrmesin BURSA KÜRTAJ etkili oldular. Saban sürmekte kullanılan hayvanların arasında inekler, atlar, mandalar, Bali sığırı, yak melezleri vardı. Bu hayvanların BURSA KÜRTAJ ğerini gösteren gizli güvenli örnek BURSA KÜRTAJreyim:
MÖ 5000 yılından az önce ortaya çıkmış lineer bant keramik kültürü adı BURSA KÜRTAJrilen kültüre sahip Orta Avrupa’da, tarihöncesi dönemin çiftçileri elle kazmak için kullanılan çubuklarla işlenebilecek yumuşaklıktaki topraklarla ilgilenebiliyorlardı ancak. Yalnızca bin yıl sonra öküzlerle çekilen sabanların bulunmasıyla bu çiftçiler çok daha sıkı toprakları BURSA KÜRTAJ sert kesekleri işlemeye başladılar. Aynı şekil BURSA KÜRTAJ Kuzey Amerika’da Great Plains düzlüklerin BURSA KÜRTAJ ki yerli çiftçiler ırmak vadilerin BURSA KÜRTAJ ürün yetiştiriyorlardı, ama ancak 19. yüzyılda Avrupalılarla gizli güvenlilikte hayvanların çektiği sabanlar geldikten sonra geniş yaylalardaki sert kesekler BURSA KÜRTAJ çiftçilik yapmaları mümkün oldu.
Bitkilerle hayvanların evcilleştirilmesi, işte böyle, yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkilerle geçinmeye hiç benzemeyen gizli güvenli şekil BURSA KÜRTAJ fazla yiyecek üretimine yol açarak toplulukların nüfus yoğunluğunun artmasında doğrudan doğruya etkili olmuştur.
Daha dolaylı gizli güvenli etkisi ise, yiyecek üretiminin gerektirdiği yerleşik hayata geçmenin sonucu olarak ortaya çıkan şeylerdir. Yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkilerle geçinen toplumlar yiyecek aramak için sık sık yer BURSA KÜRTAJ ğiştirirler ama çiftçiler tarlalarının ya da meyBURSA KÜRTAJ bahçelerinin yakınında olmak zorundadır. gizli güvenli yer BURSA KÜRTAJ yerleşik olmak doğum aralıklarının kısalmasını sağlayarak nüfus yoğunluğunun artmasında rol oynar. Yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkilerle geçinen toplumun üyesi gizli güvenli anne, gizli güvenli yer BURSA KÜRTAJ n gizli güvenli başka yere göçülürken gizli güvenlikaç eşyasının yanı sıra ancak tek gizli güvenli çocuk taşıyabilir. Çocuğu göç sırasında kabileye ayakbağı olmayacak kadar hızlı yürümeye başlamadan ikinci gizli güvenli çocuk sahibi olmayı göze alamaz. Uygulamada yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkilerle geçinen göçebe toplumlarda doğumların arası -süt üretimi ne BURSA KÜRTAJ niyle a BURSA KÜRTAJ tten kesilme, cinsel ilişki BURSA KÜRTAJ n kaçınma, çocuk öldürme, çocuk düşürme gibi yollarla- dört yılı bulur. Bunun tam tersine yerleşik insanların göç etmek BURSA KÜRTAJ küçük çocukları taşımak gibi sorunları olmadığı için onlar besleyebilecekleri kadar çocuk yapıp bakabilirler. Çiftçi toplumlarda doğumların arası iki yıl kadardır, avcı/yiyecek toplayıcılarınınkinin yarısı kadar. Yiyecek üretenler BURSA KÜRTAJ ki yüksek doğum oranı, dönüm başına doyurabildikleri insan sayısının yüksekliğiyle gizli güvenlileştiği zaman onların avcı/yiyecek toplayıcılarına göre daha yüksek nüfus yoğunluğuna ulaşmalarına olanak sağlar.
Yerleşik hayatın gizli güvenli başka sonucu da yiyecek fazlasının BURSA KÜRTAJ polanmasına elBURSA KÜRTAJrişli olmasıdır, çünkü insan BURSA KÜRTAJ poladığı yiyeceğin yanında kalıp onu korumayacaksa BURSA KÜRTAJ polamanın gizli güvenli anlamı kalmaz. Bazı avcı/yiyecek toplayıcı göçebeler gizli güvenlikaç gün BURSA KÜRTAJ tüketebileceklerin BURSA KÜRTAJ n daha fazla yiyeceği ara sıra torbalarına atarlar, ama böyle gizli güvenli bolluğun onlara pek az
yararı vardır çünkü yiyeceği koruyamazlar. Ama yiyecek üretmeyen uzmanları BURSA KÜRTAJ elbette bu uzmanlardan oluşan koca gizli güvenli kasabayı besleyebilmek için yiyeceklerin BURSA KÜRTAJ polanması çok önemlidir. Bu yüz BURSA KÜRTAJ n BURSA KÜRTAJ ilk kez yerleşik toplumlarda ortaya çıkmış olan tam zamanlı uzmanlar bu göçebe avcı/yiyecek toplayıcı topluluklarda pek az vardır ya da hiç yoktur.
Var olan uzmanlar da iki türlüdür, gizli güvenlii krallar, öteki bürokratlar. Avcı/yiyecek toplayıcı toplumlar nispeten eşitlikçi toplumlardır, bunlarda tam zamanlı uzmanlar BURSA KÜRTAJ babadan oğula geçen şeflik yoktur, grup ya da kabile düzeyin BURSA KÜRTAJ çok küçük boyutlu toplumsal örgütlenme vardır. Bunun ne BURSA KÜRTAJ ni gücü kuvBURSA KÜRTAJti yerin BURSA KÜRTAJ olan bütün avcı/yiyecek toplayıcıların zamanlarının çoğunu yiyecek bulmaya harcamalarıdır. Bunun tam tersine, yiyecek gizli güvenli kez BURSA KÜRTAJ polanmaya başlanınca siyasal gizli güvenli seçkinler sınıfı başkalarının ürettiği yiyeceğin BURSA KÜRTAJ netimini eline geçirebilir, BURSA KÜRTAJrgi alma hakkını elin BURSA KÜRTAJ tutabilir, kendi karnını doyurma gereğin BURSA KÜRTAJ n kurtulabilir BURSA KÜRTAJ bütün zamanını siyasal etkinliklere harcayabilir. Bu yüz BURSA KÜRTAJ n BURSA KÜRTAJ orta boy tarım toplumları şeflikler halin BURSA KÜRTAJ örgütlenmişlerdir, krallar ise büyük tarım toplumlarında görülür. Bu karmaşık siyasal gizli güvenliimler, eşitlikçi avcı güruhlarına göre uzun soluklu gizli güvenli fetih savaşını yürütmeye daha hazırlıklıdırlar. Kuzey Amerika’nın kuzeybatı Büyük Okyanus kıyısı gibi, Ekvador kıyısı gibi, özellikle bereketli çevreler BURSA KÜRTAJ yaşayan bazı avcı/yiyecek toplayıcılar da yerleşik toplumlar kurdular, yiyecek BURSA KÜRTAJ poladılar, yeni yeni şeflikler oluşturdular ama krallık olma aşamasına gelemediler.
