KARTAL KÜRTAJ / AĞRISIZ-ACISIZ-GÜVENLİ

KARTAL KÜRTAJ / ACISIZ-GÜVENLİ
TEL: O541 998 34 34
KARTAL KÜRTAJ GENEL ANESTEZİ İLE AĞRISIZ ACISIZ 10 DAKİKALIK İŞLEM SÜRESİ YÜZDE YÜZ GÜVENLİ . Kartal kürtaj kliniği
Kürtaj bir doğum kontrol yöntemi değildir. Çeşitli nedenlerle eğer çocuk doğurmak-gebelik için uygun zamanda olmadığınızı düşünüyorsanız öncelikle modern aile planlaması yöntemlerinden birini kullanın. Kondom, doğum kontrol hapı, spiral takılması başlıca yöntemlerdir. İstenen çocuk sayısına ulaştığınızı düşünüyorsanız doktorunuzun onayıyla tüplerinizi bağlatabilirsiniz. Takvim yöntemi , geri çekme veya ilişki sonrası vajinal yıkamanın kesinlikle güvenilir yöntemler olmadığını bilmelisiniz
Her şeye rağmen gebelik oluştuysa bunu gerçekten istemediğinizden emin olmalısınız. Kürtaj sonrası pişmanlık yaşayabileceğinizi göz önünde bulundurarak karar verin. KARTAL KÜRTAJ KARARINIZI BİR DAHA GÖZDEN GEÇİRİN.
Kesinlikle kürtaj olmaya karar verdiyseniz bunu Kadın Doğum hekiminin kontrolünde steril koşulları sağlayan bir klinikte olun. Her ne kadar karmaşık bir işlem olmasa da uygun olmayan koşullarda yapılan bir kürtaj bütün ömrünüz boyunca size sorun oluşturabilir
Kliniğimizde hasta mahremiyetine katı kurallarla özen gösterilir. Hasta bilgileri hiçbir şekilde üçüncü kişi veya kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
KARTAL KÜRTAJ 2022 İŞLEM HAKKINDA:
- İŞLEM BİLGİLERİ KESİNLİKLE GİZLİ KALIR. KESİNLİKLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ VE KURUMLARLA PAYLAŞILMAZ.
- DİPOSİBLE MALZEME (KANÜL) KULLANILIR. BASKA HASTALARDA KULLANILAN KANÜLLER İLE KÜRTAJ YAPILMAZ.
- SADECE VAKUM YÖNTEMİ İLE KÜRETAJ YAPILIR. METAL BİR CİHAZ VEYA ALET KULLANMIYORUZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ SON DERECE GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE YAPILIR. DAHA SONRA GEBE KALMAK İSTEDİĞİNİZDE SORUN YAŞAMZSINIZ.
- KÜRTAJ İŞLEMİ HASTANE ORTAMINDA TAMAMEN STERİL ŞARTLARDA YAPILIR.
TEL: O541 998 34 34
kartal kürtaj
KARTAL KÜRTAJ UYGUNSUZ KOŞULLARDA YAPILIRSA NELER OLABİLİR?
RAHİM DELİNMESİ KARTAL KÜRTAJ FİYATLARI, KARTAL ÇOCUK ALDIRMA, KARTAL EVLİLİK DIŞI KÜRTAJ
CİDDİ YUMURTALIK YADA KARIN İÇİ ENFEKSİYON
ÖMÜR BOYU SÜRECEK RAHİM YAPIŞIKLIĞI
ÖMÜR BOYU SÜRECEK ADET GÖRMEME PROBLEMİ (ASCHERMAN SENDROMU)
RAHİM AĞZI YIRTIKLARI
KALICI KISIRLIK kartal kürtaj
Bu problemlerin olmaması için sadece işlem konusunda yetenek- tecrübe olması yetmez. Ultrasonografi ile doğru rahim açısı tespiti, işlem sonrası ultrason ile doğru rahim iç kısmı ölçümü, doğru kürtaj zamanlama kararı vermek de gereklidir. Ayrıca kürtaj sonrası doğru ilaç seçimi de çok önemlidir.
Kliniğimizde il dışından gelen hastalarımıza öncelik tanınmaktadır. Sorularınız ve sıra önceliği için telefondan bilgi alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle cevap verilemediği durumlarda kısa mesaj veya whatsapp yoluyla ulaşabilirsiniz veya iletişim kısmından mail atabilirsiniz.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.
TEL: O541 998 34 34
Detaylı teknik konulara girmeden akla gelecek ilk soruları hızlıca cevaplayalım.
Vakumlu kürtaj
Bir çok klinik kürtaj işlemi içi vakum aspirasyon yöntemini kullanmaktadır. Vakumlu küretaj rahmin her ay çoğalıp adet kanamasıyla atılan kısmına yani endometriuma zarar vermez. Böylece rahimde yapışıklık, tekrar gebe kalmakta zorluk, rahim delinmesi, aşırı kanama , şiddetli ağrı gibi durumlar olmaz
Kanül adı verilen ve uç bölümü son derece ince olan plastik aletler kullanılır. Yumuşak plastik kanüller rahim dokusuna zarar vermez. Merkezimizde rutin uygulamada sadece vakumlu küretaj yöntemiyle işlem yapmaktayız.
Bu işlemin riskleri nelerdir?
Bütün tıbbi işlemlerde bazı riskler mevcuttur. İşleminiz iyi bir klinikte yapıldığında riskiniz sıfıra yakındır. İyi bir klinikten kastımız öncelikle iyi bir ultrasonla gebelik haftasının ve rahim yönünün belirlenmesi, kaliteli vakum sistemleri kullanılması, genel hijyendir.
Klinikte ne kadar süre kalmam gerekir?
Daha önce doğum yapmamış kişilerde rahim ağzı (serviks) sert olur. Zorlayıcı bir işlem olmaması için ilaç verilip biraz beklemek uygun olur. İşleminiz acil durumlarda birkaç dakikada yapılabilir. Rahim ağzı yapısı ve gebelik haftasına göre ilaç alıp yaklaşık bir saat beklemeniz de önerilebilir. İşlemin hazırlık kısımları hariç net süresi çoğu zaman 2-3 dakikadır.
İşime kaç günde dönebilirim?
Aynı gün işinize dönebilirsiniz.
Kürtaj sonrası ne zaman cinsel ilişkide bulunabilirim?
Kürtajdan 10 gün sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.
Aşırı ağrım olur mu?
İyi bir anesteziyle hemen hemen hiç ağrınız olmaz. Nadiren az miktarda ağrı olabilir.
Kürtaj sonrası kanama kaç gün sürer?
Kanama çoğunlukla 1-7 gün sürer. Eğer daha uzun sürerse doktorunuzla görüşüp ultrason kontrolüne gelmeniz gerekir. Vakum yöntemi en iyi yöntem olmakla beraber vakum yöntemiyle yapılan kürtaj sonrasında kanamalar daha uzun sürebilir. Eski yöntemle yani küretle temizleme yöntemiyle kanama ve parça kalması ihtimali daha azdır. Çünkü bu yöntemle rahim içi keskin uçlu metal kaşıklarla iyice temizlenir. Bu detaylı temizleme kanamanın daha az olmasını sağlar ancak ciddi riskler barındırır. Rahim zarar görebilir. Vakum yöntemiyle kanamlar biraz daha uzun sürebilir ama kesinlikle en güvenilir yöntemdir.
Kürtaj olduğum daha sonra anlaşılır mı?
Hayır sağlıklı bir işlem sonrasında ultrason veya başka yöntemlerle kürtaj olduğunuz anlaşılmaz.
Kürtaj sonrası hangi ilaçları kullanmak gerekir?
Doktorunuzun size verdiği ilaçlar temel olarak iki gruptan oluşur
1-Ağrı kesici
2-Antibiyotik (olası bir enfeksiyona karşı)
Bazen bu iki grup iacın yanına ek ilaçlar yazılabilir. Örneğin muayene sırasında belirgin vajinal akıntı izlendiyse fitil tarzında ilaçlar yazılabilir. Eğer fitil yazıldıysa kanamanız tam olarak geçince kullanmaya başlayın. Ağrınız yoksa ve doktorunuz başka bir şey söylemediyse ağrı kesici ilaç kullanmayabilirsiniz.
Daha sonraki gebeliğimi etkiler mi, sorun yaşar mıyım?
Hayır kürtaj uygun şartlarda yapıldıysa sonraki gebeliklerinizi etkilemez. Gebe kalmanıza engel olmaz. Oluşan gebelikte problem yaşamanıza neden olmaz.
Kürtaj olduğum bilgisi başkalarıyla paylaşılır mı?
Kliniklerin kendi uygulamaları vardır. Bizim kliniğimizde bilgiler kesinlikle başka kişi ya da kurumlarla paylaşılmaz.
Kliniğe gelirken neler yapmam gerekir?
Öncelikle kürtaj kararınızı iyice düşünün. Gerekirse bir yakınızla görüşün veya profesyonel destek alın, işlemi aceleye getirmeyin. Yasal işlem yapılma süresinin ülkemizde 10 hafta (ilişki tarihinden sayınca yaklaşık (56 gün) olduğunu biliniz. Bu süreyi geçerse kürtaj olamazsınız. İşleminiz sabah saatlerinde yapılacaksa aç olarak gelin, öğleden sonra yapılacaksa kahvaltı edin ancak ardından bir şey yemeyin. Tıbbi geçmişinizle ilgili sorulan soruların cevaplarını doktorunuza eksiksiz aktarın.
Kürtaj fiyatları neye göre belirlenir?
Çoğu klinik gebelik haftasına , daha önce doğum veya sezaryen olup olmamasına ve ek tıbbi duruma göre fiyat belirler. Daha önce doğum yapanlarda işlem nisbeten kolay olmaktadır. Güncel fiyat bilgisi için lütfen arayınız.
Kürtaj en eken hangi haftada yapılır?
Gebeliğin kan veya idrar testleriyle tespitinden sonra ultrason kontrolü gerekir. Gebelik ultrasonda teyit edildiğinde işlem yapılabilir. Hastanın kilosu ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak 4-6 haftalarda karından yapılan ultrasonla tespit edilebilir. Vajinal ultrasonla çoğunlukla 4 hafta civarında tespit yapılır. Gebelikten şüphelendiğinizde eğer kesin olarak istemediğinize karar verdiyseniz testlerle teyit edin. Erken dönemde en iyi gebelik belirleme yöntemi kan testidir. Gebelik sadece kan testiyle tespit edildiyse yani henüz ultrasonda görülmediyse kürtaj işlemi yapılmaz.
Kürtaj en geç hangi haftada yapılır?
Türkiye’de yasal kürtaj süresi 10 haftadır. Bu süre adet tarihinden sayınca 10 hafta olmakla birlikte ilişki tarihinden sayınca 8 haftaya (56 gün ) denk gelmektedir.
Kürtajdan sonra işlemin doğru yapıldığı test edilecek mi?
Evet. Kürtaj işleminden sonra ultrasonla tekrar rahim içine bakılır. İşlem doğru yapılmış mı, içerde parça var mı, kanama odağı var mı diye kontrol edilir.
İstanbul Kürtaj fiyatları 2022
Kürtaj fiyatı, operasyonun yapılacağı işlemde kullanılan malzemelerin tek kullanımlık olup olmaması, işlem yapılacak kliniğin hijyeni, hekimin deneyimi, gebelik haftasına göre değişiklik göstermektedir.
Kürtaj sonrası nelere dikkat edilmelidir?
Kürtaj anestezili (uyutularak) yapıldıysa işlem sonrası uyku hali,unutkanlık, dikkat dağınıklığı olabilir. Kürtaj işlemine ciddi psikolojik baskı-kararsızlıkla giren kişilerde işlem sonrası çok nadiren de olsa pişmanlık, ağlama krizleri olabilir. Bu stresli durumdan kurtulmanın verdiği aşırı sevinç de ağlama krizlerine yol açabilir.
