KARŞIYAKA KÜRTAJ / ACISIZ-GÜVENLİ

TEL: O541 998 34 34

Kürtaj bir doğum kontrol yöntemi değildir. Çeşitli nedenlerle eğer çocuk doğurmak-gebelik için uygun zamanda olmadığınızı düşünüyorsanız öncelikle modern aile planlaması yöntemlerinden birini kullanın. Kondom, doğum kontrol hapı, spiral takılması başlıca yöntemlerdir. İstenen çocuk sayısına ulaştığınızı düşünüyorsanız doktorunuzun onayıyla tüplerinizi bağlatabilirsiniz. Takvim yöntemi , geri çekme veya ilişki sonrası vajinal yıkamanın kesinlikle güvenilir yöntemler olmadığını bilmelisiniz

Her şeye rağmen gebelik oluştuysa bunu gerçekten istemediğinizden emin olmalısınız. Kürtaj sonrası pişmanlık yaşayabileceğinizi göz önünde bulundurarak karar verin. KÜRTAJ KARARINIZI BİR DAHA GÖZDEN GEÇİRİN.

Kesinlikle kürtaj olmaya karar verdiyseniz bunu Kadın Doğum hekiminin kontrolünde  steril koşulları sağlayan bir klinikte olun. Her ne kadar karmaşık bir işlem olmasa da uygun olmayan koşullarda yapılan bir kürtaj bütün ömrünüz boyunca size sorun oluşturabilir

Kliniğimizde hasta mahremiyetine katı kurallarla özen gösterilir. Hasta bilgileri hiçbir şekilde üçüncü kişi veya kurumlarla paylaşılmaz.

Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.

 

İŞLEM HAKKINDA:

• İŞLEM BİLGİLERİ KESİNLİKLE GİZLİ KALIR. KESİNLİKLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ VE KURUMLARLA PAYLAŞILMAZ.
• DİPOSİBLE  MALZEME (KANÜL) KULLANILIR. BASKA HASTALARDA KULLANILAN KANÜLLER İLE KÜRTAJ YAPILMAZ.
• SADECE VAKUM YÖNTEMİ İLE KÜRETAJ YAPILIR. METAL BİR CİHAZ VEYA ALET KULLANMIYORUZ.
• KÜRTAJ  İŞLEMİ SON DERECE GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE YAPILIR. DAHA SONRA GEBE KALMAK İSTEDİĞİNİZDE SORUN YAŞAMZSINIZ.
• KÜRTAJ İŞLEMİ HASTANE ORTAMINDA TAMAMEN STERİL ŞARTLARDA YAPILIR.

 

 

KÜRTAJ UYGUNSUZ KOŞULLARDA YAPILIRSA NELER OLABİLİR?

 

RAHİM DELİNMESİ

CİDDİ YUMURTALIK YADA KARIN İÇİ ENFEKSİYON

ÖMÜR BOYU SÜRECEK RAHİM YAPIŞIKLIĞI

ÖMÜR BOYU SÜRECEK ADET GÖRMEME PROBLEMİ (ASCHERMAN SENDROMU)

RAHİM AĞZI YIRTIKLARI

KALICI KISIRLIK

 

Bu problemlerin olmaması için sadece işlem konusunda yetenek- tecrübe olması yetmez. Ultrasonografi ile doğru rahim açısı tespiti, işlem sonrası ultrason ile doğru rahim iç kısmı ölçümü, doğru kürtaj zamanlama kararı vermek de gereklidir. Ayrıca kürtaj sonrası doğru ilaç seçimi de çok önemlidir.

Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.

 

Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.TEL: O541 998 34 34

 

 

Detaylı teknik konulara girmeden akla gelecek ilk soruları hızlıca cevaplayalım.

 

Vakumlu kürtaj

Bir çok klinik kürtaj işlemi içi vakum aspirasyon yöntemini kullanmaktadır. Vakumlu küretaj rahmin her ay çoğalıp adet kanamasıyla atılan kısmına yani endometriuma zarar vermez. Böylece rahimde yapışıklık, tekrar gebe kalmakta zorluk, rahim delinmesi, aşırı kanama , şiddetli ağrı gibi durumlar olmaz

Kanül adı verilen ve uç bölümü son derece ince olan plastik aletler kullanılır. Yumuşak plastik kanüller rahim dokusuna zarar vermez. Merkezimizde rutin uygulamada sadece vakumlu küretaj yöntemiyle işlem yapmaktayız.

 Bu işlemin riskleri nelerdir?

Bütün tıbbi işlemlerde bazı riskler mevcuttur. İşleminiz iyi bir klinikte yapıldığında riskiniz sıfıra yakındır. İyi bir klinikten kastımız öncelikle iyi bir ultrasonla gebelik haftasının ve rahim yönünün belirlenmesi, kaliteli vakum sistemleri kullanılması, genel hijyendir.

  Klinikte ne kadar süre kalmam gerekir?

Daha önce doğum yapmamış kişilerde rahim ağzı (serviks) sert olur. Zorlayıcı bir işlem olmaması için ilaç verilip biraz beklemek uygun olur. İşleminiz acil durumlarda birkaç dakikada yapılabilir. Rahim ağzı yapısı ve gebelik haftasına göre ilaç alıp yaklaşık bir saat beklemeniz de önerilebilir. İşlemin hazırlık kısımları hariç net süresi çoğu zaman 2-3 dakikadır.

İşime kaç günde dönebilirim?

Aynı gün işinize dönebilirsiniz.

Kürtaj sonrası ne zaman cinsel ilişkide bulunabilirim?

Kürtajdan 10 gün sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.

Aşırı ağrım olur mu?

İyi bir anesteziyle hemen hemen hiç ağrınız olmaz. Nadiren az miktarda ağrı olabilir.

Kürtaj sonrası kanama kaç gün sürer?

Kanama çoğunlukla 1-7 gün sürer. Eğer daha uzun sürerse doktorunuzla görüşüp ultrason kontrolüne gelmeniz gerekir. Vakum yöntemi en iyi yöntem olmakla beraber vakum yöntemiyle yapılan kürtaj sonrasında kanamalar daha uzun sürebilir. Eski yöntemle yani küretle temizleme yöntemiyle kanama ve parça kalması ihtimali daha azdır. Çünkü bu yöntemle rahim içi keskin uçlu metal kaşıklarla iyice temizlenir. Bu detaylı temizleme kanamanın daha az olmasını sağlar ancak ciddi riskler barındırır. Rahim zarar görebilir. Vakum yöntemiyle kanamlar biraz daha uzun sürebilir ama kesinlikle en güvenilir yöntemdir.

Kürtaj olduğum daha sonra anlaşılır mı?

Hayır sağlıklı bir işlem sonrasında ultrason veya başka yöntemlerle kürtaj olduğunuz anlaşılmaz.

Kürtaj sonrası hangi ilaçları kullanmak gerekir?

Doktorunuzun size verdiği ilaçlar temel olarak  iki gruptan oluşur

1-Ağrı kesici

2-Antibiyotik (olası bir enfeksiyona karşı)

Bazen bu iki grup iacın yanına ek ilaçlar yazılabilir. Örneğin muayene sırasında belirgin vajinal akıntı izlendiyse fitil tarzında ilaçlar yazılabilir. Eğer fitil yazıldıysa kanamanız tam olarak geçince kullanmaya başlayın. Ağrınız yoksa ve doktorunuz başka bir şey söylemediyse ağrı kesici ilaç kullanmayabilirsiniz.

Daha sonraki gebeliğimi etkiler mi, sorun yaşar mıyım?

Hayır kürtaj uygun şartlarda yapıldıysa sonraki gebeliklerinizi etkilemez. Gebe kalmanıza engel olmaz. Oluşan gebelikte problem yaşamanıza neden olmaz.

Kürtaj olduğum bilgisi başkalarıyla paylaşılır mı?

Kliniklerin kendi uygulamaları vardır. Bizim kliniğimizde bilgiler kesinlikle başka kişi ya da kurumlarla paylaşılmaz.

Kliniğe gelirken neler yapmam gerekir?

Öncelikle kürtaj kararınızı iyice düşünün. Gerekirse bir yakınızla görüşün veya profesyonel destek alın, işlemi aceleye getirmeyin. Yasal işlem yapılma süresinin ülkemizde 10 hafta (ilişki tarihinden sayınca yaklaşık  (56 gün) olduğunu biliniz. Bu süreyi geçerse kürtaj olamazsınız. İşleminiz sabah saatlerinde yapılacaksa aç olarak gelin, öğleden sonra yapılacaksa kahvaltı edin ancak ardından bir şey yemeyin. Tıbbi geçmişinizle ilgili sorulan soruların cevaplarını doktorunuza eksiksiz aktarın.

Kürtaj fiyatları neye göre belirlenir?

Çoğu klinik gebelik haftasına , daha önce doğum veya sezaryen olup olmamasına ve ek tıbbi duruma göre fiyat belirler. Daha önce doğum yapanlarda işlem nisbeten kolay olmaktadır. Güncel fiyat bilgisi için lütfen arayınız.

Kürtaj en eken hangi haftada yapılır?