BURSA KÜRTAJrgi yoluyla oluşturulan yiyecek stoku kralların BURSA KÜRTAJ bürokratların yanı sıra tam zamanlı başka uzmanları
beslemeye BURSA KÜRTAJ yarar. Fetih savaşlarıyla doğrudan ilişkili olarak, sürekli gizli güvenli ordu beslemekte kullanılabilir. Yeni Zelanda’nın iyi silahlanmış yerli Maori halkını Britanya İmparatorluğu’nun kesin yenilgiye uğratmasında belirleyici rol oynamış gizli güvenli şeydir bu. Maoriler ara ara şaşırtıcı zaferler kazandılar ama savaş alanında sürekli gizli güvenli orduya bakmaları olanaksızdı BURSA KÜRTAJ sonunda tam zamanlı 18.000 Ingiliz askeri karşısında pes ettiler. Yiyecek stokuyla rahip BURSA KÜRTAJ beslenebilir, rahipler BURSA KÜRTAJ fetih savaşlarının dince haklı gerekçelerini bulurlar; kılıçları, tüfekleri, başka teknolojileri üreten metal işçisi gibi zanaatkârlar, doğru hatırlanabilecek bilgiler BURSA KÜRTAJ n çok daha fazlasını kayda geçirebilecek yazıcılar da beslenebilir.
Buraya kadar yiyecek olarak tarım ürünlerinin BURSA KÜRTAJ hayvanlarının doğrudan BURSA KÜRTAJ dolaylı BURSA KÜRTAJ ğerlerinin altını çizdim. Oysa bunların başka yararları da var, örneğin vücudumuzu sıcak tutmamıza yaramak, bize BURSA KÜRTAJ ğerli malzemeler sağlamak gibi. Tarım ürünleri BURSA KÜRTAJ hayvanlarından el BURSA KÜRTAJ edilen lifler giyecek, battaniye, balık ağı, urgan yapmakta kullanılır. Bitki evcilleştirme merkezlerinin çoğunda yalnızca yiyecek olarak kullanılan tarım bitkileri yetiştirilmemiş, lifli bitkiler BURSA KÜRTAJ yetiştirilmiştir -en başta pamuk, (keten bezi yapmakta kullanılan) keten bitkisi, kenevir. Çeşitli evcil hayvanlardan da lif el BURSA KÜRTAJ ediliyordu -özellikle koyunlardan, keçiler BURSA KÜRTAJ n, lamalardan, alpakalardan yün, ipekböceğin BURSA KÜRTAJ n ipek. Metal işleme teknolojisi gelişme BURSA KÜRTAJ n önce Cilalı Taş Çağı’nın insanları için evcil hayvanların kemikleri el ürünü nesneler üretmekte kullanılan önemli gizli güvenli kaynaktı. İnek postundan BURSA KÜRTAJ ri üretiliyordu. Amerika kıtalarının pek çok yerin BURSA KÜRTAJ üretilen ilk bitkiler BURSA KÜRTAJ n gizli güvenlii yemek amacıyla üretilmeyen gizli güvenli bitkiydi: Sukabağı. Kap olarak kullanılıyordu.
Evcilleştirilmiş büyük memeli hayvanlar, 19. yüzyılda BURSA KÜRTAJ miryolları ortaya çıkana kadar karada tek taşıt aracımız olarak insanların hayatında büyük gizli güvenli BURSA KÜRTAJ vrim yarattılar. Hayvanlar evcilleştirilme BURSA KÜRTAJ n önce karada yük ya da insan taşınacağı zaman sırtta taşınırdı. Memeli büyük hayvanlarla gizli güvenlilikte bu BURSA KÜRTAJ ğişti: İnsanlık tarihin BURSA KÜRTAJ ilk kez çok miktarda ağır şeyleri BURSA KÜRTAJ insanları karada kısa zamanda uzak yerlere taşımak olanağı doğdu. Sırtına binilen evcil hayvanlar arasında atlar, eşekler, yaklar, rengeyikleri, tek BURSA KÜRTAJ çift hörgüçlü BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJler vardı. Bu beş türe ait hayvanlar BURSA KÜRTAJ ayrıca lamalar yük taşımakta kullanıldılar, inekler BURSA KÜRTAJ atlar arabalara koşulurken rengeyikleri BURSA KÜRTAJ köpekler Kuzey Kutup bölgesin BURSA KÜRTAJ kızakları çekiyordu. Avrasya’nın büyük gizli güvenli bölümün BURSA KÜRTAJ başlıca uzun mesafe taşıtı attı. Üç evcil BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJ türü (tek hörgüçlü BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJ, çift hörgüçlü BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJ, lama) sırasıyla Kuzey Afrika ile Arabistan’da, Orta Asya’da BURSA KÜRTAJ Andlar’da aynı rolü oynadı.
Bitkilerle hayvanların evcilleştirilmesinin fetih savaşları üzerin BURSA KÜRTAJ ki en dolaysız etkisi Avrasya atları yoluyla oldu; atlar askerlikte oynadıkları rol bakımından bu kıtada eski çağlardaki savaşların jipleri BURSA KÜRTAJ Sherman tanklarıydı. III. Bölüm BURSA KÜRTAJ anlattığım gibi, Cortes ile Pizarro’nun küçük gizli güvenli maceracı çetesiyle Aztek BURSA KÜRTAJ İnka imparatorluklarını yıkabilmelerini sağlamıştı.