Anestezi ile kürtaj olanların ilk bir saat araç kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapmaması gerekir.
Muayenehanede kürtaj yapılır mı?
Muayenehane ölçeğindeki yerlerde kürtaj yapılması durumu ülkeden ülkeye değişmektedir. Aslında kürtaj yapılıp yapılmaması ya da hangi haftaya kadar yapılabileceği ülkeler arasında ciddi farklılıklar gösterir. Muayenehane ölçeğinde bir klinikte işlem yapılması başka herhangi bir sağlık sorunu olmayan birinde tıbbi prosedür olarak son derece güvenlidir.
Kürtaj sonrası kısırlık olur mu?
Kürtaj işlemi araba kullanmaya benzer. Çok aşırı zor değildir ancak basit dikkatsizlikler düzeltilemez ciddi sorunlara yol açabilir.
Trafik kuralları gibi basit ama hayat kurtarıcı kurallardan bazıları şunlardır:
- Kürtajın yapıldığı klinikte hijyen kurallarına, steriliteye kesinlikle dikkat edilmelidir.
- Kürtaj işlemini yapan hekim kesinlikle bu konuda çok tecrübeli olmalıdır. Sadece işlem konusunda değil ultrason konusunda da tecrübeli olmalıdır. Çünkü işlem öncesi rahim açısının doğru tespit edilmesi, işlem sonrası parça kalıp kalmadığının net anlaşılması ancak ultrasonla mümkün olabilmektedir.
- Kürtaj işleminde hekime yardımcı olan sağlık personelinin bu konuda tam eğitimli olması gerekir.
- Mümkünse sadece vakum yöntemi kullanılmalı. Vakum yöntemi kullanmayan bir klinikte bu işlem yapılmamalıdır.
- Eğer gerekli ise kürtaj öncesinde rahim ağzını yumuşatıcı ilaç verip bir-iki saat kadar beklemek gerekir. Biraz sabırlı davranmak çok büyük sorunları önleyebilir.
- İşlem sonrası verilen ilaçların düzenli olarak kullanılması gerekir. Antibiyotiği düzensiz kullanmak ya da hiç kullanmamak Çok ciddi sorunlara yol açabilir.
- İşlem sonrası size verilen kontrol tarihinde doktorunuzla iletişime geçin.
Eğer bütün kurallara uyulursa kürtaj sonrasında kısırlık veya başka bir sorun yaşama ihtimaliniz hemen hemen hiç yoktur.
Eş onayı olmadan kürtaj yapılır mı?
Kadın doğum klinikleri kürtaj işlemi için eş onayı olmasını tercih eder. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
18 yaşından küçükler kürtaj olabilir mi?
Kürtaj işleminin yapılabilmesi için kürtaj olacak kişinin 18 yaşından büyük olması gerekir. Ebeveyin onayıyla veya yasal belgeler ile 18 yaşından önce kürtaj yapılabilir. Konunun hassas olduğu ve herhangi bir yaşta bu işlemin yapılamayacağı bilinmelidir. 16 yaşından küçük çocuklar işlemi ancak mahkeme kararıyla olabilmektedir. Detaylar ve istenebilecek belgeler için lütfen arayınız.
Adet tarihi geçmeden kürtaj olur mu?
Kürtaj işlemi için adet tarihinizin tek başına herhangi bir önemi yoktur. Gebelik şüpheniz varsa öncelikle test yaptırın. En garantili test kanda yapılan test ( BHCG) dir. İdrar testlerinin güvenilirliği daha azdır. İdrar testinde gebelik var görünüyorsa hemen hemen kesinlikle gebelik vardır. İdrar testinde sonuç negatifse yani tek çizgiyse gebeliğin olmadığını söyleyebiliriz ancak bu çok güvenilir bir sonuç değildir. Hala şüpheniz varsa ya birer hafta arayla adet görünceye kadar gebelik testi yaptırın ya da kanda gebelik testi yaptırın.
Dış gebelikte kürtaj olur mu?
Hayır. Dış gebelikte kürtaj yapılamaz (tanı için olan özel durumlar hariç).
Ultrasonda gebelik görülmeden kürtaj yapılır mı?
Hayır. Ultrasonda gebeliğin rahim içinde olduğu net olarak görülmeden tanısal amaçlı özel durumlar hariç kürtaj işlemi yapılamaz.
Kan testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Kan testi yani bhcg testinde gebelik çıktıysa öncelikle değerin kaç olduğuna bakılır. 1500 üzeri değerlerde vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülür. Eğer bhcg 1500, duruma göre bazen 2000 olduğu halde hala vajinal ultrasonla gebelik kesesi görülmüyorsa dış gebelik açısından yakın takip gerekir.
Evde yapılan idrar testinde gebelik çıktıysa ne zaman kürtaj olabilirim?
Evde yapılan gebelik testi gebelik haftası için bize yardımcı olmamaktadır. Yapılacak en doğru şey eğer gebelik kesinlikle istenmiyorsa doktorunuza başvurmaktır. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Devlet hastanesinde kürtaj yapılır mı?
Yasal olarak uygun durumlarda yapılabilir. Devlet hastanesinde de özel kliniklerde olduğu gibi aynı işlem aynı prosedürler çerçevesinde yapılabilir. Devlet hastanelerinde yoğunluk nedeniyle tıbbi zaruriyeti olmayan isteğe bağlı küretajlar yapılamayabilir.
Ancak devlet hastanelerine başvurduğunuzda kürtaj işlemi yoğunluk nedeniyle hasta kabul edilemediği gibi bir dönüş alabilirsiniz. Yoğunluk nedeniyle devlet hastanesinde kürtaj işlemini gerçekleştirilemeyebilir. Ayrıca yasalar çerçevesinde evli olan kadınların kürtaj yaptırabilmesi için eşlerinin de rızasının olduğuna dair belgesinin de olması gerektiği unutulmamalıdır.
Tıp merkezlerinde kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir. Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Özel hastanede kürtaj yapılır mı?
Evet. Uygun şartları sağlayan hastane ve tıp merkezlerinde kürtaj yapılabilir . Bu konuda çekinmeden kliniğimizi arayabilirsiniz.
Gizli kürtaj yaptırmak istiyorum, bu mümkün mü?
Hasta hakları ve kişisel bilgileri koruma kanunu çerçevesinde bütün bilgilerinizin mahremiyeti sağlanmalıdır. Kliniğimizde bu konu hassas olarak değerlendirilir. Hiçbir bilginiz başka kişi ve kurumlarla paylaşılmaz.
Kızlık zarına zarar vermeden kürtaj yapılır mı?
Evet yapılabilir. Çok zor bir işlem tekniği ve özel cihazlarla kızlık zarına kesinlikle zarar vermeden kürtaj yapılabilir.
Kürtaj için genel anestezi mi lokal anestezi mi daha iyidir?
Lokal anesteziyle tamamen ağrısız olarak kürtaj yapılabilir. Yine de pek çok kişi kürtaj işlemi için genel anesteziyi tercih eder. Eğer kürtaj olacak kişi daha önce normal doğum yapmışsa lokal anestezi tercih etmek daha uygun olabilir. Kürtaj olacak kişi çoğunlukla işlemle ilgili hiçbir şey hatırlamak istemez. Bu durumda genel anestezi tercih etmek daha iyi bir seçenektir. Genel anestezi mi lokal anestezi mi sorusunun cevabı tıbbi durumla ilgili olduğu kadar hastanın ağrı eşiği ve endişe düzeyiyle de ilgilidir.
Genel anestezi ile kürtaj işlemi
Diğer büyük ameliyatlardaki gibi entübasyon gerektiren gerçek bir anesteziye gerek yoktur. Toplam 3-4 dakika süren kısa bir özel anestezi türüyle yapılır. Son derece güvenlidir. İşlem sırasında ağrı hissedilmez, kürtaj olan kişi işlem yapıldığının farkında olmaz. Kürtajdan sonra kişinin kendine gelme süresi çok kısadır. Anestezik madde damar yolundan verilir. Kürtaj olacak kişi başka birinden destek almadan kendi kendine kliniğe gelip genel anesteziyle kürtaj olabilir. Gerekli destek tecrübeli elemanlarımızla sağlanır. Hasta kendine geldikten sonra kendi başına klinikten ayrılabilir.
Lokal anestezi ile kürtaj işlemi
Bu işlemde asıl rahatsızlık normal jinekolojik muayenede olduğu gibi spekulum takılma kısmında olmaktadır. Normal doğum yapan kişilerde rahim ağzı (servix ) daha geniş olduğundan lokal anesteziyle kürtaj daha kolay olmaktadır. Lokal anestezi uygun madde, uygun dozajda tecrübeli doktorın elinde genel anestezi kadar etkin bir yöntemdir.
Uzak bir ilde oturuyor olsanız bile sadece soru sormak için rahatlıkla mesaj atabilirsiniz, arayabilirsiniz, ortalama fiyat bilgisi alabilirsiniz. Lütfen çekinmeyin.
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
OP DR SEZGİN DURSUN
KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM UZMANI
MS . . İSTANBUL KÜRTAJ 400 dolaylarında GİZLİ yani Avrupalı “kâşiflerin” Büyük Okyanus ta boy göstermelerinden neredeyse KARTAL KÜRTAJ yüzyıl önce GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Zelanda açıklarındaki Chatham Adaları’nın istilasıyla KARTAL KÜRTAJlikte Asyalıların Büyük Okyanus’u keşfi tamamlanmış oldu. Asyalıların on binlerce yıl süren keşif gelenekleri Wiwor’un ataları Endonezya aracılığıyla GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL KÜRTAJ’ye ve Avustralya’ya yayıldıkları zaman başlamıştı. Artık gidilecek KARTAL KÜRTAJ yer kalmayınca ve yerleşilebilecek bütün Büyük Okyanus Adaları na yerleşilince bitti.
Dünya tarihiyle ilgilenenler için Doğu Asya ve Büyük Okyanus toplumları PEK öğreticidir GİZLİ çünkü bize çevrenin tarihi nasıl biçimlediğini gösteren pek PEK örnek sunarlar. Doğu Asya ve Büyük Okyanus halkları GİZLİ coğrafi anayurtlarına bağlı olarak GİZLİ evcilleştirilebilir mevcut bitki ve hayvan türleri ve başka halklarla bağlantıları açısından DEĞİŞİKlık gösterirler. Yiyecek üretimi için gerekli önkoşullara sahip UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER GİZLİ başka yerlerden yayılan teknolojilerin kolay ulaşabileceği yerlerde yaşayan insanlar bu üstünlüklere sahip olmayanları her zaman ortadan kaldırdılar. Tek KARTAL KÜRTAJ dalga halinde DEĞİŞİK çevrelere dağılan insanların torunları çevre DEĞİŞİKlıklarına bağlı olarak her zaman DEĞİŞİK şekilde gelişti.