Gebeliğin kan veya idrar testleriyle tespitinden sonra ultrason kontrolü gerekir. Gebelik ultrasonda teyit edildiğinde işlem yapılabilir. Hastanın kilosu ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak 4-6 haftalarda karından yapılan ultrasonla tespit edilebilir. Vajinal ultrasonla çoğunlukla 4 hafta civarında tespit yapılır. Gebelikten şüphelendiğinizde eğer kesin olarak istemediğinize karar verdiyseniz testlerle teyit edin. Erken dönemde en iyi gebelik belirleme yöntemi kan testidir. Gebelik sadece kan testiyle tespit edildiyse yani henüz ultrasonda görülmediyse kürtaj işlemi yapılmaz.

 Kürtaj en geç hangi haftada yapılır?

Türkiye’de yasal kürtaj süresi 10 haftadır. Bu süre adet tarihinden sayınca 10 hafta olmakla birlikte ilişki tarihinden sayınca 8 haftaya    (56 gün ) denk gelmektedir.

Kürtajdan sonra işlemin doğru yapıldığı test edilecek mi?

Evet. Kürtaj işleminden sonra ultrasonla tekrar rahim içine bakılır. İşlem doğru yapılmış mı, içerde parça var mı, kanama odağı var mı diye kontrol edilir.

 İstanbul Kürtaj fiyatları 2022

Kürtaj fiyatı, operasyonun yapılacağı işlemde kullanılan malzemelerin tek kullanımlık olup olmaması, işlem yapılacak kliniğin hijyeni, hekimin deneyimi, gebelik haftasına göre değişiklik göstermektedir.

Kürtaj sonrası nelere dikkat edilmelidir?

Kürtaj anestezili (uyutularak) yapıldıysa işlem sonrası uyku hali,unutkanlık, dikkat dağınıklığı olabilir. Kürtaj işlemine ciddi psikolojik baskı-kararsızlıkla giren kişilerde işlem sonrası çok nadiren de olsa pişmanlık, ağlama krizleri olabilir. Bu stresli durumdan kurtulmanın verdiği aşırı sevinç de ağlama krizlerine yol açabilir.

Anestezi ile kürtaj olanların ilk bir saat araç kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapmaması gerekir.

Muayenehanede kürtaj yapılır mı?

Muayenehane ölçeğindeki yerlerde kürtaj yapılması durumu ülkeden ülkeye değişmektedir. Aslında kürtaj yapılıp yapılmaması ya da hangi haftaya kadar yapılabileceği ülkeler arasında ciddi farklılıklar gösterir. Muayenehane ölçeğinde bir klinikte işlem yapılması başka herhangi bir sağlık sorunu olmayan birinde tıbbi prosedür olarak son derece güvenlidir.

Kürtaj sonrası kısırlık olur mu?

Kürtaj işlemi araba kullanmaya benzer. Çok aşırı zor değildir ancak basit dikkatsizlikler düzeltilemez ciddi sorunlara yol açabilir.

Trafik kuralları gibi basit ama hayat kurtarıcı kurallardan bazıları şunlardır:

• Kürtajın yapıldığı klinikte hijyen kurallarına, steriliteye kesinlikle dikkat edilmelidir.
• Kürtaj işlemini yapan hekim kesinlikle bu konuda çok tecrübeli olmalıdır. Sadece işlem konusunda değil ultrason konusunda da tecrübeli olmalıdır. Çünkü işlem öncesi rahim açısının doğru tespit edilmesi, işlem sonrası parça kalıp kalmadığının net anlaşılması ancak ultrasonla mümkün olabilmektedir.
• Kürtaj işleminde hekime yardımcı olan sağlık personelinin bu konuda tam eğitimli olması gerekir.
• Mümkünse sadece vakum yöntemi kullanılmalı. Vakum yöntemi kullanmayan bir klinikte bu işlem yapılmamalıdır.
• Eğer gerekli ise kürtaj öncesinde rahim ağzını yumuşatıcı ilaç verip bir-iki saat kadar beklemek gerekir. Biraz sabırlı davranmak çok büyük sorunları önleyebilir.
• İşlem sonrası verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması gerekir. Antibiyotiği düzensiz kullanmak ya da hiç kullanmamak Çok ciddi sorunlara yol açabilir.
• İşlem sonrası size verilen kontrol tarihinde doktorunuzla iletişime geçin.

 

Eğer bütün kurallara uyulursa kürtaj sonrasında kısırlık veya başka bir sorun yaşama ihtimaliniz hemen hemen hiç yoktur.

 

Eş onayı olmadan kürtaj yapılır mı?

Kadın doğum klinikleri kürtaj işlemi için eş onayı olmasını tercih eder. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.

18 yaşından küçükler kürtaj olabilir mi?

Kürtaj işleminin yapılabilmesi için kürtaj olacak kişinin 18 yaşından büyük olması gerekir. Ebeveyin onayıyla veya yasal belgeler ile 18 yaşından önce kürtaj yapılabilir. Konunun hassas olduğu ve herhangi bir yaşta bu işlemin yapılamayacağı bilinmelidir. 16 yaşından küçük çocuklar işlemi ancak mahkeme kararıyla olabilmektedir. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.

Adet tarihi geçmeden kürtaj olur mu?

Kürtaj işlemi için adet tarihinizin tek başına herhangi bir önemi yoktur. Gebelik şüpheniz varsa öncelikle test yaptırın. En garantili test kanda yapılan test ( BHCG) dir.  İdrar testlerinin güvenilirliği daha azdır. İdrar testinde gebelik var görünüyorsa hemen hemen kesinlikle gebelik vardır. İdrar testinde sonuç negatifse yani tek çizgiyse gebeliğin olmadığını söyleyebiliriz ancak bu çok güvenilir bir sonuç değildir. Hala şüpheniz varsa ya birer hafta arayla adet görünceye kadar gebelik testi yaptırın ya da kanda gebelik testi yaptırın.

Dış gebelikte kürtaj olur mu?

Hayır. Dış gebelikte kürtaj yapılamaz (tanı için olan özel durumlar hariç).

Ultrasonda gebelik görülmeden kürtaj yapılır mı?

Hayır. Ultrasonda gebeliğin rahim içinde olduğu net olarak görülmeden tanısal amaçlı özel durumlar hariç kürtaj işlemi yapılamaz.

Kan testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?

Kan testi yani bhcg testinde gebelik çıktıysa öncelikle değerin kaç olduğuna bakılır. 1500 üzeri değerlerde vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülür. Eğer  bhcg 1500, duruma göre bazen 2000 olduğu halde hala vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülmüyorsa dış gebelik açısından yakın takip gerekir.

Evde yapılan idrar testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?

Evde yapılan gebelik testi gebelik haftası için bize yardımcı olmamaktadır. Yapılacak en doğru şey eğer gebelik kesinlikle istenmiyorsa doktorunuza başvurmaktır. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.

Devlet hastanesinde kürtaj yapılır mı?

Yasal olarak uygun durumlarda yapılabilir. Devlet hastanesinde de özel kliniklerde olduğu gibi aynı işlem aynı prosedürler çerçevesinde yapılabilir. Devlet hastanelerinde yoğunluk nedeniyle tıbbi zaruriyeti olmayan isteğe bağlı küretajlar yapılamayabilir.

Ancak devlet hastanelerine başvurduğunuzda kürtaj işlemi yoğunluk nedeniyle hasta kabul edilemediği gibi bir dönüş alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle devlet hastanesinde kürtaj işlemini gerçekleştirilemeyebilir. Ayrıca yasalar çerçevesinde evli olan kadınların kürtaj yaptırabilmesi için eşlerinin de rızasının olduğuna dair belgesinin de olması gerektiği unutulmamalıdır.

Tıp merkezlerinde kürtaj yapılır mı?

Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.

Özel hastanede kürtaj yapılır mı?

Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir . Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.

 Gizli kürtaj yaptırmak istiyorum, bu mümkün mü?

Hasta hakları ve kişisel bilgileri koruma kanunu çerçevesinde bütün bilgilerinizin mahremiyeti sağlanmalıdır. Kliniğimizde bu konu hassas olarak değerlendirilir. Hiçbir bilginiz başka kişi ve kurumlarla paylaşılmaz.

Kızlık zarına zarar vermeden kürtaj yapılır mı?

Evet  yapılabilir. Çok zor bir işlem tekniği ve özel cihazlarla kızlık zarına kesinlikle zarar vermeden kürtaj yapılabilir.

Kürtaj için genel anestezi mi lokal anestezi mi daha iyidir?

Lokal anesteziyle tamamen ağrısız olarak kürtaj yapılabilir. Yine de pek çok kişi kürtaj işlemi için genel anesteziyi tercih eder. Eğer kürtaj olacak kişi daha önce normal doğum yapmışsa lokal anestezi tercih etmek daha uygun olabilir. Kürtaj olacak kişi çoğunlukla işlemle ilgili hiçbir şey hatırlamak istemez. Bu durumda genel anestezi tercih etmek daha iyi bir seçenektir. Genel anestezi mi lokal anestezi mi sorusunun cevabı tıbbi durumla ilgili olduğu kadar hastanın ağrı eşiği ve endişe düzeyiyle de ilgilidir.