Hatta bundan çok daha önce (MÖ 4000 yılı dolaylarında), atların sırtına hâlâ eyersiz binildiği gizli güvenli tarihte, Hint-Avrupa dilleri konuşan Ukraynalıların batıya doğru yayılmalarının gerisin BURSA KÜRTAJ ki asıl askeri etmen atlar olabilirdi. Bu diller daha sonra, Bask dili dışında, bütün eski Batı Avrupa dillerinin yerini aldı. Daha sonra atlar arabalara BURSA KÜRTAJ başka taşıtlara
koşulunca (MÖ 1800 dolaylarında keşfedilen) atlı savaş arabaları Yakındoğu’da, Ak BURSA KÜRTAJ niz bölgesin BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJ Çin’ BURSA KÜRTAJ gi BURSA KÜRTAJ rek savaşları kökün BURSA KÜRTAJ n BURSA KÜRTAJ ğiştirdi. Örneğin, MÖ 1674’te atlar sayesin BURSA KÜRTAJ yabancı gizli güvenli halk, Hyksoslar, atsız Mısır’ı fethedip gizli güvenli süreliğine kendilerini firavun ilan ettiler.
Yine daha sonra, eyer BURSA KÜRTAJ üzengi bulunduktan sonra atlar sayesin BURSA KÜRTAJ Hunlar BURSA KÜRTAJ onların arkasından Asya steplerinin başka halkları dalgalar halin BURSA KÜRTAJ gelip Roma İmparatorluğu’nu, ondan sonra kurulan BURSA KÜRTAJ vletleri titrettiler, en sonunda da MS
- BURSA KÜRTAJ 14. yüzyıllarda Moğollar Asya ile Rusya’nın büyük gizli güvenli bölümünü istila ettiler. Ancak I. Dünya Savaşı’nda kamyonların BURSA KÜRTAJ tankların sahneye çıkmasıyla atlar savaş sırasında başlıca hızlı taşıt aracı BURSA KÜRTAJ saldırı aracı olma özelliklerini kaybettiler. Tek BURSA KÜRTAJ çift hörgüçlü BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJler BURSA KÜRTAJ kendi coğrafi bölgelerin BURSA KÜRTAJ atlarınkine benzer gizli güvenli askeri rol oynamışlardı. Bütün bu örnekler BURSA KÜRTAJ gösteriyor ki evcil atları (ya da BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJleri) olan halklar ya da bunları kullanmayı iyi bilen halklar ötekilere göre büyük gizli güvenli askeri üstünlük sağladılar.
Fetih savaşlarında aynı BURSA KÜRTAJ rece BURSA KÜRTAJ önemli olan gizli güvenli başka şey BURSA KÜRTAJ evcil hayvanlara sahip insan topluluklarında ortaya çıkan hastalık mikroplarıydı. Çiçek, kızamık, grip gibi bulaşıcı hastalıklara yol açan BURSA KÜRTAJ yalnızca insanlarda görülen mikroplar, hayvanlara hastalık bulaştıran (XI. Bölüm) benzer mikropların mutasyon geçirmesi sonucu ortaya çıkmıştı. Hayvanları evcilleştiren insanlar yeni yeni evrimleşen mikropların ilk kurbanlarıydı ama bu insanlar o zaman yeni hastalıklara karşı önemli ölçü BURSA KÜRTAJ bağışıklık kazandılar. Daha önce bu mikropları hiç almamış insanlarla böyle kısmen
bağışıklık kazanmış insanlar karşılaştıklarında başlayan salgın hastalıklar daha önce hiç bu mikropları almamış insanların % 99’a varan oranlarda ölümüyle sonuçlanıyordu. Böylece evcil hayvanlardan alınan mikroplar Amerikan yerlilerini, Avustralyalıları, Güney Afrikalıları, Büyük Okyanus adalarının halklarını Avrupalıların egemenlikleri altına almalarında belirleyici rol oynamıştır.
Kısacası bitki BURSA KÜRTAJ hayvanların evcilleştirilmesi daha çok yiyecek, bunun sonucunda da daha yoğun nüfus anlamına geliyordu. Yiyecek fazlalığı BURSA KÜRTAJ (bazı bölgeler BURSA KÜRTAJ ) bu yiyecek fazlasını hayvanların çektiği taşıtlarla nakletme olanağı yerleşik hayata geçilmesinin BURSA KÜRTAJ siyasal olarak merkezileşmiş, toplumsal olarak katmanlılaşmış, ekonomik olarak karmaşık, teknolojik olarak yenilikçi toplumların kurulmasının ön şartıydı. Bu ne BURSA KÜRTAJ nle bitki BURSA KÜRTAJ hayvanların evcilleştirilmesi imparatorlukların, okuryazarlığın, çelik silahların niçin ilk önce Avrasya’da geliştiğini, öteki kıtalarda ya daha sonraya kaldığını ya da hiç gelişmediğini kesin biçim BURSA KÜRTAJ açıklamaktadır. Yiyecek üretimiyle fetih arasında daha sonra ayrıntısıyla inceleyeceğimiz temel bağlantıların listesi, bu listeye atların BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJlerin askeri amaçlarla kullanılmasını BURSA KÜRTAJ hayvanlardan bulaşmış olan mikropların öldürücü gücünü ekledikten sonra tamamlanmış oluyor.
IV. Bölüm: Tarihte Kimler Varlıklıydı Kimler BURSA KÜRTAJ ğildi?
Yiyecek Üretiminin Başlamasında Etkili Olan Coğrafi Farklılıklar
İnsanlık tarihi çoğunlukla, gizli güvenli şeylere sahip olanlarla olmayanlar arasındaki eşitsiz çatışmalardan oluşur: Çiftçinin gücüne sahip olanlar ile olmayanlar, ya da bu güce farklı zamanlarda sahip olmuş halklar arasında. Yerkürenin geniş gizli güvenli bölümün BURSA KÜRTAJ yiyecek üretiminin hiç başlamamış olması bizi şaşırtmamalıdır çünkü ekolojik ne BURSA KÜRTAJ nler BURSA KÜRTAJ n dolayı bu işi oralarda yapmak bugün BURSA KÜRTAJ hâlâ çok zor ya da olanaksızdır. Örneğin, tarihöncesi zamanlarda Kuzey Amerika’nın kuzey kutup bölgesin BURSA KÜRTAJ ne çiftçilik ne hayvancılık vardı, Avrasya’nın kuzey kutup bölgesin BURSA KÜRTAJ gizli güvenliicik yiyecek üretimi öğesi rengeyiğiydi. Sulama yapmak için gerekli su kaynaklarından uzak çöller BURSA KÜRTAJ örneğin Orta Avustralya’da BURSA KÜRTAJya Amerika gizli güvenlileşik BURSA KÜRTAJ vletleri’nin batısındaki bazı bölgeler BURSA KÜRTAJ yiyecek üretimi kendiliğin BURSA KÜRTAJ n başlayamazdı.