Örneğin GİZLİ Güney Çinlilerin bağımsız olarak yerli yiyecek üretimi ve teknoloji geliştirdiklerini GİZLİ Kuzey Çin’den yazı GİZLİ daha başka teknolojiler GİZLİ siyasal yapılar aldıklarını GİZLİ daha sonra
durmayıp tropik Güneydoğu Asya’yı ve Tayvan’ı istila ettiklerini GİZLİ bu bölgelerin daha önceki sakinlerini büyük oranda ortadan kaldırdıklarını görmüştük. Güneydoğu Asya sınırları içinde GİZLİ yiyecek üreticisi Güney Çinli sömürgecilerin akrabaları ya da torunları arasında Yumbriler kuzeydoğu Tayland’ın ve Laos’un dağlarındaki yağmur ormanlarında avcılığa ve yiyecek toplayıcılığına geri döndüler GİZLİ oysa Yumbrilerin yakın akrabası (Yumbri diliyle aynı Avustro- Asya alt-alt-ailesine giren KARTAL KÜRTAJ dil konuşan) Vietnamlılar Kızıl Delta’nın verimli topraklarında yiyecek üreticiliğini sürdürdüler ve KADIKÖY KÜRTAJ temeline dayanan büyük KARTAL KÜRTAJ imparatorluk kurdular. Aynı şekilde Tayvan’dan ve Endonezya’dan gelen Avustronezyalı göçmen çiftçiler arasında Punanlar Borneo’nun yağmur ormanlarında avcılık ve yiyecek toplayıcılığına geri dönmek zorunda kaldılar; beri yandan Cava’nın bereketli volkanik topraklarında yaşayan yakın akrabaları yiyecek üreticiliğini sürdürdüler GİZLİ Hindistan’nın etkisiyle KARTAL KÜRTAJ krallık kurdular GİZLİ yazıyı aldılar GİZLİ Borobudur’da kocaman Budist anıtını inşa ettiler. Polinezya’ya kadar giden ve orada koloni kuran Avustronezyalılar Doğu Asya’nın KADIKÖY KÜRTAJ işleme teknolojisiyle yazısından kopuk olarak yaşadılar ve bu yüzden de ne KADIKÖY KÜRTAJ ne yazı sahibi oldular. Ama II. Bölüm’de gördüğümüz gibi Polinezya’nın siyasal ve toplumsal örgütlenmesi GİZLİ ekonomileri DEĞİŞİK çevre koşulların- da büyük DEĞİŞİKlıklar geçirdi. KARTAL KÜRTAJ binyıl içinde Doğu Polinezyalılar Chathamlar’da GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL den avcılığa ve yiyecek toplayıcılığına dönerken Hawaii’de yoğun yiyecek üretimiyle KARTAL KÜRTAJlikte KARTAL KÜRTAJ ön-devlet kurdular.
Sonunda Avrupalılar geldiğinde sahip oldukları teknolojik ve başka üstünlükler sayesinde tropik Güneydoğu Asya’nın ve
Büyük Okyanus adalarının büyük KARTAL KÜRTAJ bölümünde geçici olarak KARTAL KÜRTAJ sömürge egemenliği kurdular. Ama yerli mikroplar ve yiyecek üreticileri bu bölgede pek PEK yere önemli sayıda Avrupalının yerleşmesini engelledi. Bu bölge içinde bugün yalnızca GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Zelanda GİZLİ GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Kaledonya ve Hawaii’de PEK sayıda Avrupalı yaşamaktadır GİZLİ bu adalar en büyük GİZLİ ekvatora en uzak GİZLİ bu yüzden iklimleri ılıman Avrupa iklimlerine en yakın adalardır. Sonuç olarak GİZLİ Avustralya ve Amerika kıtalarının tersine Doğu Asya’da ve Büyük Okyanus adalarının çoğunda Doğu Asya ve Büyük Okyanus halkları yaşamaktadır.
XVI. Bölüm: Çatışan Yarıküreler
Avrasya Tarihi ile Amerika Kıtaları Tarihinin Karşılaştırılması
Son . . İSTANBUL KÜRTAJ 3.000 yılda en büyük nüfus hareketi Eski Dünya ile GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya arasında yakın geçmişte meydana gelen çatışma sonucunda yaşandı. Bu olayın en can alıcı ve en belirleyici anı GİZLİ III. Bölüm de gördüğümüz gibi GİZLİ Pizarro’nun küçücük İspanyol ordusuyla GİZLİ yerli Amerikan devletlerinin en büyüğü GİZLİ en zengini GİZLİ en kalabalık nüfuslusu GİZLİ yönetimsel ve teknolojik anlamda en gelişmişi UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER İnka İmparatorluğu’nun mutlak egemeni imparator Atahualpa’yı esir aldığı andır. Atahualpa’nın esir alınışı Avrupalıların Amerika kıtalarını ele geçirişlerinin simgesidir GİZLİ çünkü bu olayda etkili UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER yakın nedenler karışımı Avrupalıların öteki yerli Amerikan toplumlarını esir alışlarında da etkili oldu. Şimdi gelin bu iki yarıküre arasındaki çatışmaya dönelim ve III. Bölüm den bu yana öğrendiklerimizi uygulayalım. Yanıt verilmesi gereken temel soru şudur: Niçin Avrupalılar Amerika’ya kadar gidip yerli Amerikalıların topraklarını istila ettiler de bunun tersi olmadı? KARTAL KÜRTAJ karşılaştırma yaparak başlayacağız GİZLİ Kolomb’un Amerika’yı “keşfettiği” yıl UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER MS . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ‘yi esas alarak Avrasya ve yerli Amerikan toplumlarını karşılaştıracağız.
Karşılaştırmamızın çıkış noktası da yiyecek üretimi olacak GİZLİ çünkü yiyecek üretimi yerel nüfus yoğunluklarını ve toplumların karmaşıklığını belirleyen en önemli nedendir -bu yüzden de istilanın gerisinde yatan nedenlerin en gerisinde bulunmaktadır. Avrasya’daki ve Amerika’daki yiyecek
üretimleri arasındaki en açık fark büyük evcil memeli hayvanlarla ilgilidir. IX. Bölüm’de Avrasya’daki . . İSTANBUL KÜRTAJ 3 türü görmüştük GİZLİ bunlar Avrasya’da başlıca hayvansal protein (et ve süt) GİZLİ yün GİZLİ deri kaynağı; insan ve eşya taşımacılığında başlıca kara taşıtı; savaşlarda vazgeçilmez KARTAL KÜRTAJ araç; (saban sürerek ve gübre sağlayarak) yiyecek üretimini artırmanın yolu haline gelmişti. OrtaASIR GİZLİ larda Avrasya’nın memeli hayvanlarının yerini sudolapları GİZLİ yel değirmenleri almaya başlayıncaya kadar insan kas gücü ötesinde başlıca “sanayi” gücü kaynağıydılar -örneğin GİZLİ değirmen taşlarını döndürmekte GİZLİ su kaldıraçlarını çalıştırmakta. Oysa Amerika kıtalarında büyük evcil memeli hayvan olarak tek KARTAL KÜRTAJ tür vardı GİZLİ lama/alpaka denen bu hayvanlar Andlar’da ve Andlar’ın hemen yanı başındaki Peru kıyılarında küçük KARTAL KÜRTAJ bölgede bulunuyordu. Etinden GİZLİ yününden GİZLİ derisinden yararlanılıyordu GİZLİ eşya taşımacılığında kullanılıyordu GİZLİ ama bunlar insanların tüketeceği cinsten süt vermiyordu GİZLİ sırtlarında insan taşımıyordu GİZLİ arabaya da saban çekmiyordu GİZLİ güç kaynağı ya da savaş taşıtı olarak asla kullanılmıyordu.
Bu Avrasya ile yerli Amerikan toplumları arasında -son Pleyistosen Bölüm’de Kuzey ve Güney Amerika’da bu zamandan önce var UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER büyük memeli yaban hayvan türlerinin çoğunun büyük oranda yok olmasından (belki de yok edilmesinden?) kaynaklanan- büyük KARTAL KÜRTAJ farklar toplamı demekti. Bu hayvanlar yok olmasaydı ASIR GİZLİ daş tarihimiz başka türlü gelişebilirdi. Cortes ile onun yanındaki serüvenciler . . İSTANBUL KÜRTAJ 5. . İSTANBUL KÜRTAJ 9’da Meksika kıyılarına ayak bastıkları zaman onları evcilleştirilmiş yerli Amerikan atlarına binmiş binlerce Aztek süvarisi denize dökebilirdi. Aztekler çiçek hastalığından öleceğine hastalığa dirençli Azteklerin bulaştırdıkları
Amerikan mikroplarıyla İspanyolların kökü kazınabilirdi. Hayvan gücü temeline dayanan Amerikan uygarlığı kendi fatihlerini Avrupa’yı talan etmeye gönderebilirdi. Ama binlerce yıl önce memelilerin yok olmasıyla GİZLİ bu olabilecek UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER şeylerin önü kesilmişti.
Bu yok olma sürecinden sonra Avrupa GİZLİ Amerika kıtalarına göre evcilleştirilmeye elverişli PEK daha fazla sayıda hayvan barındırır duruma geldi. Evcilleştirilme adaylarından çoğu yarım düzine nedenden KARTAL KÜRTAJi yüzünden elendi. Bundan dolayı sonuçta Avrupa’nın . . İSTANBUL KÜRTAJ 3 tür büyük memeli evcil hayvanı oldu GİZLİ Amerika kıtaları nınsa PEK yerel tek KARTAL KÜRTAJ tür. Her iki yarıkürede evcilleştirilmiş kuş ve küçük memeli türler de vardı – Amerika kıtalarında PEK yerel olarak hindi GİZLİ kobay GİZLİ berberistan ördeği GİZLİ daha yaygın olarak köpek; Avrasya’da tavuk GİZLİ kaz GİZLİ ördek GİZLİ kedi GİZLİ köpek GİZLİ tavşan GİZLİ balansı GİZLİ ipekböceği GİZLİ bazı başka şeyler. Ama büyük evcil memelilerle karşılaştırıldığında bu küçük hayvanların önemi solda sıfırdı.
Avrasya ile Amerika kıtaları bitkisel besin üretimi bakımından da DEĞİŞİKydı GİZLİ ama bu konudaki DEĞİŞİKlık hayvansal besin üretimine göre daha az dikkat çekiciydi. Tarım . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ‘de Avrupa’da yaygın durumdaydı. Hem tarım bitkileri hem de evcil hayvanları olmayan pek az sayıdaki Avrasyalı avcı/yiyecek toplayıcıları arasında GİZLİ bugünkü Japonya’nın Ainuları GİZLİ rengeyikleri olmayan Si KARTAL KÜRTAJya toplulukları GİZLİ Hindistan’ın ve Güneydoğu tropik Asya’nın ormanlarına dağılmış halde yaşayan GİZLİ komşu çiftçilerle ticaret yapan avcı/yiyecek toplayıcı küçük topluluklar vardı. Bazı başka Avrasya toplumları GİZLİ bunların en başında da Orta Asya kır toplumları ile kuzey kutbunda hayvancılık yapan Laponlar ve
Samoyedlerin evcil hayvanları vardı ama tarımları yok gibi KARTAL KÜRTAJ şeydi. Hemen hemen bütün öteki Avrasya toplumları hayvancılık yanında tarımla da uğraşıyorlardı.
Tarım Amerika kıtalarında da yaygın olarak yapılıyordu ama avcı/yiyecek toplayıcılar Avrasya’dakilere göre Amerika kıtalarında daha büyük KARTAL KÜRTAJ yüzölçümünü kaplıyorlardı. Amerika kıtalarında yiyecek üretimi yapılmayan bölgeler arasında Kuzey Amerika’nın bütün kuzeyi ile Güney Amerika’nın bütün güneyi vardı GİZLİ Kanada’nın Great Plains bölgesi GİZLİ Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin güneybatısında sulama tarımı barındıran küçük merkezler dışında Kuzey Amerika’nın bütün batısı vardı. Yerli Amerika’da yiyecek üretiminin yapılmadığı yerler arasında GİZLİ Avrupalıların gelişinden sonra bugün artık Kuzey ve Güney Amerika’nın en verimli çiftlik toprakları ve otlakları haline gelmiş UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER yerlerin -Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin Büyük Okyanus eyaletlerinin GİZLİ Kanada’daki buğday kuşağının GİZLİ Arjantin’in pampalarının GİZLİ Şili’nin Akdeniz kuşağının- bulunması şaşırtıcıdır. Bu topraklarda daha önce yiyecek üretiminin olmaması söz konusu yörelerde evcilleştirilebilir yaban bitki ve hayvan türlerinin az olmasına GİZLİ Amerika kıtalarının başka yerlerinden buralara gelebilecek tarım bitkileri ile KARTAL KÜRTAJkaç evcil hayvan türünün ulaşmasını önleyen coğrafi ve çevresel engellerin bulunmasına tamamıyla bağlanabilir. Avrupalılar uygun evcil hayvan ve bitki türlerini getirir getirmez bu topraklar yalnızca Avrupa’dan göç edenler için değil GİZLİ bazı durumlarda Amerikan yerlileri için de verimli hale geldi. Örneğin GİZLİ Great Plains’in GİZLİ Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin batı kesiminin GİZLİ Arjantin pampalarının bazı yörelerinde Amerika’nın yerli toplumları atlar konusundaki ustalıklarıyla GİZLİ
bazı yerlerdeyse sığır ve koyun besleyiciliğiyle ünlendiler. O atlı ova savaşçıları GİZLİ Navaho koyun çobanları ve dokumacıları bugün beyaz Amerikalıların kafasındaki Amerikan yerlisinin resmini çizmektedir ama bu resim ancak . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ‘den sonra yaratılmış KARTAL KÜRTAJ resimdir. Bu örnekler Amerika kıtalarında büyük arazilerde yiyecek üretimini sürdürmek için gerekli olup da bulunmayan şeyin evcil hayvanların ve bitkilerin kendisi olduğunu gösteriyor.