 

Genel anestezi ile kürtaj işlemi

Diğer büyük ameliyatlardaki gibi entübasyon gerektiren gerçek bir anesteziye gerek yoktur. Toplam 3-4 dakika süren kısa bir özel anestezi türüyle yapılır. Son derece güvenlidir. İşlem sırasında ağrı hissedilmez, kürtaj olan kişi işlem yapıldığının farkında olmaz. Kürtajdan sonra kişinin kendine gelme süresi çok kısadır. Anestezik madde damar yolundan verilir. Kürtaj olacak kişi başka birinden destek almadan kendi kendine kliniğe gelip genel anesteziyle kürtaj olabilir. Gerekli destek tecrübeli elemanlarımızla sağlanır.  Hasta kendine geldikten sonra kendi başına klinikten ayrılabilir.

Lokal anestezi ile kürtaj işlemi

Bu işlemde asıl rahatsızlık normal jinekolojik muayenede olduğu gibi spekulum takılma kısmında olmaktadır. Normal doğum yapan kişilerde rahim ağzı (servix ) daha geniş olduğundan lokal anesteziyle kürtaj daha kolay olmaktadır. Lokal anestezi uygun madde, uygun dozajda  tecrübeli doktorın elinde genel anestezi kadar etkin bir yöntemdir.

 

Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.

 

 

OP DR SEZGİN DURSUN

KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI

---

OP DR SEZGİN DURSUN

KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI

---

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

. Carlos’u esir almaya İspanya’ya geleceğine nasıl olmuştu   KARŞIYAKA KÜRTAJ . Pizarro onu esir almak için oraya gelmişti? Bugün geriye bakınca bizim apaçık bir tuzak olduğunu gördüğümüz bir şeyi Atahualpa nasıl olmuş   KARŞIYAKA KÜRTAJ . görmemişti? Atahualpa ile Pizarro’nun karşılaşmasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . etkili UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER nedenler acaba Eski Dünya ile GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  Dünya halkları ve başka halklar arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki karşılaşmalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .   KARŞIYAKA KÜRTAJ .   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha genel anlam  KARŞIYAKA KÜRTAJ .  rol  oynarlar mı?

 

Niçin Atahualpa’yı Pizarro esir aldı? Pizarro’nun askeri üstünlüğü, İspanyolların sahip oldukları çelik kılıçlar ve diğer kesici silahlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n, çelik zırhlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n, tüfeklerden, atlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n kaynaklanıyordu. Atahualpa’nın, üzerine binip savaşacakları hayvanları olmayan birlikleri bu silahlara ancak taş, bronz ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . tahta sopalarla, topuzlarla, baltalarla karşılık verebilirlerdi, bunlara ek olarak sapanları ve yorgan gibi zırhları vardı. Bu tür donanım eksiklikleri Avrupalılar ile Amerikan yerlileri ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . başka halklar arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki çatışmalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . belirleyici rol oynamıştı.

 

Avrupalıların fetih hareketlerine yüzyıllarca ayak direyebilen tek Amerikan yerlileri, tüfek ve at sahibi olup bunları kullanmayı öğrenerek ara  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki eşitsizliği azaltan kabilelerdi.

 

“Kızılderili” sözcüğünü duyan ortalama bir Amerikalının gözünün önüne, .  . HALKALI  KÜRTAJ  876′  KARŞIYAKA KÜRTAJ . o ünlü Little Big Horn çarpışmasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . General George Custerın ABD ordusunu yerle bir eden Siu savaşçıları gibi, atına binmiş, elindeki tüfeği savuran, ovalı   bir yerli gelir. Amerikan yerlilerinin başlangıçta at ve tüfek diye bir şey bilmediklerini kolayca unuturuz. Bunları oraya Avrupalılar getirdi ve bunları eline geçiren yerli toplulukları bunlarla birlikte değişti. Bereket versin Kuzey Amerika’nın ovalı yerlileri, Güney Şilinin Araucania yerlileri  ve Arjantin’in pampaların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yaşayan yerliler, atları ve tüfekleri kullanmayı öğrendiler de öteki Amerikan yerlilerine göre istilacı beyazlara karşı PEK   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha uzun bir süre direnebildiler, ancak .  . HALKALI  KÜRTAJ  870’lerde ve .  . HALKALI  KÜRTAJ  880’lerde beyaz hükümetlerin büyük askeri harekâtlarına   KARŞIYAKA KÜRTAJ .yanamadılar.

 

Bugün bizim için İspanyolların askeri donanımlarının bunca büyük bir sayısal üstünlük karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . etkili olmasını  kavramak güçtür. Yukarı  KARŞIYAKA KÜRTAJ .  anlatılan  Cajamarca çarpışmasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . .  . HALKALI  KÜRTAJ  68 İspanyol, sayıları kendilerininkinin 500 katını bulan Amerikan yerlilerini yere sermiş, binlerce yerliyi öldürürken tek bir kayıp bile vermemişti. Pizarro’nun   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonra İnkalarla yaptığı savaşların, Cortes’in Aztekleri esir alış olayının, ilk başlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . AvrupalIların Amerikan yerlilerine karşı düzenledikleri seferlerin anlatıldığı öykülerde buna PEK rastlarız: Birkaç düzine Avrupalı süvari binlerce yerliyi öldürür. Atahualpa’nın ölümünden sonra Pizarro, Cajamarca’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n İnka başkenti Cuzco’ya giderken böyle dört çarpışma olmuştu: Jauja, Vilcashuaman, Vilcaconga ve Cuzco çarpışmaları. Bu çarpışmalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . binlerce ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . on binlerce yerliye karşı savaşan İspanyol süvarilerin sayısı sırasıyla 80, 30, .  . HALKALI  KÜRTAJ  .  . HALKALI  KÜRTAJ  0 ve 40’tı.

 

Bu İspanyol zaferlerini açıklamak için, onlarla işbirliği yapan Amerikalı yerlilerin yardımı, İspanyol silahlarının ve atlarının GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI liğinin psikolojik etkisi ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . (sık sık iddia edildiği gibi) İnkaların İspanyolları geri dönen tanrıları  Viracocha sanmaları gibi nedenler göstermek yetmez. Pizarro ve Cortez’in başlangıçtaki başarılarının yerlileri yanlarına çekmelerine yol açtığı doğrudur. Ama   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce hiçbir yardım görmemiş UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER İspanyolların kesin başarısı, onlara direnmenin boşunalığını, kazanması muhtemel tarafta yer almaları gerektiğini göstermemiş olsaydı pek çoğu onlarla işbirliği yapmazdı.   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce hiç görmedikleri atlar, çelik silahlar, tüfekler karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Cajamarca’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . İnkalar kuşkusuz donup kalmışlardı; ama Cajarmaca  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n sonra çarpışmalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . İspanyol silahlarını ve atlarını   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce görmüş ve  direnmeye kararlı bir İnka ordusu söz konusuydu. İlk fethin üzerinden altı yıl geçtikten sonra İspanyollara karşı iyi hazırlanmış, geniş çaplı, PEK ciddi iki İnka ayaklanması oldu. Bütün bu çabalar İspanyolların silah üstünlüğü karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . başarısızlığa uğradı.

 

.  . HALKALI  KÜRTAJ  700 lerde tüfekler Amerikan yerlileri ile başka yerli halklar karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Avrupalıları üstün duruma getiren başlıca silah olarak kılıçların yerini aldı. Örneğin, .  . HALKALI  KÜRTAJ  808’de Charlie Savage adlı bir İngiliz gemici tüfeklerle ve eşi görülmemiş bir amaçla donanmış olarak Fiji A  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ları’na geldi. Savage tek kişi olarak Fiji’nin güç dengesini altüst etmeye kalkıştı. Pek PEK serüveni arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kanosuyla bir ırmağı izleyerek bir Fiji köyü UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Kasavu’ya gelip köyü çevreleyen çitin bir tüfek atımlık uzağın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . durarak savunmasız yerlilere ateş etmek vardı. Kurbanlarının sayısı öylesine fazlaydı, ki hayatta kalabilen köylüler cesetleri üst üste yığıp cesetlerin arkasına

 

saklanmışlardı ve köyün kenarın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n geçen dere kan  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n kıpkırmızı olmuştu. Tüfekleri olmayan yerli  halklar  karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . tüfeklerin ne ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r güçlü  olduğunu  gösteren sayısız örnek bulunabilir.

 

İspanyolların İnkalara karşı kazandıkları zaferlerde tüfeklerin rolü PEK azdı. O günlerin çakmaklı tüfeklerinin doldurulması ve ateşlenmesi güçtü, Pizarro’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . bunlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n ancak bir düzine vardı. Ateşlenebildikleri zaman psikolojik etkileri gerçekten de büyük oluyordu. Bun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n PEK   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önemlisi İspanyolların elindeki çelik kılıçlar, mızraklar ve hançerlerdi; bunlar koruyucu zırhları ince UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER yerlilere kolayca zarar veren güçlü ve keskin silahlardı. Buna karşılık yerlilerin küt sopaları İspanyolları ve atlarını dövmeye, yaralamaya yetiyordu ama onları öldürmeye pek yetmiyordu. İspanyolların çelik ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . geçme zincirli zırhları, özellikle de çelik miğferleri sopalara karşı onları korumakta etkili oluyor, yerlilerin yorgan zırhları çelik silahlar karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . onları pek korumuyor ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . etkisiz kalıyordu.