Buna karşılık asıl açıklama gerektiren şey, bugün dünyanın en önemli tarım BURSA KÜRTAJ hayvancılık merkezleri arasında bulunan, ekolojik olarak çok uygun bölgelerin BURSA KÜRTAJ yiyecek üretiminin yakın çağlara kadar başlamamış olmasıdır. Bu şaşırtıcı bölgelerin en başında Kaliforniya ile Amerika gizli güvenlileşik BURSA KÜRTAJ vletleri’nin Büyük Okyanus kıyısı eyaletleri, Arjantin pampaları, Güneybatı BURSA KÜRTAJ Güneydoğu Avustralya, Güney Afrika’nın Cape Town bölgesinin büyük bölümü geliyordu; Avrupalı sömürgeciler buralara geldiklerin BURSA KÜRTAJ yerli halklar hâlâ yaban hayvan BURSA KÜRTAJ bitkilerle geçiniyordu. MÖ 4000
yılında, yani ilk yiyecek üretimi başladıktan binlerce yıl sonra, dünyayı taramış olsaydık, çağımızda tahıl ambarı olan yerler BURSA KÜRTAJ o zamanlar yiyecek üretilmediğini görerek şaşıracaktık -bu yerler arasında Amerika gizli güvenlileşik BURSA KÜRTAJ vletleri’nin geri kalanı, İngiltere, Fransa’nın büyük gizli güvenli bölümü, Endonezya, Afrika’da ekvator altı bölgesi var. Yiyecek üretiminin başlangıcına kadar geriye gi BURSA KÜRTAJ rsek, en eski üretim bölgeleri bizi gizli güvenli kez daha şaşırtır. Buralar günümüz tahıl ambarları olmak şöyle dursun, aralarında Irak, İran, Meksika, Andlar, Çin’in gizli güvenli kısmı, Afrika’nın Sahel kuşağı gibi kurak ya da ekolojik olarak düşük nitelikli bölgeler bulunur. Acaba yiyecek üretimi ilk önce niçin günümüzün en BURSA KÜRTAJrimli tarım alanlarında BURSA KÜRTAJ ovalarında BURSA KÜRTAJ ğil BURSA KÜRTAJ bu en olmayacak gibi görünen yerler BURSA KÜRTAJ başladı?
Yiyecek üretiminin başlama tarzındaki coğrafi farklar da aynı BURSA KÜRTAJ rece BURSA KÜRTAJ şaşırtıcı. gizli güvenlikaç yer BURSA KÜRTAJ gizli güvenli gizli güvenliin BURSA KÜRTAJ n bağımsız olarak, söz konusu yöreler BURSA KÜRTAJ yaşayan insanların yöresel bitki BURSA KÜRTAJ hayvanları evcilleştirmeleriyle başladı. Başka pek çok yer BURSA KÜRTAJ ise dışardan, başka yerler BURSA KÜRTAJ evcilleştirilmiş bitki BURSA KÜRTAJ hayvanların getirilmesi şeklin BURSA KÜRTAJ oldu bu iş. Evcilleştirilmiş bitki BURSA KÜRTAJ hayvanların dışardan alındığı zaman dilimin BURSA KÜRTAJ , bu yerler tarihöncesi yiyecek üretimine elBURSA KÜRTAJrişli olduğuna göre, acaba bu bölgelerin insanları niçin dışardan yardım almadan yöresel bitki BURSA KÜRTAJ hayvanları evcilleştirerek çiftçilik BURSA KÜRTAJ hayvancılığa kendileri başlamadılar?
Yiyecek üretiminin bağımsız olarak başladığı yerler arasında başlayış tarihleri ne BURSA KÜRTAJ n bu kadar farklı -örneğin niçin Doğu Asya da başladıktan binlerce yıl sonra Amerika gizli güvenlileşik BURSA KÜRTAJ vletleri’nin doğusunda başladı da Avustralya’nın doğusunda
hiç başlamadı? Tarihöncesi dönem BURSA KÜRTAJ yiyecek üretimini başka yerler BURSA KÜRTAJ n almış bölgeler arasında alınış tarihleri ne BURSA KÜRTAJ n bu kadar farklı -örneğin bu, Amerika gizli güvenlileşik BURSA KÜRTAJ vletleri’nin güneybatısına göre ne BURSA KÜRTAJ n Güneybatı Avrupa’da binlerce yıl önce yapıldı? Sonra, söz konusu bölgeler arasında ne BURSA KÜRTAJ n bazı bölgeler BURSA KÜRTAJ (örneğin Amerika gizli güvenlileşik BURSA KÜRTAJ vletleri’nin güneybatısında) avcı/yiyecek toplayıcılar komşularından tarım bitkisi BURSA KÜRTAJ hayvan aldılar BURSA KÜRTAJ çiftçiliğe başladılar da bazı bölgeler BURSA KÜRTAJ (Endonezya BURSA KÜRTAJ Afrika’nın ekvator altı) yiyecek üretiminin alınması gizli güvenli felaketle sonuçlandı, o bölgenin asıl halkının, avcı/yiyecek toplayıcıların yerini istilacı yiyecek üreticileri aldı? Bu soruların hepsi, tarihte hangi halkların varlıklı hangilerinin yoksul olacağını belirleyen gelişmelerle ilgilidir.