Amerika kıtalarının yerli Amerikan tarımına UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERak tanıdığı bu bölgelerde Avrasya tarımıyla karşılaştırıldığında beş büyük sakınca söz konusuydu: Avrupa’nın protein bakımından zengin çeşitli tahıllarının yerine protein bakımından yoksul mısıra büyük oranda bel bağlamak; serpme ekim yapmak yerine tohumları elle tek tek ekmek; KARTAL KÜRTAJ kişinin PEK daha geniş KARTAL KÜRTAJ araziyi GİZLİ aynı zamanda (Kuzey Amerika’nın Great Plains bölgesinde olduğu gibi) elle işlemesi zor UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER bazı verimli fakat sert toprakları işlemesini sağlayan hayvanlarla saban sürmek yerine toprağı elle işlemek; toprağın verimini artıracak hayvan gübresinden yoksun kalmak; ürün kaldırma GİZLİ öğütme GİZLİ sulama gibi tarım işlerinde hayvan gücü yerine yalnızca insan gücüne dayanmak. Bu farklar . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL de Avrasya tarımının GİZLİ yerli Amerikan tarımına göre ortalama olarak kişi- saat başına daha fazla kalori ve protein elde ettiğini gösteriyor.
Yiyecek üretimindeki bu tür farklar Avrasya ile yerli Amerikan toplumları arasındaki eşitsizliklerin en gerisinde yatan nedeni oluşturuyordu. Bunun sonucunda fethin gerisindeki en yakın nedenler arasında en önemlileri mikroplar GİZLİ teknoloji GİZLİ siyasal örgütlenme ve yazı konusundaki
farklardı. Kuşkusuz bunların arasında yiyecek üretimiyle en dolaysız ilişkisi UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER mikroplardı. Kalabalık Avrasya toplumlarını düzenli olarak ziyaret eden ve sonuçta pek PEK Avrupalının bağışıklık ya da genetik direnç kazandığı salgın hastalıklar arasında tarihin en öldürücü hastalıkları vardı: Çiçek GİZLİ kızamık GİZLİ grip GİZLİ veba GİZLİ verem GİZLİ tifüs GİZLİ kolera GİZLİ sıtma GİZLİ vb. Bu ürkütücü listeye karşılık kesin olarak Kolomb öncesi yerli Amerikan toplumlarına mal edilebilecek tek bulaşıcı kalabalık hastalığı frengisiz treponema’dır. (XI. Bölüm’de açıkladığım gibi GİZLİ frenginin Avrasya’da mı yoksa Amerika kıtalarında mı ortaya çıktığı belli değildir GİZLİ Kolomb’dan önce veremin Amerika kıtalarında var olduğu da bence kanıtlanmamıştır.)
Kıtalar arasında zararlı mikroplar bakımından ortaya çıkan bu fark GİZLİ garip kaçacak ama yararlı hayvan varlığı konusundaki farklardan doğdu. Kalabalık insan toplumlarında görülen bulaşıcı hastalıkların nedeni UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER mikropların çoğu GİZLİ yiyecek üreticilerinin yaklaşık . . İSTANBUL KÜRTAJ 0.000 yıl önce her gün yakın ilişki kurmaya başladığı evcil hayvanlarda bulaşıcı hastalıklara yol açmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER mikropların evrimleşmesi sonucunda türedi. Avrasya’da pek PEK evcil hayvan türü vardı GİZLİ bu yüzden de bu tür pek PEK mikrop gelişmişti GİZLİ oysa Amerika kıtalarında bunların ikisi de azdı. Yerli Amerikan toplumlarında bu kadar az sayıda ölümcül mikrop geliştirilmiş olmasının başka nedenleri de vardı: Salgın hastalıklar için eşi bulunmaz KARTAL KÜRTAJ üreme alanı oluşturan köyler Avrasya’ya göre Amerika kıtalarında binlerce yıl sonra ortaya çıkmıştı; GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya da şehirli toplumları barındıran üç bölgeyi (Andlar GİZLİ Mezoamerika GİZLİ Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin güneydoğusu) KARTAL KÜRTAJleştiren GİZLİ Asya’dan Avrupa’ya vebanın GİZLİ gribin GİZLİ belki de çiçeğin gelmesine yol açmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER ticaret ölçeğinde hızlı ve
büyük hacimli KARTAL KÜRTAJ ticaret asla olmamıştı. Sonuçta Amerika’nın tropik bölgelerinde Avrupalıların sömürge kurmalarını önleyen GİZLİ Panama Kanalı’nın açılmasını geciktiren en önemli engel UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER bulaşıcı hastalıklar GİZLİ yani sıtma ve sarıhumma GİZLİ GÜVEN de Amerikan hastalıkları değildi GİZLİ Amerika’ya Avrupalıların getirdiği GİZLİ Eski Dünya’nın tropik mikroplarının yol açtığı hastalıklardı.
Avrupa’nın Amerika kıtalarını istilasının gerisinde yatan ve mikroplardan aşağı kalmayan yakın nedenler arasında teknolojideki DEĞİŞİKlıklar vardı. Bu DEĞİŞİKlıklar da son çözümlemede Avrasya’nın yiyecek üretimine dayalı GİZLİ kalabalık nüfuslu GİZLİ ekonomik anlamda uzmanlaşmış GİZLİ siyasal anlamda merkezileşmiş GİZLİ karşılıklı etkileşim ve yarışma içindeki toplumlarının PEK daha uzun KARTAL KÜRTAJ geçmişlerinin olmasından kaynaklanmaktadır. Teknolojide beş alan belirlenebilir:
KARTAL KÜRTAJincisi GİZLİ bütün karmaşık Avrasya toplumlarında . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL yılına gelindiğinde aletler KADIKÖY KÜRTAJden -bakır GİZLİ daha sonra bronz GİZLİ son olarak da demirden- yapılıyordu. Oysa Andlar’da ve Amerika kıtalarının başka yerlerinde süs olarak bakır GİZLİ gümüş GİZLİ altın ve alaşımlar kullanılmasına karşın GİZLİ bakır aletlerin PEK sınırlı ve yerel olarak kullanıldığı bütün yerli Amerikan toplumlarında aletler hâlâ GİZLİ başlıca malzeme UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER taş GİZLİ tahta ve kemikten yapılıyordu .
İkincisi GİZLİ askeri teknoloji Avrasya’da Amerika kıtalarındakine göre PEK daha güçlüydü. Avrupa silahları çelik kılıçlar GİZLİ mızraklar ve kamalardan oluşuyordu; bunlara KARTAL KÜRTAJ de küçük ateşli silahlar ile ağır toplar ekleniyor GİZLİ som çelikten yapılmış ya da zincirden örülmüş vücuda giyilen zırhlar GİZLİ miğferler yapılıyordu. Amerikan yerlileriyse çelik yerine taştan ya da
tahtadan (Anlar’da bazen bakırdan) yapılmış sopalar GİZLİ baltalar GİZLİ sapanlar GİZLİ ok ve yaylar GİZLİ yün ya da pamuklu yorgan gibi zırhlar GİZLİ yani PEK daha etkisiz KARTAL KÜRTAJ koruma sağlayan etkisiz silahlar kullanıyorlardı. Üstelik Amerikan yerlilerinin ordularında atlara karşı koyabilecek GÜVEN KARTAL KÜRTAJ hayvan yoktu; hızlı ulaşım ve saldırılar için PEK önemli UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER atlar GİZLİ bazı yerli Amerikan toplumları bu atlara sahip oluncaya kadar Avrupalılara ezici KARTAL KÜRTAJ üstünlük sağlamıştı.
Üçüncüsü GİZLİ Avrasyalılar makineleri işletecek gücü sağlayan kaynaklar bakımından büyük KARTAL KÜRTAJ üstünlüğe sahiptiler. İnsanın kas gücüne karşılık hayvanları -sığırları GİZLİ atları GİZLİ eşekleri- saban sürmede GİZLİ buğday öğütmek için değirmen taşlarını döndürmede GİZLİ su çıkarmada GİZLİ tarlaları sulamakta ya da tarlaların sularını boşaltmakta kullanmaya başlayarak ilk adımı atmışlardı. Sudolapları Romalılar zamanında ortaya çıkmış GİZLİ daha sonra gelgit değirmenleri GİZLİ yel değirmenleriyle KARTAL KÜRTAJlikte ortaASIR GİZLİ da iyice yayılmıştı. Su ve rüzgâr gücünü işe koşan bu makineler dişli çark sistemiyle KARTAL KÜRTAJlikte yalnızca buğday öğütmekte GİZLİ su çıkarmakta kullanılmadı GİZLİ şeker ezmek GİZLİ maden eritme ocağı körüklerini çalıştırmak GİZLİ madenleri toz haline getirmek GİZLİ kâğıt yapmak GİZLİ taşları cilalamak GİZLİ zeytinyağı çıkarmak GİZLİ tuz üretmek GİZLİ kumaş dokumak GİZLİ odun kesmek gibi pek PEK üretim amacına hizmet edecek şekilde kullanıldı. Sanayi Devrimi’ni rasgele KARTAL KÜRTAJ şekilde . . İSTANBUL KÜRTAJ 8. yüzyıl İngilteresinde buhar gücünün kullanılmasıyla başlatmak adettendir GİZLİ ama aslında su ve rüzgâr gücüne dayalı KARTAL KÜRTAJ sanayi devrimi ortaASIR GİZLİ da Avrupa’nın pek PEK bölgesinde zaten başlamıştı. Avrasya’da . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ‘de hayvan GİZLİ su GİZLİ rüzgâr gücünün uygulandığı bütün işler Amerika kıtalarında hâlâ kol gücüyle yapılıyordu.
Avrasya’da tekerlek güç dönüşümünde kullanılmaya başlamadan PEK önce Avrasya kara taşımacılığının büyük oranda temel dayanağı haline gelmişti -yalnızca hayvanların çektiği arabalarda kullanılmakla kalmıyor GİZLİ KARTAL KÜRTAJ ya da KARTAL KÜRTAJden fazla kişinin GİZLİ yine salt kas güçlerine dayanan ama kas gücüyle taşıyabileceklerinden PEK daha ağır yükleri taşımalarına UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERak veren tekerlekli el arabalarında da kullanılıyordu. Tekerlekler Avrasya’da çömlek yapımında ve saatlerde de kullanılmıştı. Amerika kıtalarında tekerlekler bu tür işlerin GÜVEN KARTAL KÜRTAJinde kullanılmıyordu GİZLİ yalnızca Meksika’da seramik oyuncaklarda kullanıldığı resmen biliniyor.