 

Atların İspanyollara kazandırdığı büyük üstünlük görgü tanıklarının öykülerinde apaçık görülüyor. Yerli nöbetçiler gidip gerideki birliklere haber verene ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r atlı a  KARŞIYAKA KÜRTAJ .mlar onlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n PEK önce giderek piyade erlerini öldürüyorlardı. Bir atın yarma hareketine, hızlı saldırıya uygunluğu, manevra kabiliyeti, dövüşü korunaklı bir yüksekliğe çekebilmesi karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . şaşkına dönen piyadeler açıklık yerlerde çaresiz kalıyordu. Atların etkisi yalnızca atlara karşı ilk kez savaşan askerlerde uyandırdığı korkuyla   KARŞIYAKA KÜRTAJ . sınırlı değildi. .  . HALKALI  KÜRTAJ  536’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki büyük İnka ayaklanmasına ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .rki sürede İnkalar atlara karşı kendilerini en iyi nasıl savunacaklarını öğrenmişlerdi, pusuya

 

yatıyor ve İspanyol süvarilerini yakın mesafeden öldürüyorlardı. Ama bütün piyadeler gibi İnkalar   KARŞIYAKA KÜRTAJ . açık alan  KARŞIYAKA KÜRTAJ . atlılara karşı kendilerini asla koruyamıyorlardı. Atahualpa’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n sonraki İnka imparatoru Manco’nun en iyi generali Quizo Yupanqui, .  . HALKALI  KÜRTAJ  536   KARŞIYAKA KÜRTAJ . Lima’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . İspanyolları kuşatma altına aldığı ve kente hücum etmeye çalıştığı zaman, İspanyolların iki süvari bölüğü düzlük bir yerde PEK    KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha fazla sayı  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki yerli birliğine karşı hücuma geçti, ilk hücum  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Quizo ile bütün kuman  KARŞIYAKA KÜRTAJ .nları öldüler, orduları bozguna uğratıldı. Cuzco’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . İspanyolları kuşatma altına almış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER İmparator Manco’nun en iyi birliklerini yine böyle  HALKALI  6 kişilik bir süvari hücumuyla bozguna uğratmışlardı.

 

MÖ 4000 yılların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Karadeniz’in kuzeyindeki steplerde  atların evcilleştirilmesiyle birlikte savaşların şekli de değişmeye başladı. Atlar at sahiplerine yaya olarak gidebileceklerinden PEK   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha uzak yerlere gitme, birden saldırıya geçme, karşı taraf üstün bir savunma gücü toparlama  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n önce kaçma UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERağı veriyordu. Cajamarca’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . atların oynadığı rol,  HALKALI  0. yüzyılın başına ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r 6000 yıl boyunca etkisini sürdüren, sonun  KARŞIYAKA KÜRTAJ . bütün kıtalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kullanılmaya başlanan atların nasıl bir askeri silah olduğunu gösteriyor. Süvarilerin ordu  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki askeri üstünlüğünü yitirmesi

1. Dünya Savaşı’nı buldu. İspanyolların atlar, çelik silahlar ve zırhlar sayesinde, KADIKÖY KÜRTAJ hiçbir şeyleri olmayan piyade askerlerine karşı nasıl bir üstünlüğe sahip olduklarını düşününce PEK kalabalık ordular karşısın KARŞIYAKA KÜRTAJ . sürekli savaş kazanmaları bizi şaşırtmamalı.

 

Nasıl oldu   KARŞIYAKA KÜRTAJ . Atahualpa Cajamarca’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ydı? Atahualpa ile ordusu Cajamarca’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ydı çünkü İnkalar arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . çıkan ve

 

İnkaların ikiye bölünmesine ve zayıf düşmesine yol açan bir  iç savaşta önemli çarpışmaları   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  kazanmıştı. Pizarro hemen bu bölünmeyi değerlendirdi ve bun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n yararlandı. İç savaşın nedeni ise, Panama ve Kolombiya’ya gelen İspanyol göçmenlerin buralara çiçek hastalığını   KARŞIYAKA KÜRTAJ . getirmeleri, Güney Amerika yerlileri arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yayılan bu hastalık yüzünden .  . HALKALI  KÜRTAJ  5 HALKALI  6 yılı dolayların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . İnka İmparatoru Huayna Capac ile saray halkının çoğunun,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonra   KARŞIYAKA KÜRTAJ . onun vârisi Ninan Cuyuchi’nin ölmesiydi. Bu ölümler Atahualpa ile üvey  kardeşi Huascar arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . taht savaşını ateşledi. Bu salgın hastalık olmasaydı İspanyollar birleşik bir imparatorlukla  karşı karşıya geleceklerdi.

 

Atahualpa’nın Cajamarca’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . bulunuşunun gerisinde yatan neden böylece dünya tarihinde kilit önemdeki bir etmeni gözler önüne seriyor: Bağışıklığı olmayan insanlara önemli derecede bağışıklığı UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER istilacılar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n bulaşan hastalıklar. Çiçek, kaba-kulak, grip, tifüs, hıyarcıklı veba gibi Avrupa’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . her zaman görülen bulaşıcı hastalıklar başka kıtalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . pek PEK insanın ölümüne yol açarak Avrupalıların fetihlerinde önemli rol oynadılar.

 

Örneğin, ilk İspanyol saldırısı .  . HALKALI  KÜRTAJ  5 HALKALI  0’de başarısızlıkla sonuçlandıktan sonra Aztekler çiçek hastalığın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n  kırıldılar ve Montezuma’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n sonra tahta çıkan Cuitlâhuac   KARŞIYAKA KÜRTAJ . kısa  sürede öldü. Avrupalılarla gelen hastalıklar Avrupalıların kendilerinden PEK önce kabileden kabileye bütün Amerika kıtalarına yayılmış, Kolomb öncesi dönemdeki Amerika’nın yerli nüfusunun, hesaplamalara göre % 95’inin ölümüne yol açmıştı. Kuzey Amerika kıtasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . en yoğun nüfuslu, son derecede örgütlü yerli toplulukları, Mississippi şeflikleri .  . HALKALI  KÜRTAJ  49 HALKALI  

 

ile .  . HALKALI  KÜRTAJ  600 tarihleri arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., hatta ilk Avrupalılar gelip Mississippi Irmağı kıyısına yerleşmeden önce böylece yok olup gitmişlerdi. Avrupalı göçmenlerin .  . HALKALI  KÜRTAJ  7.  . HALKALI  KÜRTAJ  3’te Güney Afrika’nın yerli San halkını yok etmelerinde en büyük rol oynayan tek şey çiçek hastalığıdır. İngilizler .  . HALKALI  KÜRTAJ  788 de Sidney’e yerleştikten hemen sonra Avustralya yerlilerini kırıp geçiren salgın hastalıkların birincisi başlamıştı. Büyük Okyanus a  KARŞIYAKA KÜRTAJ .larıyla ilgili, elimizde sağlam belgeleri bulunan bir örnek   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha var: Argo gemisinin enkazın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n karaya çıkmaya çalışan birkaç Avrupalı gemicinin .  . HALKALI  KÜRTAJ  806′  KARŞIYAKA KÜRTAJ . getirdiği ve Fiji’yi kasıp kavuran salgın hastalık. Tonga’nın, Hawaii’nin, başka Büyük Okyanus a  KARŞIYAKA KÜRTAJ .larının tarihlerinde de benzeri salgın hastalıkların izleri görülür.

 

Görülür ama ben yine de tarihte hastalıkların rolü, genişleyen Avrupa’nın önünü açmakla sınırlıdır, demek istemiyorum. Sıtma ve sarıhummanın yanı sıra tropik Afrika, Hindistan, Güneydoğu Asya ve GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  KÜRTAJ’deki başka hastalıklar Avrupalıların tropik bölgelerde sömürge kurmalarını güçleştiren en büyük engeller olmuşlardır.

 

Nasıl oldu   KARŞIYAKA KÜRTAJ . Pizarro Cajamarca’ya geldi? Pizarro buraya geleceğine neden Atahualpa İspanyaya gidip orayı fethetmeye çalışmadı? Pizarro Cajamarca’ya Avrupalıların deniz teknolojisi sayesinde geldi; onlar bu teknolojiyle gemiler inşa etmişti, o   KARŞIYAKA KÜRTAJ . bu gemilerle Atlas Okyanusu’nu aşarak Ispanya’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n Panama’ya,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonra   KARŞIYAKA KÜRTAJ . Büyük Okyanus’ta Panama’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n Peru’ya gitmişti. Böyle bir teknolojiye sahip olmayan Atahualpa Güney Amerika dışın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . denizaşırı  ülkelere yayılamamıştı.

 

Pizarronun Cajamarca’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . bulunuşu gemilere bağlı olduğu ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r, gemileri finanse etmek, inşa etmek, gemilere personel ve donanım sağlamak UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERağını İspanyaya kazandıran merkezileşmiş siyasal örgütlenmeye de bağlıydı. İnka İmparatorluğu   KARŞIYAKA KÜRTAJ . merkezileşmiş siyasal bir örgütlenmeye sahipti ama bu örgütlenme imparatorluğun zararına işliyordu çünkü Pizarro, Atahualpa’yı ele geçirerek İnkalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki bütün kuman  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kademelerini zincirleme olarak toptan ele geçirmiş oldu. İnka bürokrasisi Tanrı benzeri mutlak hüküm  KARŞIYAKA KÜRTAJ .rla PEK güçlü bir biçimde özdeşleştiği için Atahualpa’nın ölümü üzerine çözüldü. Siyasal örgütlenmeyle birleşen denizcilik teknolojisi Avrupalıların başka kıtalara yayılmaların  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., aynı zaman  KARŞIYAKA KÜRTAJ . pek PEK başka halkların yayılmaların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .   KARŞIYAKA KÜRTAJ .  temel rolü oynadı.