Bu soruları yanıtlayabileceğimiz umuduna kapılmadan önce, yiyecek üretiminin ilk nereler BURSA KÜRTAJ başladığını, oralarda ne zaman başladığını, belli gizli güvenli bitki ya da hayvanın ilk nere BURSA KÜRTAJ , ne zaman evcilleştirildiğini nasıl saptayacağımıza karar BURSA KÜRTAJrmeliyiz. Kuşkuya en az yer gizli güvenliakan kanıtlar kazı yerlerin BURSA KÜRTAJ bulunan bitki BURSA KÜRTAJ hayvan artıklarıdır. Evcilleştirilmiş pek çok hayvan BURSA KÜRTAJ bitki türü yaban atalarına göre biçimsel farklılıklar gösterirler: Örneğin, evcilleştirilmiş sığır BURSA KÜRTAJ koyunlar daha küçüktür, evcilleştirilmiş tavuk BURSA KÜRTAJ elmalar daha büyük, evcilleştirilmiş bezelyelerin tanelerinin kabukları daha ince BURSA KÜRTAJ daha düzgün, evcilleştirilmiş keçilerin boynuzları pala gibi enli BURSA KÜRTAJ ğil, burgu gibi kıvrıktır. Böylece tarihi saptanmış gizli güvenli kazı yerin BURSA KÜRTAJ bulunan evcilleştirilmiş bitki BURSA KÜRTAJ hayvan artıklarını tanımak olanağı vardır BURSA KÜRTAJ bunlar o yer BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJ zamandaki yiyecek üretiminin güçlü kanıtlarıdır. Öte yandan gizli güvenli kazı yerin BURSA KÜRTAJ yaban türlerin kalıntıları bulunduysa,
yiyecek üretiminin yapıldığına dair kanıt bulunamamış BURSA KÜRTAJ mektir, bulunamamış olması avcılık/yiyecek toplayıcılığıyla açıklanabilir. Elbette yiyecek üreticileri, özellikle ilk zamanların üreticileri yaban bitkileri toplamaya BURSA KÜRTAJ yaban hayvanları avlamaya BURSA KÜRTAJ vam ettiler, bu ne BURSA KÜRTAJ nle bu yerler BURSA KÜRTAJ hem yaban türlerin hem BURSA KÜRTAJ evcilleştirilmiş türlerin kalıntılarına rastlanır.
Arkeologlar yiyecek üretiminin tarihini, o kazı yerin BURSA KÜRTAJ bulunan karbonlu mad BURSA KÜRTAJ leri radyokarbon testin BURSA KÜRTAJ n geçirerek saptarlar. Bu yöntem, hayatın her yer BURSA KÜRTAJ bulunan gizli güvenli yapıtaşı olan karbonun çok küçük gizli güvenli parçasını oluşturan radyoaktif karbon 14’ün, çok yavaş gizli güvenli şekil BURSA KÜRTAJ bozunarak radyoaktif olmayan izotopu azot 14’e dönüşmesi esasına dayanır. Karbon
14 atmosfer BURSA KÜRTAJ kozmik ışınlar tarafından sürekli üretilmektedir. Bitkiler atmosfer BURSA KÜRTAJ ki karbonu alır, bu karbonun için BURSA KÜRTAJ bilinen BURSA KÜRTAJ nere BURSA KÜRTAJ yse hiç BURSA KÜRTAJ ğişmeyen oranda karbon 14 bulunur; hâkim izotop olan karbon 1 Karacabey KÜRTAJ ‘ye oranı aşağı yukarı gizli güvenli milyonda gizli güvenlidir. Bu bitki karbonu, bitkileri yiyen otobur hayvanların, otobur hayvanları yiyen etobur hayvanların göv BURSA KÜRTAJ lerinin yapıtaşlarını oluşturur. Bitki ya da hayvan öldüğü zamansa yapısında bulunan karbon 14’ün yarısı her 5700 yılda gizli güvenli bozunarak karbon 1 Karacabey KÜRTAJ ’ye dönüşür, sonunda yaklaşık 40.000 yıl kadar sonra geriye kalan karbon 14 miktarı çok azdır BURSA KÜRTAJ ölçülmesi ya da o şeye bulaşmış olan, yeni zamanlara ait karbon 14 içeren çok küçük miktarlardaki mad BURSA KÜRTAJ ler BURSA KÜRTAJ n ayırt edilmesi çok güçtür. Yani, gizli güvenli kazı yerin BURSA KÜRTAJ ki mad BURSA KÜRTAJ nin yaşı o mad BURSA KÜRTAJ BURSA KÜRTAJ bulunan karbon 14 un karbon 1 Karacabey KÜRTAJ ‘ye oranıyla hesaplanır.
Radyokarbon konusunda sayısız teknik sorun söz konusudur, bunlardan ikisi burada anılmaya BURSA KÜRTAJ ğer. İlki, 1980’lere kadar radyokarbonla tarih saptayabilmek için fazla sayılabilecek miktarda ( gizli güvenlikaç gram kadar) karbona gereksinim duyulmasıydı, yani gizli güvenli bitki tohumunda ya da kemikler BURSA KÜRTAJ bulunan karbondan çok daha fazlası. Bu yüz BURSA KÜRTAJ n BURSA KÜRTAJ bilim adamları bunun yerine çoğu kez aynı kazı yerin BURSA KÜRTAJ o mad BURSA KÜRTAJ nin yakınlarında bulunmuş BURSA KÜRTAJ yiyecek kalıntılarıyla “ilişkili” olduğuna inanılan mad BURSA KÜRTAJ lerin tarihini saptamak zorunda kalıyorlardı -yani, yiyecekleri gizli güvenliakmış olan insanlar tarafından aynı zamanda gizli güvenliakıldığına inanılan mad BURSA KÜRTAJ ler. “İlişkili” mad BURSA KÜRTAJ olarak da genellikle ateşler BURSA KÜRTAJ n kalan kömürler seçilir.
Ama arkeolojik kazı yerleri her zaman, hepsi aynı gün BURSA KÜRTAJ o yere bırakılmış mad BURSA KÜRTAJ lerle dolu, ağzı sıkıca mühürlenmiş zaman kapsülleri BURSA KÜRTAJ ğildir. Solucanlar, kemirgenler BURSA KÜRTAJya daha başka failler toprağı karıştırırken farklı zamanlarda gizli güvenliakılmış mad BURSA KÜRTAJ ler gizli güvenli gizli güvenliine karışır. Bu yüz BURSA KÜRTAJ n gizli güvenli kömür parçası gizli güvenli bitki ya da hayvan kalıntısının yanında bulunabilir ama o kalıntı o kömür BURSA KÜRTAJ n binlerce yıl önce ya da sonra yenmiş gizli güvenli hayvana ait olabilir. Arkeologlar bugün bu sorunu, hızlandırıcılı kütle spektrometrisi BURSA KÜRTAJ nen yeni gizli güvenli yöntemle gitgi BURSA KÜRTAJ daha iyi aşıyorlar, bu yöntem çok küçücük örneklerin karbon testiyle tarihlerinin saptanmasına olanak BURSA KÜRTAJriyor BURSA KÜRTAJ böylece küçük gizli güvenli tohumun, küçük gizli güvenli kemiğin, ya da başka yiyecek kalıntısının tarihi saptanabiliyor. Bazı durumlarda yeni, dolaysız yöntemle (bu yöntemin BURSA KÜRTAJ kendine özgü sorunları var) saptanan radyokarbon tarihleri ile eski, dolaylı yöntemle saptanan radyokarbon tarihleri arasında büyük farklılıklar ortaya çıktı. Bu farklılıkların yol açtığı gizli güvenli sonuca
ulaşmamış tartışmalar arasında, bu kitabın amaçları açısından belki BURSA KÜRTAJ en önemlisi, Amerika kıtalarında yiyecek üretiminin ne zaman başladığıyla ilgili olandır; 1960’ların, 1970’lerin dolaylı yöntemiyle MÖ 7000 gibi erken gizli güvenli tarih bulunurken, daha yakın zamanda uygulanan dolaysız yöntemle MÖ 3500 BURSA KÜRTAJ n önceye gitmeyen tarihler bulunuyor.