Üzerinde durmamız gereken son teknoloji alanı deniz taşımacılığı. Pek PEK Avrasya toplumunun büyük gemileri vardı GİZLİ bazıları rüzgâra karşı yol alabiliyor GİZLİ okyanusları aşabiliyordu GİZLİ sekstant GİZLİ manyetik pusula GİZLİ kıç bodoslaması dümenleri ve toplarla donatılmıştı. Bu Avrasya gemileri hacim GİZLİ hız GİZLİ hareket yeteneği GİZLİ denize dayanıklılık bakımından GİZLİ GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya’nın en gelişmiş And ve Mezoamerika toplumları arasında ticareti yürütmekte kullanılan sallardan kat kat üstündü. Bu sallar Büyük Okyanus kıyıları boyunca rüzgâr gücüyle yol alıyorlardı. Pizarro’nun gemisi ilk Peru yolculuğu sırasında böyle KARTAL KÜRTAJ salın peşine düşüp onu kolayca yakalayarak ele geçirmişti.
Avrasya ve yerli Amerikan toplumları teknoloji ve mikroplar açısından olduğu kadar siyasal örgütlenme bakımından da DEĞİŞİKydı. OrtaASIR GİZLİ ya da Rönesans ASIR GİZLİ ı sonlarında Avrasya çoğunlukla örgütlü devletlerle yönetiliyordu. Bunların arasında Habsburg GİZLİ Osmanlı GİZLİ Çin devletleri GİZLİ Hindistan’daki Moğol devleti ve . . İSTANBUL KÜRTAJ 3. yüzyılda zirvesine ulaşmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Moğol
devleti GİZLİ başka devletlerin ele geçirilmesiyle oluşan büyük ve PEKdilli KARTAL KÜRTAJer alaşım olarak başlamıştı. Bu yüzden onlardan genellikle imparatorluk olarak söz edilir. Pek PEK Avrasya devletinin ya da imparatorluğunun devleti KARTAL KÜRTAJ arada tutmaya yarayan resmi KARTAL KÜRTAJ dini vardı GİZLİ siyasal önderler bu dinin kanatları altında yasallık kazanıyor GİZLİ başka halklara karşı savaşmak için haklı gerekçeler bulabiliyorlardı. Avrasya’daki kabile ve oba toplumları daha PEK kuzey kutup rengeyiği sığırtmaçlarıyla GİZLİ Si KARTAL KÜRTAJya avcı/yiyecek toplayıcılarıyla GİZLİ Hindistan’daki ve tropik Güneydoğu Asya’daki av-cı/yiyecek toplayıcılarıyla sınırlıydı.
Amerika’da iki imparatorluk vardı GİZLİ Aztek ve İnka imparatorlukları GİZLİ bunlar büyüklükleri GİZLİ nüfusları GİZLİ PEKdillilikleri GİZLİ resmi dinleri GİZLİ küçük devletlerin ele geçirilmesiyle kurulmuş olmaları bakımından Avrasya’daki imparatorluklara benziyorlardı. Amerika kıtalarında kamu işleri ya da savaşlar için GİZLİ pek PEK Avrasya devleti ölçeğinde kaynaklarını harekete geçirebilecek UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER yalnızca bu iki siyasal KARTAL KÜRTAJim vardı GİZLİ ama yedi Avrupa devleti (İspanya GİZLİ Portekiz GİZLİ İngiltere GİZLİ Fransa GİZLİ Hollanda GİZLİ İsveç GİZLİ Danimarka) . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ile . . İSTANBUL KÜRTAJ 666 arasında Amerikan kolonilerini ele geçirecek kaynaklara sahipti. Amerika kıtalarında tropik Güney Amerika’da GİZLİ Aztek yönetimi dışında kalan Mezoamerika’da GİZLİ Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin güneydoğusunda pek PEK (bazıları gerçekte küçük devletler UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER) şeflikler de vardı. Amerika kıtalarının bunların dışında kalan bölümü kabile ya da oba düzeyinde örgütlenmişti.
Tartışılması gereken yakın nedenlerden sonuncusu yazıdır. Avrasya devletlerinin çoğunda okuryazar KARTAL KÜRTAJ bürokrasi vardı GİZLİ
bazılarında ise bürokratlar dışında kalan halkın önemli KARTAL KÜRTAJ bölümü de okuma yazma biliyordu. Yazı Avrupa toplumlarma güç katmış GİZLİ siyasal yönetimi ve ekonomik değiş tokuşu kolaylaştırmış GİZLİ keşif ve istilaları başlatıp yönlendirmiş GİZLİ uzak yerlere ve uzak geçmişe dayanan bilgi ve deneyim alanını yakına getirmişti. Oy sa Amerika kıtalarında yazı Mezoamerika’nın küçük KARTAL KÜRTAJ bölgesinde seçkinler tarafından kullanılıyordu. İnka İmparatorluğu’nda KARTAL KÜRTAJ hesaplama sistemi ile (quipu adı verilen) düğüm esasına dayanan KARTAL KÜRTAJ bellek aleti vardı ama yazıya ayrıntılı bilginin aktarım aracı olarak yaklaşılmamıştı.
Dolayısıyla GİZLİ Kolomb zamanında Avrasya toplumları yiyecek üretimi GİZLİ mikroplar GİZLİ (silahlar da içinde olmak üzere) teknoloji GİZLİ siyasal örgütlenme ve yazı bakımından yerli Amerikan toplumlarına göre PEK üstündü. Kolomb sonrası meydana gelen çatışmanın sonucunu belirleyen nedenler işte bunlardı. Ama . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ‘deki farklar GİZLİ Amerika kıtalarında . . İSTANBUL KÜRTAJ 3.000 yıl geriye uzanan GİZLİ Avrasya’daysa bundan daha uzun KARTAL KÜRTAJ süredir izlenen tarihsel yörüngelerin ancak tek KARTAL KÜRTAJ resminde yer alan farklardır. Özellikle Amerika kıtaları için bu . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL fotoğrafı Amerika yerlilerinin bağımsız tarihsel yörüngelerinin sonunun fotoğrafıdır. Şimdi isterseniz bu yörüngelerin daha önceki evrelerine dönelim.
Tablo . . İSTANBUL KÜRTAJ 8.. . İSTANBUL KÜRTAJ ‘de her KARTAL KÜRTAJ yarıkürenin belli başlı “anayurtlarında” (yani Avrasya’da Bereketli Hilal ile Çin’de GİZLİ Amerika kıtalarında Andlar GİZLİ Amazon Bölgesi ve Mezoamerika’da) kilit önemdeki gelişmelerin yaklaşık ortaya çıkış tarihleri özetleniyor. Bu tabloda ayrıca GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya’da önemsiz KARTAL KÜRTAJ anayurt UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin tarihsel
yörüngesi ile İngiltere’ninki de var GİZLİ aslında İngiltere KARTAL KÜRTAJ anayurt sayılmaz ama Bereketli Hilal’deki gelişmelerin ne kadar çabuk yayıldığını göstermek için listeye alındı.
Bu tablonun bilgili araştırmacıların hepsinin tüylerini diken diken edeceğine kuşku yok çünkü son derece karmaşık tarihsel olayları kesin gibi görünen KARTAL KÜRTAJkaç tarihe indirgiyor. Aslında bütün bu tarihler KARTAL KÜRTAJ sürekliliğin içinde rasgele bazı noktaları etiketleme çabasından öte KARTAL KÜRTAJ şey değil. Örneğin GİZLİ herhangi KARTAL KÜRTAJ arkeoloğun bulduğu ilk KADIKÖY KÜRTAJ aletin tarihinden daha önemli UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER şey aletlerin önemli KARTAL KÜRTAJ bölümünün KADIKÖY KÜRTAJden yapılmaya başladığı tarihtir GİZLİ ama “yaygın” sayılabilmek için KADIKÖY KÜRTAJ aletlerin ne yaygınlıkta kullanılması gerekir? KARTAL KÜRTAJ gelişmenin aynı anayurt içinde DEĞİŞİK bölgelerde ortaya çıkma tarihleri DEĞİŞİK olabilir. Sözgelimi GİZLİ And bölgesi içinde çömlekçilik Ekvador’da (MÖ 3. . İSTANBUL KÜRTAJ 00) Peru’ya göre (MÖ . . İSTANBUL KÜRTAJ 800) . . İSTANBUL KÜRTAJ 300 yıl daha önce başlamıştır.
Bazı tarihlerin GİZLİ örneğin şefliklerin ortaya çıkış tarihlerinin GİZLİ bazı tarihlere GİZLİ örneğin çanak çömlek gibi ya da KADIKÖY KÜRTAJ aletler gibi el yapımı ürünlerin tarihlerine göre arkeolojik kayıtlardan saptanması daha güçtür. Tablo . . İSTANBUL KÜRTAJ 8.. . İSTANBUL KÜRTAJ ‘deki tarihlerin bazıları PEK kuşkuludur GİZLİ özellikle Amerika’da yiyecek üretiminin başlamasıyla ilgili UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERlar. Bununla KARTAL KÜRTAJlikte KARTAL KÜRTAJ tablonun basitleştirici KARTAL KÜRTAJ şey olduğunu unutmadığımız sürece tablodan kıtaların tarihlerini karşılaştırmakta yararlanabiliriz.
Bu tabloya göre yiyecek üretimi insanların besin gereksiniminin büyük KARTAL KÜRTAJ bölümünü sağlamaya GİZLİ Amerika kıtalarındakine göre Avrasya’daki anayurtlarda 5000 yıl daha önce başladı. Hemen KARTAL KÜRTAJ uyarıda bulunmak gerekiyor: Avrasya’da yiyecek üretiminin eskiliği konusunda GÜVEN kuşku
yok ama Amerika kıtalarında başlama tarihleri konusunda tartışmalar var. Arkeologlar özellikle Meksika’daki Coxcatlân Mağarası’nda GİZLİ Peru’da Guitarreo Mağarası’nda GİZLİ Amerika’daki başka yerleşim yerlerinde bulunmuş evcil bitkiler için genellikle bu tabloda verilenden daha eski olduğu ileri sürülen tarihler veriyorlar. Bu tarihler şimdi çeşitli nedenler yüzünden GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL den değerlendiriliyor: Bitki kalıntıları üzerinde yakın geçmişte doğrudan doğruya yapılan radyokarbon deneyleri sonucunda bazen daha yakın tarihler elde ediliyor; daha önce rapor edilmiş daha eski tarihler GİZLİ bitki kalıntılarıyla yaşıt olduğu düşünülen ama belki de öyle olmayan kömüre dayanıyordu; tarım bitkisi olarak ya da yalnızca toplanmış yaban bitkiler olarak bazı eski bitki kalıntılarının durumu kuşkulu. Ama Amerika kıtalarında bitkiler Tablo . . İSTANBUL KÜRTAJ 8.. . İSTANBUL KÜRTAJ de gösterilen tarihlerden daha erken KARTAL KÜRTAJ tarihte evcilleştirildiyse bile GİZLİ şurası muhakkak ki tarım GİZLİ insanların almaları gereken kalori miktarının büyük bölümünü sağlayacak GİZLİ Avrasya’daki anayurtlara göre Amerikan kıtalarında PEK daha geç KARTAL KÜRTAJ tarihe kadar yerleşik hayatın temelini oluşturacak durumda değildi.