 

İspanyolların Peru ya ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r gitmelerine yardımcı UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER ilişkili bir etmen de yazının varlığıydı. İspanyolların yazıları vardı, İnka İmparatorluğu’nunsa yoktu. Yazılı bilgiler sözlü bilgilere göre   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha yaygın,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sağlıklı,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha ayrıntılı biçimde aktarılabiliyordu. Kolomb’un yolculukların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n, Cortes’in Meksika’yı ele geçirişinden sonra İspanya’ya akan bu tür bilgiler İspanyolların GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  Dünyaya akın etmesine yol açtı. Mektuplar, kitapçıklar hem insanları güdülüyor, hem de yapılacak deniz yolculuğun  KARŞIYAKA KÜRTAJ . nasıl bir yol izlenmesi gerektiğiyle ilgili bilgiler veriyordu. Pizarro’nun serüveninin, arka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .şı Kaptah Cristobal de Mena tarafın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n kaleme alınmış öyküsü Sevilla’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . .  . HALKALI  KÜRTAJ  534’te basıldı, yani Atahualpa’nın öldürülmesinden topu topu dokuz ay sonra. Kitap çıkar  çıkmaz PEK sattı, çeşitli Avrupa dillerine çevrildi, bunun üzerine İspanyol sömürgeciler Pizarro’nun kanca attığı  Peru’yu sağlama almak için oraya akın ettiler.

 

Atahualpa neden kendisine kurulmuş tuzağa kendi ayağıyla düştü? Geriye bakınca Pizarro’nun kurduğu tuzağa Atahualpa’nın kendi ayağıyla düştüğünü açıkça görüyoruz. Onu esir alan İspanyolların kendileri de bu işe şaşırdılar. Bunun en temeldeki nedenine inen açıklama  KARŞIYAKA KÜRTAJ . okuryazarlığın sonuçları önemli yer tutar.

 

Yakın nedenlere   KARŞIYAKA KÜRTAJ .yalı açıklamaya göre, Atahualpa’nın İspanyollarla ilgili, İspanyolların askeri gücüyle, amaçlarıyla ilgili PEK az bilgisi vardı. Bu azıcık bilgi de ağız  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n edinilmiş bilgiydi, bunları kıyı  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n iç bölgelere doğru ilerlerken Pizarro’nun ordusunu iki günlüğüne ziyaret etmiş UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER bir elçiden duymuştu. Elçi İspanyolları en düzensiz,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ğınık halleriyle görmüş, Atahualpa’ya bu a  KARŞIYAKA KÜRTAJ .mların savaşçı olmadıklarını, kendisine  HALKALI  00 yerli verilse bunların hepsini yakalayıp iple birbirine bağlayabileceğini söylemişti. Atahualpa’nın aklına İspanyolların korkunç olduklarının, hiç kışkırtılma  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n   KARŞIYAKA KÜRTAJ . kendisine saldıracaklarının  gelmemiş olması anlaşılır bir şey.

 

GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  Dünya’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Meksika’nın bazı halkları arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . ve İnka İmparatorluğu’nun PEK kuzeyindeki komşu bölgelerde yazı yazmayı bilmek küçük azınlıkların tekelindeydi. İspanyollar İnkaların kuzey sınırın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n yalnızca 900 kilometre uzaktaki Panama’yı !5.  . HALKALI  KÜRTAJ  0 yılın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . fethe başlamışlardı ama Pizarro .  . HALKALI  KÜRTAJ  5 HALKALI  7 yılın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Peru kıyılarına ilk kez ayak basana ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r  İspanyol diye bir şeyin varlığın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n İnkaların hiç haberi olmamış görünüyor. Atahualpa, Orta Amerika’nın en güçlü, en kalabalık yerli topluluklarının İspanyolların i  KARŞIYAKA KÜRTAJ .resine  geçtiğini hiç duymamış bile.

 

Bugün bize Atahualpa’nın esir düşmesine yol açan   KARŞIYAKA KÜRTAJ .vranışı ne ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r şaşırtıcı geliyorsa on  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n sonraki   KARŞIYAKA KÜRTAJ .vranışı   KARŞIYAKA KÜRTAJ . öyle geliyor. İspanyollara kendisini serbest bırakmaları karşılığın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . fidye önermiş, bu fidye ödendiğinde serbest bırakacaklarına saf saf inanmıştı. Pizarro’nun a  KARŞIYAKA KÜRTAJ .mlarının tek bir yağmayla yetinmeyecek, sürekli fetihlere kararlı  bir hücum birliği oluşturduğunu anlaması UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERaksızdı.

 

Bu ölümcül hataları yapan yalnızca Atahualpa değildi. Atahualpa esir alındıktan sonra bile Pizarro’nun erkek kardeşi Hernando Pizarro, Atahualpa’nın önde gelen, koca bir orduya kuman  KARŞIYAKA KÜRTAJ . eden kuman  KARŞIYAKA KÜRTAJ .nı Chalcuchima’yı kandırmış, İspanyollara teslim olmaya ikna etmiştir. Chalcuchima’nın hatası İnka direncinin kırılmasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . bir dönüm noktası oluşturmuştur; Atahualpa’nın kendisinin esir edilişi ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r önemli bir olaydır

 

1. Aztek İmparatoru Montezuma, Cortes’i geri dönen Tanrıları sanarak ve küçük ordusuyla birlikte onu Aztek başkenti Tenochtitlân’a buyur ederek KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha KARŞIYAKA KÜRTAJ . büyük bir hata işlemiştir. Sonuçta Cortes, Montezuma’yı esir almış, Tenochtitlân’ı ve Aztek İmparatorluğu’nu ele geçirmiştir.

 

Gündelik hayat düzeyinde, Atahualpa’nın, Chalcuchima’nın, Montezuma’nın, Amerika’nın Avrupalılar tarafın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n kandırılmış   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha başka sayısız yerli önderinin hatası GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  Dünya’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yaşayan insanların tek bir tanesinin bile Eski Dünya ya gitmemiş olmasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n geliyordu, böylece elbette İspanyollarla ilgili herhangi bir bilgileri olamazdı. Buna rağmen, toplumu insan   KARŞIYAKA KÜRTAJ .vranışları konusun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha geniş bilgiye sahip olsaydı, Atahualpa’nın   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha kuşkucu   KARŞIYAKA KÜRTAJ .vranması “gerekirdi” sonucunu çıkarma  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n edemiyoruz. Pizarro   KARŞIYAKA KÜRTAJ .

 

Cajamarca’ya İnkalarla ilgili hiçbir şey bilmeden gelmişti, bütün bildikleri .  . HALKALI  KÜRTAJ  5 HALKALI  7 ile .  . HALKALI  KÜRTAJ  53.  . HALKALI  KÜRTAJ  ‘de rastladığı İnkalıları sorguya çekerek onlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n öğrenebildiği şeylerle sınırlıydı. Bununla birlikte Pizarro tesadüfen okuma yazma bilmeyen biriydi ama okuma yazma geleneğine sahip bir ülkenin insanıydı. İspanyollar Avrupa’nın PEK uzağın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki ASIR,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ş uygarlıklar konusun  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., birkaç bin yıllık Avrupa tarihi konusun  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kitaplar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n okuduklarıyla PEK şey biliyorlardı. Pizarro  besbelli Atahualpa’ya pusu kurarken Cortes’in başarılı stratejisini örnek almıştı.

 

Kısacası, okuryazarlık sayesinde İspanyollar  insan   KARŞIYAKA KÜRTAJ .vranışları ve tarihi konusun  KARŞIYAKA KÜRTAJ . müthiş bir bilgi birikiminin vârisi olmuşlardı. Bunun tam tersine Atahualpa İspanyolların varlığın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n habersiz olduğu gibi denizaşırı ülkelerden gelen istilacılar diye bir şey de bilmiyordu, tarihte   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce, başka bir yerde, başka birileri için böyle bir tehditin söz konusu olduğunu duymamıştı (ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . okumamıştı). Bu bilgi boşluğu Pizarro’ya o tuzağı kurma ve Atahualpayı kendi ayağıyla o tuzağa düşürme cesareti vermişti.

 

Sonuç olarak Pizarro’nun Atahualpayı esir ediş olayı bize Amerikan yerlilerinin Avrupa’ya gidip ora  KARŞIYAKA KÜRTAJ . sömürge kurmaları yerine Avrupalıların GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  Dünya’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . sömürge kurmaların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . etkili UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER en yakın nedenleri gösterir. Pizarro’nun başarısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . etkili UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER nedenler arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . tüfeklere, çelik silahlara ve atlara   KARŞIYAKA KÜRTAJ .yanan askeri teknoloji vardır; Avrasya’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . her zaman görülen bulaşıcı hastalıklar vardır; Avrupa’nın denizcilik teknolojisi vardır; Avrupa’  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki devletlerin merkezi siyasal örgütü vardır; yazı vardır. Bu kitabın adı bir bakıma, Avrupalıların başka kıtalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki

 

halkları egemenlikleri altına almalarına UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERak tanıyan bu yakın nedenlerin kısaca ifade edilmiş biçimidir.   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonraki bölümlerde göreceğimiz gibi,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha hiç kimse tüfek ve çelik üretmeye başlama  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n önce, yukarı  KARŞIYAKA KÜRTAJ . sıralanan diğer nedenler Avrupalı olmayan halkların yayılmasına UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERak sağlamıştı.