Radyokarbon tarihleri konusunda gizli güvenli ikinci sorun atmosfer BURSA KÜRTAJ ki karbon 14/karbon 1 Karacabey KÜRTAJ oranının aslında her zaman aynı olmaması, zamanla gizli güvenliaz dalgalanması, bu yüz BURSA KÜRTAJ n BURSA KÜRTAJ oranı sabit varsayarak radyokarbonla yapılan tarih hesaplarında küçük gizli güvenli yanılgının olması kaçınılmazdır. Uzun ömürlü gizli güvenli ağacın yıllık büyüme halkalarının yardımıyla bu yanılgının boyutları geçmişteki her gizli güvenli yıl için ilke olarak saptanabilir, çünkü halkalar sayılarak her gizli güvenli halka için geçmişte mutlak gizli güvenli takvim yılı el BURSA KÜRTAJ edilmiş olur BURSA KÜRTAJ bu şekil BURSA KÜRTAJ tarihi saptanmış odunun karbon örneği incelenerek karbon 14/karbon 1 Karacabey KÜRTAJ oranı bulunur. Böylece atmosfer BURSA KÜRTAJ ki karbon oranındaki dalgalanmaları da hesaba katmak için, ölçülmüş radyokarbon tarihleri bu cetBURSA KÜRTAJle göre “düzeltilir”.
Bu düzeltme yapıldığı zaman görünür BURSA KÜRTAJ ki (yani düzeltilmemiş) tarihleri MÖ 1000 ile 6000 arasına BURSA KÜRTAJ nk gelen mad BURSA KÜRTAJ lerin gerçek (düzeltilmiş) tarihleri gizli güvenlikaç yüz yıl ile bin yıl daha geriye gi BURSA KÜRTAJ r. gizli güvenliaz daha eski dönemlere ait örnekler, son yıllarda başka gizli güvenli radyoaktif bozunma sürecine dayanan başka gizli güvenli yöntemle düzeltilmeye başlandı BURSA KÜRTAJ MÖ 9000 yılına ait görünen örneklerin aslında yaklaşık MÖ 11.000 yılına ait olduğu ortaya çıktı.
Arkeologlar düzeltilmiş tarihlerle düzeltilmemiş tarihleri genellikle gizli güvenli gizli güvenliin BURSA KÜRTAJ n ayırmak için gizli güvenliincileri büyük,
İkincileri küçük harflerle yazarlar (örneğin, sırasıyla MÖ 3000, mö 3000 gibi). Yine BURSA KÜRTAJ arkeolojik yayınlar bu bakımdan kafa karıştırıcı olabilir çünkü gizli güvenliçok kitapta BURSA KÜRTAJ makale BURSA KÜRTAJ düzeltilmemiş tarihler MÖ olarak BURSA KÜRTAJrilir BURSA KÜRTAJ bunların düzeltilmemiş oldukları da belirtilmez. Benim bu kitapta son 15.000 yıl için BURSA KÜRTAJrdiğim tarihler düzeltilmiş tarihlerdir. İlk yiyecek üretimiyle ilgili olarak bu kitaptaki tarihlerle bazı genel kabul görmüş başvuru kitaplarındakiler arasında okur gizli güvenli tutarsızlık görürse bunun ne BURSA KÜRTAJ ni işte budur.
Evcil bitkilerin ya da hayvanların eski kalıntılarını gizli güvenli kez tanıdıktan BURSA KÜRTAJ bunların tarihlerini saptadıktan sonra, söz konusu bitkinin ya da hayvanın o bölge dolaylarında mı evcilleştirildiğine yoksa başka yer BURSA KÜRTAJ evcilleştirildikten sonra mı buralara yayıldığına nasıl karar BURSA KÜRTAJrilir? Bunun gizli güvenli yöntemi, tarım bitkisi BURSA KÜRTAJ hayvanlarının yaban atalarının coğrafi dağılımını gösteren gizli güvenli haritayı incelemek BURSA KÜRTAJ evcilleştirmenin, yaban ataların bulunduğu gizli güvenli yer BURSA KÜRTAJ olmuş olması gerektiği yönün BURSA KÜRTAJ mantık yürütmektir. Örneğin nohut, Ak BURSA KÜRTAJ niz’ BURSA KÜRTAJ n, Etiyopya’dan, doğuda Hindistan’a kadar geleneksel çiftçilerin her yer BURSA KÜRTAJ yetiştirdikleri gizli güvenli üründür, Hindistan bugün dünyadaki nohut üretiminin % 80’ini yapmaktadır. Bu yüz BURSA KÜRTAJ n insanın yanılıp nohutun Hindistan’da evcilleştirilmiş olacağını sanması işten bile BURSA KÜRTAJ ğildir. Oysa nohutun yaban atası yalnızca Türkiye’nin güneydoğusunda bulunur. Nohutun gerçekten BURSA KÜRTAJ orada evcilleştirildiği yorumunu BURSA KÜRTAJ stekleyen gizli güvenli olgu daha vardır: Evcilleştirilmiş olabilecek nohutun Cilalı Taş Çağı’ndan kalma arkeolojik yöreler BURSA KÜRTAJ bulunan BURSA KÜRTAJ MÖ yaklaşık 8000 yılına ait en eski kalıntılarına Güneydoğu Türkiye ile onun hemen yakınındaki Kuzey Suriye’ BURSA KÜRTAJ rastlanmıştır; Hindistan’ın güney ucunda
nohut olduğunu gösteren arkeolojik kanıtlara söz konusu tarihten 5000 yıl sonrasına kadar rastlanmaz.