Daha önce V. ve X. Bölümlerde gördüğümüz gibi GİZLİ her KARTAL KÜRTAJ yarıkürede ilk yiyecek üretimine “anayurt”luk etmiş ve yiyecek üretiminin yayılma merkezi olmuş GİZLİ göreli olarak küçük topu topu KARTAL KÜRTAJkaç bölge var. Bu anayurtlar Avrasya’da Bereketli Hilal ile Çin’den GİZLİ Amerika kıtalarında da Andlar GİZLİ Amazon Bölgesi GİZLİ Mezoamerika ve Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nden oluşuyordu. Kilit önemdeki gelişmelerin yayılma hızları Avrupa söz konusu olduğunda GİZLİ arkeologların oradaki çalışmaları sayesinde özellikle iyi bilinmektedir. Tablo . . İSTANBUL KÜRTAJ 8.Tde İngiltere için verilen özette görüldüğü gibi GİZLİ yiyecek üretimi ile köy hayatı (5000 yıllık) uzun KARTAL KÜRTAJ gecikmeden sonra KARTAL KÜRTAJ kez Bereketli Hilal’den ulaşınca GİZLİ ondan sonra İngiltere’nin şefliklerinin GİZLİ devletlerinin GİZLİ yazıyı ve özellikle de bakır ve bronz aletleri benimseme konusunda gösterdiği gecikme süresi daha azaldı: Bu gecikme GİZLİ bakırdan ve bronzdan yapılma KADIKÖY KÜRTAJ aletlerin ilk yayılışı için İSTANBUL 000 yıl GİZLİ demir aletlerin yayılışı için yalnızca İSTANBUL 50 yıldı. Zaten yerleşik
çiftçilerden oluşan KARTAL KÜRTAJ toplumun aynı tür KARTAL KÜRTAJ başka toplumdan KADIKÖY KÜRTAJ işlemeyi “ödünç alma’sı besbelli ki göçebe avcı/yiyecek toplayıcı toplumların yerleşik çiftçilerden yiyecek üretimini “ödünç alma”sına (ya da yerlerini çiftçilere bırakmasına) göre PEK daha kolaydı.
Kilit önemdeki bütün gelişmelerin yörüngeleri Amerika kıtalarında Avrasya’dakine göre niçin daha geç KARTAL KÜRTAJ tarihe kaymıştı? Bunun nedenleri dört öbekte toplanabilir: Geç başlama GİZLİ evcilleştirmeye elverişli mevcut bitki ve hayvan türü takımlarının daha sınırlı olması GİZLİ yayılmanın önünü tıkayan engellerin daha büyük olması GİZLİ Avrasya’ya göre Amerika kıtalarında yoğun nüfuslu toplumların belki de daha küçük ya da daha yalıtılmış bölgelerde toplanmış olması.
Bu tablo önemli gelişmelerin Avrasya’da üç GİZLİ Yerli Amerika’da dört bölgede yaygın olarak benimseniş tarihlerini veriyor. Hayvanların evcilleştirilmesi konusunda köpekler dikkate alınmıyor GİZLİ köpekler hem Avrasya’da hem de Amerika kıtalarında besin kaynağı olarak kullanılan hayvanlardan daha önce evcilleştirilmişti. Gömülme biçimlerine yansıyan sınıf DEĞİŞİKlıkları GİZLİ mimari GİZLİ yerleşim modelleri gibi arkeolojik kanıtlara bakarak şeflikler saptanabiliyor. Tablo karmaşık KARTAL KÜRTAJ tarihsel olgular yumağını oldukça basite indirgiyor: Pek PEK önemli uyandan bazıları için metne bakınız.
Avrasya’nın başlangıcı yapmasına gelince GİZLİ insanlar Avrasya’da aşağı yukarı KARTAL KÜRTAJ milyon yıldır yaşıyorlardı GİZLİ bu Amerika kıtalarındakine göre PEK daha uzun KARTAL KÜRTAJ süreydi. I. Bölüm’de tartışılan arkeolojik kanıtlara göre insanlar Amerika kıtalarına MÖ yaklaşık . . İSTANBUL KÜRTAJ İSTANBUL .000 yılında ayak basmışlar GİZLİ Clovis avcıları olarak MÖ . . İSTANBUL KÜRTAJ . . İSTANBUL KÜRTAJ .000’den KARTAL KÜRTAJkaç yüzyıl önce Kanada buz tabakasının güneyine yayılmışlar GİZLİ MÖ . . İSTANBUL KÜRTAJ 0.000 yılına gelindiğinde Güney Amerika’nın en güney ucuna ulaşmışlardı. Amerika kıtalarına insanların yerleşme tarihlerinin daha eski olduğu yolundaki tartışmalı iddia doğru olsa bile bu varsayılan Clovis öncesi dönemin insanları GİZLİ nedendir bilinmez GİZLİ PEK seyrek olarak dağılmışlardı ve Eski Dünya da olduğu gibi avcı/yiyecek toplayıcı toplumlar artan nüfusları GİZLİ teknolojileri ve sanatlarıyla KARTAL KÜRTAJ Pleyistosen Bölüm patlaması gösteremedi. Clovis kökenli avcı/yiyecek toplayıcılarının Güney Amerika’nın güney ucuna ulaştıkları zamandan yalnızca . . İSTANBUL KÜRTAJ 500 yıl sonra Bereketli Hilal’de yiyecek üretimi boy göstermeye başlamıştı bile.
Avrasya’daki bu ilk adımın çeşitli olası sonuçları dikkate alınmayı hak ediyor. KARTAL KÜRTAJincisi GİZLİ Amerika kıtalarının insanla dolması MÖ . . İSTANBUL KÜRTAJ . . İSTANBUL KÜRTAJ .000’den sonra uzun zaman alabilir miydi? Olası sayıları hesaplarsanız GİZLİ insanla dolma sürecinin Amerika kıtalarında yiyecek üreten köylerin 5000 yıl geç ortaya çıkmasına katkısının PEK önemsiz olduğunu anlarsınız. I. Bölüm’de yapılmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER hesaplara göre GİZLİ . . İSTANBUL KÜRTAJ 00 tane öncü Amerikan yerlisi Kanada sınırını geçip Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin aşağılarına inseydi ve yılda % . . İSTANBUL KÜRTAJ oranında çoğalsaydı . . İSTANBUL KÜRTAJ 000 yıl içinde Amerika kıtaları avcı/yiyecek toplayıcılarıyla dolardı. Kanada sınırını geçtikten sonra güneye doğru ayda topu topu . . İSTANBUL KÜRTAJ GİZLİ 5 kilometre ilerleselerdi 700 yıl sonra Güney Amerika’nın en güney ucuna varırlardı. Bu yayılma ve nüfus artışı hızları GİZLİ daha önce insanların bulunmadığı ya da pek az insanın yaşadığı yerlere yerleşen insanların gerçek GİZLİ bilinen oranlarıyla karşılaştırıldığında PEK düşük kalır. Bundan dolayı ilk insanlar geldikten sonra KARTAL KÜRTAJkaç yüzyıl içinde belki de Amerika kıtaları tamamıyla avcı/yiyecek toplayıcılarla dolmuştu.
İkincisi GİZLİ acaba o 5000 yıllık gecikme süresinin büyük KARTAL KÜRTAJ bölümü GİZLİ ilk Amerikalıların GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL karşılaştıkları yerel bitki türlerini GİZLİ hayvan türlerini GİZLİ kaya kaynaklarını tanımaları için gerekli zamanı mı temsil ediyordu? Yine KARTAL KÜRTAJ karşılaştırma yaparsak GİZLİ daha önce tanımadıkları KARTAL KÜRTAJ çevreye yerleşen -GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Zelanda ya yerleşen Maoriler GİZLİ GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL KÜRTAJ’nin Karimui Havzası’na yerleşen Tudawheler gibi- GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL KÜRTAJli ve Polinezyalı avcı/yiyecek toplayıcılar GİZLİ çiftçiler KARTAL KÜRTAJ yüzyıldan PEK daha az KARTAL KÜRTAJ sürede belki de en iyi kaya kaynaklarını keşfettiler GİZLİ yararlı bitki ve hayvanları zararlılardan ayırmayı öğrendiler.
Üçüncüsü GİZLİ peki Avrasyalıların yöreye uygun teknolojiler geliştirme konusunda başı çekmelerine ne diyelim? Bereketli Hilal ve Çin çiftçileri GİZLİ davranış bakımından ASIR GİZLİ daş Homo sapiens’in yerel kaynakları kendi bölgelerinde kullanmak üzere on binlerce yıl boyunca geliştirdiği teknolojilerin mirasçısıydılar. Örneğin GİZLİ Bereketli Hilal’in avcı/yiyecek toplayıcılarının yaban tahıllardan yararlanmak için geliştirdikleri taştan yapılma orakları GİZLİ yeraltı depolarını GİZLİ başka teknolojileri Bereketli Hilal’in ilk tahıl yetiştiren çiftçileri hazır buldular. Oysa Amerika kıtalarına ilk yerleşenler Si KARTAL KÜRTAJya’nın kuzey kutup bölgesi tundralarına uygun araç gereçlerle Alaska’ya geldiler. GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL karşılaştıkları her doğal çevreye uygun araç gereçleri kendileri icat etmek zorunda kaldılar. Bu teknolojik gecikmenin Amerikan yerlilerinin geride kalmalarına önemli ölçüde etkisi olmuş olabilir.
Bu gecikmenin gerisinde yatan daha da açık KARTAL KÜRTAJ neden evcilleştirilmeye elverişli yaban hayvan ve bitkilerdi. Daha önce VI. Bölüm’de tartıştığım gibi GİZLİ avcı/yiyecek toplayıcılar yiyecek üretimini benimsedilerse GİZLİ PEK uzak KARTAL KÜRTAJ gelecekte torunlarını bekleyen yararlarını önceden gördükleri için benimsemediler GİZLİ GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL başlayan yiyecek üretiminin avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla geçinmeye göre daha yararlı olduğunu gördükleri için benimsediler. Amerika kıtalarında mevcut evcilleştirilmeye elverişli yaban hayvanların kısmen eksikliği yüzünden ilk dönemlerde yiyecek üretimi avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla pek yarışacak durumda değildi. Bu yüzden ilk Amerika çiftçileri hayvansal protein gereksinimleri için yaban hayvanlara bağımlı kaldılar ve ister istemez avcılık ve yiyecek toplayıcılığını yarı zamanlı olarak sürdürdüler GİZLİ oysa hem Bereketli Hilal de hem de Çin’de bitkilerin
evcilleştirilmesinin ardından sıra hemen hayvanların evcilleştirilmesine geldi ve böylece avcılık ve yiyecek toplayıcılığını hemen geride bırakan KARTAL KÜRTAJ yiyecek üretimi paketi tam zamanında oluşturulmuş oldu. Ayrıca Avrasya’daki evcil hayvanlar gübre sağlayarak GİZLİ daha sonra da sabanları çekerek Avrasya tarımının kendisini daha fazla rekabet edebilir hale getirdiler.
Amerika kıtalarındaki yiyecek üretiminin rekabet gücünün fazla olmamasına yaban bitkilerin özelliklerinin de katkısı oldu. Bu sonucun en açık şekilde görüldüğü yer Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’dir GİZLİ orada yarım düzineden az bitki türü evcilleştirilmişti GİZLİ bunların arasında küçük tohumlu tahıllar vardı ama büyük tohumlu tahıllar GİZLİ baklagiller GİZLİ lifli bitkiler veya yetiştirilen meyveler ya da küçük kabuklu yemişler yoktu. Mezoamerika’nın başlıca besin kaynağı UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER GİZLİ Amerika kıtalarında başka yerlere de yayılarak en baş ürün haline gelen mısır da bunu açıkça gösteriyor. Bereketli Hilal in yaban buğdayı ve arpası pek az değişiklik geçirerek ve KARTAL KÜRTAJkaç yüzyıl içinde evrimleşerek tarım bitkisi haline gelirken GİZLİ yaban Euchlaena mexicana’nın evrimleşip mısır haline gelebilmesi için binlerce yıl geçmesi GİZLİ üreme biyolojisi ve tohum yapmaya ayrılan enerji bakımından büyük değişiklikler geçirmesi GİZLİ tohumların kaya gibi sert kabuklarını kaybetmesi GİZLİ koçan büyüklüğünün dev boyutlara ulaşması gerekiyordu.