 

Ama hâlâ temel bir soruyu, bütün bu sayılan  üstünlüklere niçin GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  Dünyalılar değil de Avrupalılar sahipti sorusunu yanıtlamış değiliz. Neden tüfekleri ve çelik silahları icat edenler, atların ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . başka hayvanların sırtına binenler, Avrupalıların bağışık olmadığı mikropları taşıyanlar, okyanusları aşan gemiler yapanlar, ileri siyasal örgütler kuranlar, yazılı tarihin binlerce yıllık deneyimlerinden yararlananlar İnkalar olmadı? Bunlar artık bu bölümde tartışılan en yakın nedenler olmaktan çıkıyor, bu kitabın bun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n sonraki iki kısmın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . ele alınacak UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER en temel nedenlere giriyor.

 

İkinci Kısım: Yiyecek Üretiminin Başlaması ve Yayılışı

IV. Bölüm: Çiftçinin Gücü

 

Tüfeklerin, Mikropların ve Çeliğin Kökenleri

 

GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI yetmelik ASIR, ım  KARŞIYAKA KÜRTAJ . .  . HALKALI  KÜRTAJ  956 yazını Montana’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . geçirmiş, Fred Hirschy adlı yaşlı bir çiftçinin yanın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . çalışmıştım. İsviçre’de doğmuş UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Fred Güneybatı Montana’ya GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI yetmelik ASIR, ın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .yken, .  . HALKALI  KÜRTAJ  890’lar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . gelmişti ve bu bölgede çiftlik kurmaya kalkışan ilk kişi oydu. O buraya geldiğinde Amerika’nın avcılıkla ve yiyecek toplayarak geçinen ilk yerli nüfusunun çoğu hâlâ buralar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yaşıyordu.

 

Çiftlik işçisi arka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .şlarım çoğunlukla normal konuşmaların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . art ar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . sövgüler sıralayan bıçkın beyazlardı, hafta içi çalışır, kazandıkları bütün parayı hafta sonu kasabanın barın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . savururlardı. Bu işçilerin arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Karaayak yerli  kabilesinden Levi adlı biri vardı, öteki kaba saba madencilerden PEK DEĞİŞİK   KARŞIYAKA KÜRTAJ .vranırdı -kibar, yumuşak, sorumluluk sahibi, aklı başın  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., ağzı bozuk olmayan biri. Uzun süre kendisiyle arka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .şlık ettiğim ve sonun  KARŞIYAKA KÜRTAJ . hayran olduğum ilk yerliydi.

 

Bu nedenle bir pazar sabahı Levi de ötekiler gibi bir  cumartesi gecesi âleminden sarhoş halde gelip sallanarak ve lanetler okuyarak içeri girdiğinde PEK şaşırdım. Lanetlerinden biri aklım  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kaldı: “Tanrı senin bin belanı versin, Fred Hirschy, seni İsviçre’den buraya getiren geminin bin belasını

 

versin!” Bütün öteki okul çocuklarına öğretildiği gibi bana   KARŞIYAKA KÜRTAJ . kahramanca bir fetih olarak öğretilen Batı Amerika’nın fethi  ne yerlilerin nasıl baktıklarını PEK çarpıcı bir biçimde anladım birden. Fred Hirschy’nin ailesi, güç koşullar altın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . hayatta kalmayı başarmış öncü bir çiftçi olarak onunla gurur duyuyordu. Ama beyaz göçmen çiftçiler, Levi’nin avcılar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n ve ünlü savaşçılar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n oluşan kabilesinin elindeki toprakları almışlardı. Çiftçiler nasıl olmuş   KARŞIYAKA KÜRTAJ . ünlü savaşçıları GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI lgiye uğratmıştı?

 

ASIR,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ş insanların ataları şu an yaşamakta UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER büyük insansımaymunların ataların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n bun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n 7 milyon yıl ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r önce DEĞİŞİKlaştıktan sonra bütün insanlar, .  . HALKALI  KÜRTAJ  9. yüzyıl  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Karaayaklar nasıl hâlâ yaban hayvanları avlayarak ve yaban bitkileri toplayarak geçiniyorlarsa çoğu zaman öyle geçiniyorlardı. Ancak son .  . HALKALI  KÜRTAJ  .  . HALKALI  KÜRTAJ  .000 yıl içinde bazı halklar yiyecek üretimi denen şeye geçtiler: Yani, yaban hayvan ve bitkileri evcilleştirip bunun sonucun  KARŞIYAKA KÜRTAJ . sahip oldukları çiftlik hayvanlarını ve ürünleri yemeye başladılar. Bugün yeryüzündeki insanların çoğu kendi üretmiş oldukları ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . başkalarının kendileri için üretmiş olduğu yiyecekleri yiyor. Bugünkü bu değişim hızıyla önümüzdeki on yıl içinde dünya  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yaban hayvanlarla ve bitkileri yiyerek geçinen son birkaç insan topluluğu   KARŞIYAKA KÜRTAJ . bu yöntemi bırakacak,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ğılacak ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . yok olacak, böylelikle de yaban hayvan ve bitkilerle geçinmek üzerine kurulmuş milyonlarca yıllık hayat tarzı  sona erecek.

 

Tarihöncesinde DEĞİŞİK halklar yiyecek üretimine DEĞİŞİK zamanlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . geçtiler. Avustralya yerlileri gibi bazı  halklarsa hiç geçmedi. Geçenler arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . bazıları (örneğin eski Çin)

 

başkaların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n bağımsız olarak kendi kendilerine geçtiler, bazılarıysa (örneğin eski Mısır) bu işi komşuların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n öğrendi. Ama,   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonra göreceğimiz gibi, yiyecek üretimi tüfeklerin, mikropların ve çeliğin gelişiminin dolaylı bir önkoşuluydu. Bunun sonucu olarak   KARŞIYAKA KÜRTAJ ., DEĞİŞİK kıtalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . halkların çiftçiliğe ve hayvan yetiştiriciliğine geçip geçmeme ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . geçiş zamanların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki coğrafi faklılıklar, bu halkların   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonraki yazgıları arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki benzemezlikleri büyük oran  KARŞIYAKA KÜRTAJ . açıklar. Bun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n sonraki altı bölümde yiyecek üretimindeki coğrafi DEĞİŞİKlıkların nasıl ortaya çıktığını anlamaya çalışacağız, ama   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce bu bölümde yiyecek üretiminin Atahualpa’yı Pizarro’nun esir almasına, Fred Hirschy’nin halkının Levi’ninkinin topraklarına el koymasına yardım eden üstünlüklerin kapısını aralayan temel ilişkilere göz atacağız (Şekil 4..  . HALKALI  KÜRTAJ  ).

 

İlk ilişki en dolaysız UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER ilişkidir: Tüketilecek kalori miktarı ne ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r fazlaysa bu o ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r fazla nüfus demektir. Yaban bitki ve hayvan türleri içinde pek azı insanlar için yenebilir niteliktedir, hayvanların pek azı avlanmaya, bitkilerin pek azı toplanmaya değer. Doğa  KARŞIYAKA KÜRTAJ . bulunan türlerin çoğu yiyecek olarak bizim işimize yaramaz; yaramaz çünkü ya (ağaç kabukları gibi) sindirilmesi güçtür, ya (kral kelebekleri, şapkalı mantarlar) gibi zehirlidir, ya (PEK küçük, kabuklu yemişler gibi) ayıklaması PEK sıkıcıdır, ya (pek PEK böceğin larvası gibi) toplaması zordur, ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . (gerge  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n gibi) avlanması tehlikeli. Kara  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki biyo-kütlenin (yani canlı biyolojik maddenin) çoğu odun ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . yapraktan oluşur, bunların çoğunu sindiremeyiz.

 

Yiyebileceğimiz az sayı  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki bitki ve hayvan türünü seçip .  . HALKALI  KÜRTAJ   dönümlük topraktaki biyo-kütlenin ancak % 0,l’ini oluşturan bu bitki ve hayvanları, % 90’nını oluşturacak şekilde üreterek, dönüm başına PEK   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha fazla tüketilebilir kalori elde ederiz. Sonuç olarak bir dönüm toprak, yaban hayvan ve bitkilerle geçinen insanlara göre .  . HALKALI  KÜRTAJ  0 ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . .  . HALKALI  KÜRTAJ  00 kat fazla çiftçiyi ve hayvan yetiştiricisini doyurabilir. Bu çıplak sayısal üstünlük yiyecek üreten kabilelerin yaban hayvan ve bitkilerle geçinen kabileler karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kazandığı askeri  üstünlüklerin birincisiydi.