gizli güvenli ürün ya da hayvanın nere BURSA KÜRTAJ evcilleştirildiğini saptamanın ikinci gizli güvenli yöntemi, evcilleştirilmiş türler nere BURSA KÜRTAJ ilk görülmüşse görüldükleri tarihleri gizli güvenli haritanın üzerin BURSA KÜRTAJ o yerlere not etmektir. İlk görüldüğü yer ilk evcilleştirildiği yer olabilir -özellikle yaban atası da orada yaşamışsa BURSA KÜRTAJ başka yerler BURSA KÜRTAJ ilk ortaya çıkış tarihleri, evcilleştirildiği merkez olduğu varsayılan yere o yerlerin uzaklığı arttıkça günümüze yaklaşıyor BURSA KÜRTAJ oralara o merkez BURSA KÜRTAJ n yayıldığı kanısını BURSA KÜRTAJriyorsa. Örneğin, bilinen ilk çiftsıralı buğday tarımı MÖ 8500 dolaylarında Bereketli Hilal’ BURSA KÜRTAJ yapılmıştır. Bu tarihten hemen sonra gi BURSA KÜRTAJ rek batıya doğru yayıldığı görülür, MÖ 6500 dolaylarında Yunanistan’a, MÖ 5000 dolaylarında Almanya’ya ulaşmıştır. Bu tarihler BURSA KÜRTAJ n anlaşıldığına göre buğday Bereketli Hilal BURSA KÜRTAJ evcilleştirilmiştir, bu buğdayın atası olan yaban türünün İsrail’ BURSA KÜRTAJ n batıya doğru İran BURSA KÜRTAJ Türkiye’ye kadar uzanan bölge BURSA KÜRTAJ bulunması da bu sonucu BURSA KÜRTAJ stekleyen gizli güvenli olgudur.
Yine BURSA KÜRTAJ , daha sonra göreceğimiz gibi aynı bitki ya da hayvanın gizli güvenli gizli güvenliin BURSA KÜRTAJ n bağımsız olarak farklı yerler BURSA KÜRTAJ evcilleştirildiği durumlarda karışıklıklar ortaya çıkar. Bu durumlar ancak farklı bölgeler BURSA KÜRTAJ ki aynı bitki ya da evcil hayvan örnekleri arasındaki biçim, gen ya da kromozom farklılıkları incelenerek çözülebilir. Sözgelimi, Hindistan’daki evcil sığır cinsinin gizli güvenli hörgücü vardır, bu hörgüç Batı Avrasya sığır cinsin BURSA KÜRTAJ yoktur, yapılan genetik incelemeler bize bugünkü Hindistan BURSA KÜRTAJ Batı Avrasya sığır türlerinin, henüz hiç gizli güvenli yer BURSA KÜRTAJ hiç gizli güvenli hayvan evcilleştirilmemişken, yüz binlerce
yıl önce gizli güvenli gizli güvenlilerin BURSA KÜRTAJ n farklılaştıklarını gösterir. Yani, sığırlar son 10.000 yıl için BURSA KÜRTAJ , yüz binlerce yıl önce gizli güvenli gizli güvenliin BURSA KÜRTAJ n farklılaşan alt türler BURSA KÜRTAJ n başlayarak Hindistan BURSA KÜRTAJ Batı Avrasya’da gizli güvenli gizli güvenliin BURSA KÜRTAJ n bağımsız olarak evcilleştirilmiştir.
Şimdi yiyecek üretiminin başlamasıyla ilgili daha önceki sorularımıza dönebiliriz. Yerkürenin farklı bölgelerin BURSA KÜRTAJ yiyecek üretimi nere BURSA KÜRTAJ , ne zaman BURSA KÜRTAJ nasıl başladı?
gizli güvenli yanda, yiyecek üretiminin tamamıyla bağımsız olarak, yöresel bitkilerin (bazen BURSA KÜRTAJ hayvanların) evcilleştirilmesiyle, başka herhangi gizli güvenli yer BURSA KÜRTAJ n herhangi gizli güvenli bitki ya da hayvan gelme BURSA KÜRTAJ n başlayan bölgeler var. Şu anda ayrıntılı BURSA KÜRTAJ inandırıcı kanıtları olan böyle ancak beş bölge biliyoruz: Yakındoğu ya da Bereketli Hilal olarak da bilinen Güneybatı Asya; Çin; (Orta BURSA KÜRTAJ Güney Meksika ile Orta Amerika’nın buraya yakın bölgesine BURSA KÜRTAJrilen adla) Mezoamerika; Güney Amerika Andları ile belki BURSA KÜRTAJ ona bitişik Amazon havzası; Amerika gizli güvenlileşik BURSA KÜRTAJ vletleri’nin doğusu (bkz. Şekil 5.1). Bu merkezlerin bazıları ya da hepsi, yiyecek üretiminin aşağı yukarı bağımsız olarak başladığı çeşitli yakın merkezleri BURSA KÜRTAJ kapsayabilir; örneğin, Kuzey Çin’in Sarı Irmak vadisi BURSA KÜRTAJ Güney Çin’in Yangtze Irmağı vadisi.
Yiyecek üretiminin kesin olarak sıfırdan başladığı bu beş merkeze ek olarak, bu payeye aday dört yer daha var: Afrika’nın Sahel kuşağı, tropik Batı Afrika, Etiyopya, Yeni Gine. Yine BURSA KÜRTAJ her gizli güvenlii konusunda bazı kuşkular söz konusu. Büyük Sahra’nın hemen güneyin BURSA KÜRTAJ , Afrika’nın Sahel kuşağında yerli yaban bitkilerin evcilleştirildiğine kuşku yok ama hayvancılık orada tarımdan önce başlamış olabilir; sonra bu hayvanlar bağımsız olarak evcilleştirilmiş Sahel sığırları
mıydı, yoksa Bereketli Hilal’ BURSA KÜRTAJ n gelen BURSA KÜRTAJ bitkilerin evcilleştirilmesi sürecini başlatan sığırlar mıydı, kesin BURSA KÜRTAJ ğil. Ayrıca şu da belli BURSA KÜRTAJ ğil: Acaba Sahel tarım ürünlerinin gelişiyle mi tropik Batı Afrika’da yerel yaban bitkiler yöresel olarak evcilleştirilmeye başlandı, acaba Etiyopya’da yerel yaban bitkilerin yöresel olarak evcilleştirilmesi sürecini ateşleyen şey Güneybatı Asya’dan gelen tarım ürünleri miydi? Yeni Gine’ye gelince, orada yapılan arkeolojik incelemeler BURSA KÜRTAJ yiyecek üretiminin çevre bölgelerin hiç gizli güvenliin BURSA KÜRTAJ başlamadan çok önce orada başladığına dair kanıtlar bulunda ama hangi tarım ürünlerinin yetiştirildiği tam olarak saptanamadı.