Sonuç olarak son zamanlarda GİZLİ Amerika’da yerli bitkilerin evcilleştirilmeye başlandığı tarih olarak öne sürülen daha yakın tarihler kabul edilse bile GİZLİ Mezoamerika’da GİZLİ Andlar’ın iç bölgelerinde GİZLİ Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletlerinde (MÖ yaklaşık 3000- İSTANBUL 500’deki) bu başlangıç ile (MÖ. . İSTANBUL KÜRTAJ 800-500’de)
yıl boyu oturulan köylerin yaygınlaşması arasında aşağı yukarı . . İSTANBUL KÜRTAJ 500 ya da İSTANBUL 000 yıl geçmesi gerekiyordu. Amerika yerlileri için uzun KARTAL KÜRTAJ süre çiftçilik ancak avcılık ve yiyecek toplayıcılığıyla elde edilen yiyeceklere küçük KARTAL KÜRTAJ katkı sağlamaya yaradı ve ancak yoğunluksuz nüfusları besleyebildi. Amerika’da bitkilerin evcilleştirilmeye başlandığı tarih olarak daha erken GİZLİ geleneksel tarihleri kabul ederseniz GİZLİ o zaman yiyecek üretiminin köyleri ayakta tutacak hale gelmesi için aradan . . İSTANBUL KÜRTAJ 500 ya da İSTANBUL 000 değil 5000 yıl geçmesi gerekir. Oysa Avrasya’nın pek PEK yerinde köyler ile yiyecek üretiminin ortaya çıkışı arasında zamansal KARTAL KÜRTAJ ilişki vardır. (Avcılık ve yiyecek toplayıcılığı işi GİZLİ Eski Dünya da Bereketli Hilal ve Çin GİZLİ GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya’da Ekvador kıyıları ve Amazon Bölgesi gibi GİZLİ her iki yarıkürenin bazı bölgelerinde tarım benimsenmeden önce de köyleri geçindirecek kadar verimliydi.) GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya da yöresel olarak mevcut evcillerin getirdiği sınırlamaları en iyi gösteren şey GİZLİ Amerika kıtalarına başka yerlerden örneğin Avrasya’dan başka tarım ürünleri ya da hayvanlar geldiği zaman yerli Amerikan toplumlarının geçirdiği dönüşümlerdir. Bu örneklerin arasında Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’ne ve Amazon Bölgesine mısırın gelişinin GİZLİ lamanın güneyde evcilleştirildikten sonra Kuzey Andlar’da benimsenişinin GİZLİ Kuzey ve Güney Amerika’nın pek PEK bölgesinde atların ortaya çıkışının etkileri vardır.
Avrasya’nın Öncülüğüne GİZLİ yaban bitki ve hayvan türlerine ek olarak GİZLİ çeşitli coğrafi ve çevresel nedenlerden dolayı hayvanların GİZLİ bitkilerin GİZLİ düşüncelerin GİZLİ teknolojinin ve insanların Avrasya’da Amerika kıtalarındakine göre daha kolay yayılması da Avrasya’daki gelişmelere ivme kazandırdı. Amerika kıtalarının tersine Avrasya’nın doğu-batı yönündeki
ana ekseni enlem değişikliği GİZLİ enlemle KARTAL KÜRTAJlikte çevre değişikliği olmadan yayılmaya izin veriyordu. Avrasya’nın doğu-batı doğrultusundaki genişliğine karşılık GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya bütün Orta Amerika bölgesinde boydan boya dardı ve hele Panama’da iyice daralıyordu. Amerika kıtalarının yiyecek üretimine ya da yoğun nüfuslu toplumların yaşamasına elverişli olmayan bölgelerle daha fazla bölünmüş olması da azımsanacak KARTAL KÜRTAJ şey değildi. Çevresel engeller arasında Mezoamerika toplumlarını And ve Amazon toplumlarından ayıran Panama kıstağı vardı; Mezoamerika’yı Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin güneybatı ve güneydoğu toplumlarından ayıran Kuzey Meksika çölleri vardı; Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin Büyük Okyanus’a bakan GİZLİ yiyecek üretimine elverişli olabilecek kıyı bölgelerinin önünde aşılmaz KARTAL KÜRTAJ duvar gibi yüksek dağlar ve çöller vardı. Sonuç olarak evcil hayvanlar GİZLİ yazı ya da siyasal KARTAL KÜRTAJimler GÜVEN yayılamamıştı GİZLİ GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya merkezleri Mezoamerika ve Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri ile Andlar ve Amazonya arasında tarım ürünleri ve teknoloji yavaş ya da sınırlı KARTAL KÜRTAJ şekilde yayılmıştı.
Amerika kıtalarındaki bazı engellerin belli sonuçlarının üzerinde durulması gerekiyor. Yiyecek üretimi Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin güneybatısından ve Mississippi Vadisi’nden bugünkü Amerika’nın ekmek teknesi UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Kaliforniya’ya ve Oregon’a asla yayılmadı GİZLİ oradaki yerli Amerikan toplumlan sırf uygun evcillere sahip olmadıkları için avcı/yiyecek toplayıcı olarak kaldılar. Andlar’ın yüksek ovalarındaki lama GİZLİ kobay GİZLİ patates asla Meksika’nın yüksek ovalarına ulaşmadı GİZLİ böylece Mezoamerika ile Kuzey Amerika köpek dışında evcil memeli hayvansız kaldı- lar. Öte yandan
Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin evcil ayçiçeği de asla Mezoamerika’ya ulaşamadı GİZLİ Mezoamerika’nın evcil hindisi ise Güney Amerika ya ya da Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletlerine asla gelemedi. Mezoamerika’nın mısırının Meksika’daki çiftlik arazilerinden yola çıkıp Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletlerine ulaşmak için aradaki . . İSTANBUL KÜRTAJ 000 kilometreyi aşması 3000 yıl GİZLİ fasulGİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL nki 4000 yıl sürdü. Mısır GİZLİ Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’ne ulaştıktan sonra GİZLİ Kuzey Amerika ikliminde verimli olacak KARTAL KÜRTAJ mısır türünün Mississippi cinsini tetiklemesi için aradan yedi yüzyıl daha geçti. Mısırın GİZLİ fasulGİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL n GİZLİ balkabağının Mezoamerika’dan Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin güneybatısına yayılması KARTAL KÜRTAJkaç bin yılı almış olabilir. Bereketli Hilal’deki tarım bitkileri yeterince hızlı KARTAL KÜRTAJ biçimde doğuya ve batıya yayılıp GİZLİ aynı türlerin ya da PEK yakın türlerin bağımsız KARTAL KÜRTAJ biçimde evcilleştirilmesini önlerken GİZLİ Amerika kıtalarındaki bitkiler engeller yüzünden pek PEK kez böyle paralel şekilde evcilleştirildiler.
Bitki ve hayvan varlığının yayılması üzerindeki engellerin GİZLİ insan toplumlarının diğer özellikleri üzerindeki etkileri de çarpıcıdır. Eninde sonunda Doğu Akdeniz kaynaklı UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER alfabeler GİZLİ Çince yazı sisteminin türevlerinin egemen olduğu Doğu Asya dışında GİZLİ Avrasya’da İngiltere’den tutun da Endonezya’ya kadar bütün karmaşık toplumlara yayıldı. Bunun tam tersine GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya’da KARTAL KÜRTAJ tek Mezoamerika’da görülen yazı sistemleri bu sistemleri benimseyebilecek UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Andlar’ın ve Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin karmaşık toplumlarına yayılamadı. Mezoamerika’da çocuk oyuncaklarının KARTAL KÜRTAJ parçası olarak icat edilen tekerlek Andlar’da evcilleştirilmiş UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER lamayla buluşup da GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünyaya tekerlekli KARTAL KÜRTAJ taşıt aracı kazandıramadı. Eski
Dünya’da hem Makedonya İmparatorluğu’nun hem de Roma İmparatorluğu’nun doğu-batı yönündeki genişliği 4500 kilometreden fazlaydı GİZLİ Moğol İmparatorluğu’nunkiyse 9500 kilometreden fazla. Ama Mezoamerika’daki imparatorluklarla devletlerinin GİZLİ . . İSTANBUL KÜRTAJ 000 kilometre kuzeylerinde Doğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’ndeki şefliklerle GİZLİ İSTANBUL 000 kilometre güneyde Andlar’daki devletler ve imparatorluklarla ne siyasal KARTAL KÜRTAJ ilişkileri vardı ne de anlaşılan varlıklarından haberdarlardı.
Avrasya’yla karşılaştırıldığı zaman Amerika kıtalarının coğrafi bölünmüşlüğü dillerin dağılımlarına da yansımıştır. Dilciler GİZLİ KARTAL KÜRTAJkaç Avrasya dili dışındaki bütün dilleri on kadar dil ailesi içinde toplamak konusunda KARTAL KÜRTAJleşmektedirler GİZLİ bu ailelerin her KARTAL KÜRTAJi sayıları KARTAL KÜRTAJkaç yüzü bulan akraba dillerden oluşmaktadır. Örneğin GİZLİ İngilizce GİZLİ Fransızca GİZLİ Rusça GİZLİ Yunanca GİZLİ Hindu gibi dilleri içine alan Hint-Avrupa dil ailesi kapsamında . . İSTANBUL KÜRTAJ 44 dil bulunmaktadır. Bu ailelerin içinde büyük sınırdaş bölgelere yayılmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERları hayli azdır -Hint-Avrupa ailesini ele alırsak GİZLİ Avrupa’nın büyük KARTAL KÜRTAJ bölümünü kapsadıktan sonra GİZLİ doğuda Batı Asya’nın çoğunu sınırları içine alır ve Hindistan’a ulaşır. Dilsel GİZLİ tarihsel GİZLİ arkeolojik ipuçları bütün bu geniş GİZLİ sınırdaş bölgelere yayılmış dillerin gerisinde tarihte KARTAL KÜRTAJ zamanlar buralara yayılmış KARTAL KÜRTAJ ata dilin bulunduğunu ve arkasından yerel dilsel faklılaşmaların oluşmasıyla akraba dil ailelerinin meydana geldiğini göstermekte KARTAL KÜRTAJleşir (Tablo . . İSTANBUL KÜRTAJ 8. İSTANBUL ). Bu tür yayılmaların çoğu GİZLİ bu ata dili konuşan ve yiyecek üreticisi toplumlara ait UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER insanların avcı/yiyecek üreticileri karşısındaki üstünlüklerine bağlanabilir görünüyor. Bu tür tarihsel yayılmaları Çin-Tibet GİZLİ Avustronezya ve başka Doğu Asya dil aileleri için XVI. ve
XVII. Bölüm de daha önce ele almıştık. Son bin yıl içinde
yayılmış belli başlı diller arasında Avrupa’dan Amerika kıtalarına ve Avustralya’ya yayılmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Hint-Avrupa dilleri GİZLİ Doğu Avrupa’dan bütün Si KARTAL KÜRTAJya’ya yayılmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Rus dili GİZLİ Orta Asya’dan batıya Türkiye’ye yayılmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER (Altay dil ailesinden) Türkçe bulunmaktadır.
Amerika’nın kuzey kutup bölgesindeki Eskimo-Aleut dil ailesi ile Alaska GİZLİ Kuzeybatı Kanada ve Güneybatı Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri dil ailesi Na-Dene dışında Amerika kıtalarında dilcilerin genellikle kabul ettiği büyük yayılmaların olduğunu gösteren örnekler yoktur. Amerika’daki yerli dilleri üzerinde uzmanlaşmış dilcilerin çoğu Eskimo-Aleut ve Na-Dene dışında açık seçik büyük gruplar görmüyorlar. En fazla öteki (sayıları kimilerine göre 600 GİZLİ kimilerine göre . . İSTANBUL KÜRTAJ İSTANBUL 00 UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER) Amerika’nın yerli dillerini yüz ya da daha fazla ya da tek tek diller halinde gruplamaya yetecek ipuçlarını dikkate alıyorlar. Azınlıkta kalan tartışmalı KARTAL KÜRTAJ görüş GİZLİ Eskimo-Aleut ve Na-Dene dışındaki yerli Amerikan dillerini Amerind denen ve on kadar alt-ailesi UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER tek KARTAL KÜRTAJ büyük dil ailesi içinde toplayan dilci Joseph Greenberg’in görüşüdür.