 

 

 

Şekil   4..  . HALKALI  KÜRTAJ  .      En            temel          nedenlerden        (örneğin         kıta           ekseninin yönünden) başlayarak, bazı halkların başka halklar üzerinde

 

egemenlik kurmasına yardımcı UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER (tüfekler, atlar ve hastalıklar gibi) doğru  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n nedenlerde son bulan neden/sonuç zincirini gösteren şema. Örneğin, insanlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . görülen DEĞİŞİK salgın hastalıklar, evcilleştirmeye elverişli yaban hayvanların ve bitkilerin PEK olduğu bölgelerde baş gösterdi, bunun bir nedeni çiftlik hayvanlarının ve ürünlerinin varlığının nüfus kalabalıklığına kaynaklık etmesi, salgın hastalıkların   KARŞIYAKA KÜRTAJ . kalabalık nüfuslu toplumlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . varlıklarını sürdürmeleriydi; bir başka nedeniyse  hastalıkların  evcilleştirilen hayvanlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki mikroplar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n türemiş olmasıydı.

 

Evcil hayvanlara sahip insan toplulukların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . çiftlik hayvanları   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha fazla insanın karnının doymasına dört yol  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n katkı  KARŞIYAKA KÜRTAJ . bulunuyordu: et, süt, gübre sağlayarak ve saban çekerek. En başta ve en dolaysız olarak evcil hayvanlar toplumların  başlıca hayvansal protein kaynağı durumuna gelmiş ve yaban av hayvanlarının yerini almıştı. Bugün, örneğin, Amerikalılar hayvansal proteini   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha PEK inek, domuz, koyun, keçi, tavuk gibi hayvanlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n sağlarlar, geyik eti gibi av hayvanı eti pek ender bir çeşni olmaktan öteye gitmez. Ayrıca evcilleştirilmiş memeli hayvanların büyük UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n süt ve süt ürünleri, yani tereyağı, peynir, yoğurt elde ediliyordu. Sütlerinden yararlanılan hayvanlar arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . inek, koyun, keçi, at, rengeyiği, man  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., yak, tek hörgüçlü ve çift hörgüçlü deve vardı. Bu memelilerin yaşadıkları süre içinde sağladıkları kalori miktarı, kesilip et olarak tüketildikleri zamana göre birkaç kat fazlaydı.

 

Evcilleştirilmiş büyük memeli hayvanların   KARŞIYAKA KÜRTAJ . evcil bitkiler üzerinde ürün artırıcı etkisi iki şekilde oluyordu. İlkin, günümüzde her bahçıvanın ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . çiftçinin kendi deneyimine

 

  KARŞIYAKA KÜRTAJ .yanarak bildiği gibi, hayvan dışkısının gübre olarak kullanılmasıyla bitkilerin verimi önemli ölçüde artırılabilir. ASIR, ımız  KARŞIYAKA KÜRTAJ . artık kimya fabrikaların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . üretilen sentetik gübrelere sahip olmamıza karşın bugün pek PEK  toplum  KARŞIYAKA KÜRTAJ . hâlâ hayvan dışkısı başlıca gübre kaynağıdır -özellikle inek, ama aynı zaman  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yak ve koyun gübresi. Hayvan gübresi ayrıca geleneksel toplumlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yakacak olarak   KARŞIYAKA KÜRTAJ . değerlidir.

 

Bun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n başka, memeli büyük hayvanlar saban çekerek ve böylece   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce ekime elverişli olmayan toprakları insanların işlemesini kolaylaştırarak, evcilleştirilmiş bitkilerin   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha fazla ürün vermesinde etkili oldular. Saban sürmekte kullanılan hayvanların arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . inekler, atlar, man  KARŞIYAKA KÜRTAJ .lar, Bali sığırı, yak melezleri vardı. Bu hayvanların değerini gösteren bir örnek vereyim:

 

MÖ 5000 yılın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n az önce ortaya çıkmış lineer bant keramik kültürü adı verilen kültüre sahip Orta Avrupa’  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., tarihöncesi dönemin çiftçileri elle kazmak için kullanılan çubuklarla işlenebilecek yumuşaklıktaki topraklarla ilgilenebiliyorlardı ancak. Yalnızca bin yıl sonra öküzlerle çekilen sabanların bulunmasıyla bu çiftçiler PEK   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sıkı toprakları ve sert kesekleri işlemeye başladılar. Aynı şekilde Kuzey Amerika’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Great Plains düzlüklerindeki yerli çiftçiler ırmak vadilerinde ürün yetiştiriyorlardı, ama ancak .  . HALKALI  KÜRTAJ  9. yüzyıl  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Avrupalılarla birlikte hayvanların çektiği sabanlar geldikten sonra geniş yaylalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki sert keseklerde çiftçilik yapmaları mümkün oldu.

 

Bitkilerle hayvanların evcilleştirilmesi, işte böyle, yaban hayvan ve bitkilerle geçinmeye hiç benzemeyen bir şekilde fazla yiyecek üretimine yol açarak toplulukların nüfus yoğunluğunun  artmasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .  doğru  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n  doğruya  etkili olmuştur.

 

  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha dolaylı bir etkisi ise, yiyecek üretiminin gerektirdiği yerleşik hayata geçmenin sonucu olarak ortaya çıkan  şeylerdir. Yaban hayvan ve bitkilerle geçinen toplumlar yiyecek aramak için sık sık yer değiştirirler ama çiftçiler tarlalarının ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . meyve bahçelerinin yakının  KARŞIYAKA KÜRTAJ . olmak zorun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .dır. Bir yerde yerleşik olmak doğum aralıklarının kısalmasını sağlayarak nüfus yoğunluğunun artmasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . rol oynar. Yaban hayvan ve bitkilerle geçinen toplumun üyesi bir anne, bir yerden bir başka yere göçülürken birkaç eşyasının yanı sıra ancak tek bir çocuk taşıyabilir. Çocuğu göç sırasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kabileye ayakbağı olmayacak ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r hızlı yürümeye başlama  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n ikinci bir çocuk sahibi olmayı göze alamaz. Uygulama  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yaban hayvan ve bitkilerle geçinen göçebe toplumlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . doğumların arası -süt üretimi nedeniyle adetten kesilme, cinsel ilişkiden kaçınma, çocuk öldürme, çocuk düşürme gibi yollarla- dört yılı bulur. Bunun tam tersine yerleşik insanların göç etmek ve küçük çocukları taşımak gibi sorunları olmadığı için onlar besleyebilecekleri ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r çocuk yapıp bakabilirler. Çiftçi toplumlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . doğumların arası iki yıl ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .rdır, avcı/yiyecek toplayıcılarınınkinin yarısı ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r. Yiyecek üretenlerdeki yüksek doğum oranı, dönüm başına doyurabildikleri insan sayısının yüksekliğiyle birleştiği zaman onların avcı/yiyecek toplayıcılarına göre   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha yüksek nüfus yoğunluğuna ulaşmalarına UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERak sağlar.

 

Yerleşik hayatın bir başka sonucu   KARŞIYAKA KÜRTAJ . yiyecek fazlasının depUYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERmasına elverişli olmasıdır, çünkü insan depoladığı yiyeceğin yanın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kalıp onu korumayacaksa depolamanın bir anlamı kalmaz. Bazı avcı/yiyecek toplayıcı göçebeler birkaç günde tüketebileceklerinden   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha fazla yiyeceği ara sıra torbalarına atarlar, ama böyle bir bolluğun onlara pek az

 

yararı vardır çünkü yiyeceği koruyamazlar. Ama yiyecek üretmeyen uzmanları ve elbette bu uzmanlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n oluşan koca bir kasabayı besleyebilmek için yiyeceklerin depUYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERması PEK önemlidir. Bu yüzden de ilk kez yerleşik toplumlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . ortaya çıkmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER tam zamanlı uzmanlar bu göçebe avcı/yiyecek toplayıcı topluluklar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . pek az vardır ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . hiç yoktur.

 

Var UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER uzmanlar   KARŞIYAKA KÜRTAJ . iki türlüdür, biri krallar,  öteki bürokratlar. Avcı/yiyecek toplayıcı toplumlar nispeten eşitlikçi toplumlardır, bunlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . tam zamanlı uzmanlar ve baba  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n oğula geçen şeflik yoktur, grup ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . kabile düzeyinde PEK küçük boyutlu toplumsal örgütlenme vardır. Bunun nedeni gücü kuvveti yerinde UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER bütün avcı/yiyecek toplayıcıların zamanlarının çoğunu yiyecek bulmaya harcamalarıdır. Bunun tam tersine, yiyecek bir kez depUYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERmaya başlanınca siyasal bir seçkinler sınıfı başkalarının ürettiği yiyeceğin denetimini eline geçirebilir, vergi alma hakkını elinde tutabilir, kendi karnını doyurma gereğinden kurtulabilir ve bütün zamanını siyasal etkinliklere harcayabilir. Bu yüzden de orta boy tarım toplumları şeflikler halinde örgütlenmişlerdir, krallar ise büyük tarım toplumların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . görülür. Bu karmaşık siyasal birimler, eşitlikçi avcı güruhlarına göre uzun soluklu bir fetih savaşını yürütmeye   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha hazırlıklıdırlar. Kuzey Amerika’nın kuzeybatı Büyük Okyanus kıyısı gibi, Ekvador kıyısı gibi, özellikle bereketli çevrelerde yaşayan bazı avcı/yiyecek toplayıcılar   KARŞIYAKA KÜRTAJ . yerleşik toplumlar kurdular, yiyecek depoladılar, GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  şeflikler oluşturdular ama krallık olma aşamasına gelemediler.