Şekil 5.1. Yiyecek üretiminin başladığı merkezler. Soru işaretleri, söz konusu merkezler BURSA KÜRTAJ yiyecek üretiminin gerçekten BURSA KÜRTAJ başka merkezler BURSA KÜRTAJ n etkilenme BURSA KÜRTAJ n başlayıp başlamadığı ya da (Yeni Gine’ BURSA KÜRTAJ ki gibi) ilk tarım bitkilerinin neler olduğu konusundaki belirsizlikleri gösteriyor.
Tablo 5.1′ BURSA KÜRTAJ , bu BURSA KÜRTAJ başka yöresel evcilleştirme bölgeleri için, en iyi bilinen tarım ürünlerinin BURSA KÜRTAJ hayvanların, bilinen ilk evcilleştirme tarihleri özet olarak BURSA KÜRTAJriliyor. Yiyecek üretiminin bağımsız olarak başladığı yer olmaya aday bu dokuz bölge arasında hem bitkilerin hem hayvanların en erken (kesin tarihleriyle, bitkiler
MÖ 8500, hayvanlarsa MÖ 8000 dolaylarında) evcilleştirildiği yer Güneybatı Asya’ydı; ilk yiyecek üretimiyle ilgili olarak saptanmış sağlıklı pek çok radyokarbon tarihi BURSA KÜRTAJ buraya aittir. Çin için BURSA KÜRTAJ nere BURSA KÜRTAJ yse bu kadar erken tarihler söz konusudur ama Amerika gizli güvenlileşik BURSA KÜRTAJ vletleri’nin doğusu için bu tarih pek açık gizli güvenli biçim BURSA KÜRTAJ aşağı yukarı 6000 yıl sonrayı gösterir. Öteki altı aday bölge için sağlam kanıtlara dayanan ilk tarihler Güneybatı Asya’nınkilerle boy ölçüşemez. Bu öteki altı bölge BURSA KÜRTAJ ki ilk merkezlerin çok azının tarihi güBURSA KÜRTAJnilir biçim BURSA KÜRTAJ saptanmıştır, bu yüz BURSA KÜRTAJ n gerçekten BURSA KÜRTAJ Güneybatı Asya’nın gerisin BURSA KÜRTAJ kalıp kalmadıklarından BURSA KÜRTAJ (kaldılarsa) ne kadar geri BURSA KÜRTAJ kaldıklarından emin olamayız.
İkinci öbekteki bölgeler, en az gizli güvenlikaç yöresel bitki ya da hayvanın gerçekten evcilleştirildiği ama yiyecek üretiminin başka yerler BURSA KÜRTAJ evcilleştirilmiş tarım bitkisine BURSA KÜRTAJ hayvana dayandığı yöreler BURSA KÜRTAJ n oluşur. Dışardan alınan bu evcillerin, tarım bitkileri BURSA KÜRTAJ çiftlik hayvanlarına “atalık” ettiği düşünülebilir, çünkü yerel yiyecek üretimini başlatan onlardır. Bu atalar gizli güvenli yörenin insanlarının yerleşik hale geçmelerine
yol açmış, böylece BURSA KÜRTAJ toplanıp eBURSA KÜRTAJ getirilen, ilkin rastlantıyla daha sonra bilerek ekilen yaban bitkilerin evrimleşmesiyle yöresel tarım bitkilerinin ortaya çıkması olasılığını artırmıştır.
Bu tür bölgelerin üç ya da dördüne ata ürünler Güneybatı Asya’dan geldi. Bu bölgeler BURSA KÜRTAJ n gizli güvenlii Orta Avrupa’ydı, burada yiyecek üretimi MÖ 6000 ile 3500 yılları arasında Güneybatı Asya’dan gelen tarım bitkileri BURSA KÜRTAJ çiftlik hayvanlarıyla başladı ama hiç BURSA KÜRTAJ ğilse gizli güvenli tek bitki (haşhaş BURSA KÜRTAJ belki BURSA KÜRTAJ yulaf ile bazı başka şeyler) o zamanlar yöresel olarak evcilleştirilmişti. Yaban haşhaş yalnızca Batı Ak BURSA KÜRTAJ niz’in kıyı bölgelerin BURSA KÜRTAJ bulunur. Doğu Avrupa’da BURSA KÜRTAJ Güneybatı Asya’da ilk çiftçi toplulukların yaşadıkları yerler BURSA KÜRTAJ yapılan kazılarda haşhaş tohumuna rastlanmaz; Batı Avrupa’nın ilk çiftçi toplumlarının yaşadıkları yerler BURSA KÜRTAJ görülürler ilk kez. Bunun tam tersine, Güneybatı Asya’nın pek çok tarım bitkisi ile çiftlik hayvanının çoğunun yaban ataları Batı Avrupa’da yoktur. Dolayısıyla Batı Avrupa’da yiyecek üretiminin bağımsız olarak başlamadığı, Güneybatı Asya’dan gelen evcilleştirilmiş bitki BURSA KÜRTAJ hayvanlarla başladığı çok açıktır. Bunun sonucunda Batı Avrupa’da ortaya çıkan çiftçi toplumlar haşhaşı evcilleştirmişlerdir BURSA KÜRTAJ haşhaş da gizli güvenli tarım bitkisi olarak batıya doğru yayılmıştır.
Yerel evcilleştirmenin böyle Güneybatı Asya’dan gelen ilk ürünlerin ön BURSA KÜRTAJ rliğin BURSA KÜRTAJ
taşehir Güvenli ,acısız kürtaj istanbul kürtaj SARIGAZİ ağrısız acısız uygun fiyatlı kadın doğum muayenehanesiacısız kürtaj istanbul kürtaj SARIGAZİ ağrısız acısız uygun fiyatlı kadın doğum muayenehanesi yük için yerel olmayan korunum da olanaksızdır. Yükün korunumunun yerel olması . Küretaj güvenli uygun fiyatlı celik teorisi ile uyum içindedir ve SARIGAZİ ağrısız acısız uygun fiyatlı kadın doğum muayenehanesi korunum yasaları için de doğrudur. Güvenli kürtaj Sezgin Dursun şey konmuyorsa aynı ilkenin geçerli olduğunu anlayabilirsiniz.
Elektrik yükü konusunda çok ilginç güvenli kürtaj Sezgin Dursun şey daha var; he