 

Vergi yoluyla oluşturulan yiyecek stoku kralların ve bürokratların    yanı    sıra    tam    zamanlı    başka   uzmanları

 

beslemeye de yarar. Fetih savaşlarıyla  doğru  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n  ilişkili olarak, sürekli bir ordu beslemekte kullanılabilir. GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  Zelan  KARŞIYAKA KÜRTAJ .’nın iyi silahlanmış yerli Maori halkını Britanya İmparatorluğu’nun kesin GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI lgiye uğratmasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . belirleyici  rol oynamış bir şeydir bu. Maoriler ara ara şaşırtıcı zaferler kazandılar ama savaş alanın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . sürekli bir orduya bakmaları UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERaksızdı ve sonun  KARŞIYAKA KÜRTAJ . tam zamanlı .  . HALKALI  KÜRTAJ  8.000 Ingiliz askeri karşısın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . pes ettiler. Yiyecek stokuyla rahip de beslenebilir, rahipler de fetih savaşlarının dince haklı gerekçelerini  bulurlar; kılıçları, tüfekleri, başka teknolojileri üreten KADIKÖY KÜRTAJ işçisi gibi zanaatkârlar, doğru hatırlanabilecek bilgilerden PEK   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha fazlasını kay  KARŞIYAKA KÜRTAJ . geçirebilecek yazıcılar   KARŞIYAKA KÜRTAJ . beslenebilir.

 

Buraya ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r yiyecek olarak tarım ürünlerinin ve hayvanlarının doğru  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n ve dolaylı değerlerinin altını çizdim. Oysa bunların başka yararları   KARŞIYAKA KÜRTAJ . var, örneğin vücudumuzu sıcak tutmamıza yaramak, bize değerli malzemeler sağlamak gibi. Tarım ürünleri ve hayvanların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n elde edilen lifler giyecek, battaniye, balık ağı, urgan yapmakta kullanılır. Bitki evcilleştirme merkezlerinin çoğun  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yalnızca yiyecek olarak kullanılan tarım bitkileri yetiştirilmemiş, lifli bitkiler de yetiştirilmiştir -en başta pamuk, (keten bezi yapmakta kullanılan) keten bitkisi, kenevir. Çeşitli evcil hayvanlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n    KARŞIYAKA KÜRTAJ . lif elde ediliyordu -özellikle koyunlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n, keçilerden, lamalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n, alpakalar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n yün, ipekböceğinden ipek. KADIKÖY KÜRTAJ işleme teknolojisi gelişmeden önce Cilalı Taş ASIR, ı’nın insanları için evcil hayvanların kemikleri el ürünü nesneler üretmekte kullanılan önemli bir kaynaktı. İnek postun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n deri üretiliyordu. Amerika kıtalarının pek PEK yerinde üretilen ilk bitkilerden biri yemek amacıyla üretilmeyen bir bitkiydi: Sukabağı. Kap olarak kullanılıyordu.

 

Evcilleştirilmiş büyük memeli hayvanlar, .  . HALKALI  KÜRTAJ  9. yüzyıl  KARŞIYAKA KÜRTAJ . demiryolları ortaya çıkana ka  KARŞIYAKA KÜRTAJ .r kara  KARŞIYAKA KÜRTAJ . tek taşıt aracımız olarak insanların hayatın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . büyük bir devrim yarattılar. Hayvanlar evcilleştirilmeden önce kara  KARŞIYAKA KÜRTAJ . yük ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . insan taşınacağı zaman sırtta taşınırdı. Memeli büyük hayvanlarla birlikte bu değişti: İnsanlık tarihinde ilk kez PEK miktar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . ağır şeyleri ve insanları kara  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kısa zaman  KARŞIYAKA KÜRTAJ . uzak yerlere taşımak UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERağı doğdu. Sırtına binilen evcil hayvanlar arasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . atlar, eşekler, yaklar, rengeyikleri, tek ve çift hörgüçlü develer vardı. Bu beş türe ait hayvanlar ve ayrıca lamalar yük taşımakta kullanıldılar, inekler ve atlar arabalara koşulurken rengeyikleri ve köpekler Kuzey Kutup bölgesinde kızakları çekiyordu. Avrasya’nın büyük bir bölümünde başlıca uzun mesafe taşıtı attı. Üç evcil deve türü (tek hörgüçlü deve, çift hörgüçlü deve, lama) sırasıyla Kuzey Afrika ile Arabistan’  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., Orta Asya’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . ve Andlar’  KARŞIYAKA KÜRTAJ . aynı rolü oynadı.

 

Bitkilerle hayvanların evcilleştirilmesinin fetih savaşları üzerindeki en dolaysız etkisi Avrasya atları yoluyla oldu; atlar askerlikte oynadıkları rol bakımın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n bu kıta  KARŞIYAKA KÜRTAJ . eski ASIR, lar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .ki savaşların jipleri ve Sherman tanklarıydı. III. Bölüm de anlattığım gibi, Cortes ile Pizarro’nun küçük bir maceracı çetesiyle Aztek ve İnka imparatorluklarını yıkabilmelerini sağlamıştı.

 

Hatta bun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n PEK   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce (MÖ 4000 yılı dolayların  KARŞIYAKA KÜRTAJ .), atların sırtına hâlâ eyersiz binildiği bir tarihte, Hint-Avrupa dilleri konuşan Ukraynalıların batıya doğru yayılmalarının gerisindeki asıl askeri etmen atlar olabilirdi. Bu diller   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonra, Bask dili dışın  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., bütün eski Batı Avrupa dillerinin yerini aldı.   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonra atlar arabalara ve başka taşıtlara

 

koşulunca (MÖ .  . HALKALI  KÜRTAJ  800 dolayların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . keşfedilen) atlı savaş arabaları Yakındoğu’  KARŞIYAKA KÜRTAJ ., Akdeniz bölgesinde ve Çin’de giderek savaşları kökünden değiştirdi. Örneğin, MÖ .  . HALKALI  KÜRTAJ  674’te atlar sayesinde yabancı bir halk, Hyksoslar, atsız Mısır’ı fethedip  bir süreliğine kendilerini firavun ilan ettiler.

 

Yine   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha sonra, eyer ve üzengi bulunduktan sonra atlar sayesinde Hunlar ve onların arkasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n Asya steplerinin  başka halkları   KARŞIYAKA KÜRTAJ .lgalar halinde gelip Roma İmparatorluğu’nu, on  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n sonra kurulan devletleri titrettiler, en sonun  KARŞIYAKA KÜRTAJ .   KARŞIYAKA KÜRTAJ . MS

.  . HALKALI  KÜRTAJ  3. ve .  . HALKALI  KÜRTAJ  4. yüzyıllar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . Moğollar Asya ile Rusya’nın büyük bir bölümünü istila ettiler. Ancak I. Dünya Savaşı’n  KARŞIYAKA KÜRTAJ . kamyonların ve tankların sahneye çıkmasıyla atlar savaş sırasın  KARŞIYAKA KÜRTAJ . başlıca hızlı taşıt aracı ve saldırı aracı olma özelliklerini kaybettiler. Tek ve çift hörgüçlü develer de kendi coğrafi bölgelerinde atlarınkine benzer bir askeri rol oynamışlardı. Bütün bu örnekler de gösteriyor ki evcil atları (ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . develeri) UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER halklar ya   KARŞIYAKA KÜRTAJ . bunları kullanmayı  iyi bilen halklar ötekilere göre büyük bir askeri üstünlük sağladılar.

 

Fetih savaşların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . aynı derecede önemli UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER bir başka şey de evcil hayvanlara sahip insan toplulukların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . ortaya çıkan hastalık mikroplarıydı. Çiçek, kızamık, grip gibi bulaşıcı hastalıklara yol açan ve yalnızca insanlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .  görülen mikroplar, hayvanlara hastalık bulaştıran (XI. Bölüm) benzer mikropların mutasyon geçirmesi sonucu ortaya çıkmıştı. Hayvanları evcilleştiren insanlar GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  evrimleşen mikropların ilk kurbanlarıydı ama bu insanlar o zaman GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMA  KARŞIYAKA KÜRTAJ .N HALKALI  hastalıklara karşı önemli ölçüde bağışıklık kazandılar.   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce bu mikropları hiç almamış insanlarla böyle kısmen

 

bağışıklık kazanmış insanlar karşılaştıkların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . başlayan salgın hastalıklar   KARŞIYAKA KÜRTAJ .ha önce hiç bu mikropları almamış insanların % 99’a varan oranlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ . ölümüyle sonuçlanıyordu. Böylece evcil hayvanlar  KARŞIYAKA KÜRTAJ .n alınan mikroplar Amerikan yerlilerini, Avustralyalıları, Güney Afrikalıları, Büyük Okyanus a  KARŞIYAKA KÜRTAJ .larının halklarını Avrupalıların egemenlikleri altına almaların  KARŞIYAKA KÜRTAJ . belirleyici rol oynamıştır.

içi hareketler için de geçerlidir. Çeşitli yasaları içeren geniş kaps