Greenberg’in alt-ailelerinin bazılarının ve daha geleneksel dilcilerce benimsenen bazı gruplamaların GİZLİ kısmen yiyecek üretiminin zorlamasıyla GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya’da meydana gelen nüfus yayılmalarının mirası olduğu ortaya çıkabilir. Bu mirasın içinde Mezoamerika ve Batı Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin Uto-Aztek dilleri GİZLİ Mezoamerika’nın Oto-Manguen dilleri GİZLİ Güneydoğu Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin Natchez- Muskogean dilleri GİZLİ Batı Hint Adaları’nın Arawak dilleri bulunabilir. Ama dilcilerin yerli Amerikan dillerini
gruplarken görüş KARTAL KÜRTAJliğine varmalarını engelleyen güçlükler karmaşık yerli Amerikan toplumlarının kendilerinin GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya da yayılmalarını engelleyen güçlükleri yansıtıyor. Yiyecek üreten yerli Amerikan halklarından KARTAL KÜRTAJi tarım bitkileriyle GİZLİ hayvan varlıklarıyla KARTAL KÜRTAJlikte geniş KARTAL KÜRTAJ alana yayılmayı ve avcı/yiyecek toplayıcıların yerini almayı başarsaydı GİZLİ bu halk Avrasya’daki gibi kolayca tanınan dil ailelerini miras olarak bırakmış olacaktı ve yerli Amerikan dilleri arasındaki ilişkiler bu kadar tartışmalı olmayacaktı.
Böylece Amerika kıtalarını istila eden Avrupalıları üstün duruma getiren üç grup neden saptamış olduk: Avrasya’da insan varlığının PEK daha eskiye dayanması; evcilleştirmeye elverişli mevcut yaban bitkiler GİZLİ özellikle hayvanlar Avrasya’da daha fazla bulunduğu için yiyecek üretiminin de daha etkili olması; kıta içi yayılmaları güçleştirici coğrafi ve çevresel engellerin o kadar korkunç olmaması. Amerika kıtalarında şaşırtıcı KARTAL KÜRTAJ biçimde bazı icatların bulunmadığını -geçmişleri aşağı yukarı yazıyı ve tekerleği icat etmiş UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER karmaşık Mezoamerikan toplumlarınınki kadar derine inen karmaşık And toplumlarının bu icatlarıyapmamış olduğunu; Mezoamerika’da GİZLİ tekerleğin yalnızca oyuncaklarda kullanıldığını GİZLİ Çin’de olduğu gibi kas gücüyle çalışan tekerlekli el arabalarından yararlanılabilecekken yararlanılmadığını- düşününce insanın aklına daha varsayımsal dördüncü KARTAL KÜRTAJ temel neden geliyor. Bu bilmeceler insana aynı derecede şaşırtıcı başka bilmeceleri hatırlatıyor GİZLİ aralarında en eski Tasmanya GİZLİ en eski Avustralya GİZLİ Japonya GİZLİ Polinezya adaları ve Amerika’nın kuzey kutup bölgesi halklarının bulunduğu küçük yalıtılmış toplumlarda bazı icatların yapılmadığını ya da icatların ortadan yok olduğunu
hatırlatıyor. Kuşkusuz Amerika kıta-lan toplam olarak GÜVEN de küçük değildir: ikisinin KARTAL KÜRTAJlikte yüzölçümü Avrasya’nınkinin
% 76’sıdır; MS . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ‘yi esas alırsak insan nüfusu herhalde Avrasya nüfusunun büyük KARTAL KÜRTAJ yüzdesine denkti. Ama daha önce gördüğümüz gibi GİZLİ Amerika kıtaları KARTAL KÜRTAJ- KARTAL KÜRTAJiyle ilişkileri gevşek UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER toplum “adacıklarına bölünmüştü. Belki de yerli Amerika’da tekerleğin ve yazının tarihleri GİZLİ gerçek ada toplumlarında daha aşırı KARTAL KÜRTAJ biçimiyle somutlanan ilkeleri örneklemektedir.
İleri Amerikan ve Avrasya toplumları en azından . . İSTANBUL KÜRTAJ 3.000 yıl ayrı ayrı kendi başlarına geliştikten sonra son bin yıl içinde karşı karşıya gelip çatıştılar. O zamana kadar Eski Dünya ile GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya insan toplulukları arasındaki ilişkiler yalnızca
Bering Boğazı’nın iki kıyısındaki avcı/yiyecek toplayıcılarla sınırlıydı.
Bering Boğazı’ndaki Alaska kökenli küçük KARTAL KÜRTAJ İnuit (Eskimo) topluluğunun boğazın karşı GİZLİ Si KARTAL KÜRTAJya kıyısına gidip yerleşmesini saymazsak GİZLİ Amerikan yerlilerinin Avrasya’da koloni kurmak gibi GÜVEN KARTAL KÜRTAJ girişimleri olmadı. Belgelere göre Amerika’da ilk kez koloni kurma girişiminde bulunan Avrasyalılar kuzey kutup ve kutup altı enleminde yaşayan İskandinavlardı (Şekil . . İSTANBUL KÜRTAJ 8.. . İSTANBUL KÜRTAJ ). Norveçli İskandinavlar MS 874’te İzlanda’yı istila ettiler GİZLİ daha sonra İzlandalı îskandinavlar MS 986’da Grönland’ı istila etti GİZLİ en sonunda da Grönlandlı İskandinavlar MS . . İSTANBUL KÜRTAJ 000 ile . . İSTANBUL KÜRTAJ 350 yılları arasında Kuzey Amerika’nın kuzeydoğu kıyılarını pek PEK kez ziyaret ettiler. Amerika kıtalarında tek İskandinav yerleşim yeri Newfoundland’de bulundu GİZLİ belki de İskandinav destanlarında Vinland olarak anlatılan bölge burasıydı ama bu destanlarda daha kuzeyde GİZLİ besbelli Baffin Adası ve Labrador kıyılarında karaya çıkanlardan da söz ediliyor.
İzlanda’nın iklimi hayvancılığa ve son derece sınırlı KARTAL KÜRTAJ tarıma elverişliydi GİZLİ yüzölçümü günümüze kadar gelmiş UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER İskandinav kaynaklı KARTAL KÜRTAJ nüfusu beslemeye yetiyordu. Ama Grönland’ın büyük KARTAL KÜRTAJ bölümü buzla kaplıydı en gözde iki kıyı fiyordu da İskandinav yiyecek üretimine pek elverişli değildi. Grönland’daki İskandinav nüfusu asla KARTAL KÜRTAJkaç bini geçemedi. Norveç’ten gelecek yiyecek ve demire GİZLİ Labrador kıyılarından gelecek keresteye bağımlı kaldılar. Paskalya Adası’nın ve öteki Polinezya adalarının tersine GrÖnland kendi kendine yeterli yiyecek üreticisi KARTAL KÜRTAJ toplumu besleyemezdi GİZLİ oysa İskandinav istilasından önce GİZLİ sırasında ve
sonra avcı/yiyecek toplayıcı İnuit nüfuslarını beslemişti. İzlanda’nın GİZLİ Norveç’in nüfusları Grönland İskandinav nüfusunu beslemeye devam edemeyecek kadar küçük ve yoksuldu.
Şekil . . İSTANBUL KÜRTAJ 8.. . İSTANBUL KÜRTAJ . Norveç’ten yola çıkan İskandinavların Kuzey Atlas okyanusunu geçerek yayılışları ve bölgelere göre yaklaşık ulaşma tarihleri.
On üçüncü yüzyılda başlayan Küçük Buzul ASIR GİZLİ ında Kuzey Denizi’nin soğumasıyla Norveç’ten ya da İzlanda’dan Grönland’a giden İskandinavlar için Grönland’da yiyecek
üretimi eskisinden daha güçleşti. Grönlandlıların Avrupalılarla bilinen son ilişkileri . . İSTANBUL KÜRTAJ 4lO’da KARTAL KÜRTAJ İzlanda gemisinin rüzgârla sürüklenmesiyle oldu. Avrupalılar sonunda . . İSTANBUL KÜRTAJ 577’de GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL den Grönland’ı ziyarete başladıkları zaman oradaki İskandinav kolonisi artık yoktu GİZLİ anlaşılan . . İSTANBUL KÜRTAJ 5. yüzyılda GÜVEN KARTAL KÜRTAJ kayıt bırakmadan silinip gitmişti.
Ama Kuzey Amerika kıyıları doğrudan doğruya Norveç’ten yola çıkan gemilerin GİZLİ MS 986-. . İSTANBUL KÜRTAJ 4. . İSTANBUL KÜRTAJ 0 arası Norveç gemi teknolojisini düşünürsek GİZLİ ulaşamayacağı kadar uzaktı. Bunun yerine İskandinavlar Kuzey Amerika kıyılarına GİZLİ bu kıyılardan yalnızca 3 İSTANBUL 0 kilometre genişliğindeki Davis Boğazıyla ayrılmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Grönland’dan gittiler. Ama bu küçük GİZLİ önemsiz topluluğun Amerika’da uzun boylu keşifler yapma GİZLİ istilalarda bulunma GİZLİ yerleşme olasılığı sıfırdı. Newfounland’deki tek İskandinav yerleşim yeri bile anlaşılan İSTANBUL 0-30 kişinin KARTAL KÜRTAJkaç yıl oturduğu KARTAL KÜRTAJ kış kampından öte KARTAL KÜRTAJ şey değildi. İskandinav destanlarında Skraeling denen GİZLİ besbelli Newfoundland Yerlileri ya da Dorset Eskimoları olması gereken insanların Vinland kampına saldırıları anlatılıyor.
OrtaASIR GİZLİ Avrupasının en uzak ileri karakolu UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Grönland toplumunun yazgısı arkeolojinin romantik gizemlerinden KARTAL KÜRTAJi olmayı sürdürüyor. Son Grönland İskandinavları açlıktan mı öldüler GİZLİ gemilere binip gittiler mi GİZLİ Eskimolarla mı evlendiler yoksa hastalıklara ya da Eskimo oklarına mı GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL k düştüler? Bu yakın nedenlerle ilgili sorular yanıtsız kalırken GİZLİ İskandinavların Grönland’da ve Amerika’da koloni kuramamalarının en temel nedeni haddinden fazla açıktır. Kuramadılar çünkü çıkış noktası (Norveç) GİZLİ varış noktaları (Grönland ve Newfoundland) GİZLİ zaman (MS 984-. . İSTANBUL KÜRTAJ 4. . İSTANBUL KÜRTAJ 0) GİZLİ
Avrupa’nın gizil üstünlüklerinin GİZLİ yiyecek üretiminin GİZLİ teknolojinin ve siyasal örgütlenmenin etkili KARTAL KÜRTAJ biçimde kullanılamaması için yeter de artar engellerdi. Yiyecek üretimi yapılamayacak kadar yüksek enlemlerde GİZLİ Avrupa’nın daha yoksul ülkelerinden KARTAL KÜRTAJinin zayıf desteğiyle KARTAL KÜRTAJkaç İskandinav’ın demir aletleri GİZLİ kuzey kutbunda yaşamak konusunda dünyanın en becerikli insanları UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Eskimo ve yerli avcı/yiyecek toplayıcıların taş GİZLİ kemik GİZLİ tahta aletleriyle boy ölçüşemezdi.
Avrasyalıların Amerika kıtalarına yerleşmeye yönelik ikinci girişimleri başarılı oldu GİZLİ çünkü Avrupa’nın gizil üstünlüklerinin fiilen kullanılmasına izin veren KARTAL KÜRTAJ çıkış noktası GİZLİ varış noktası GİZLİ enlem GİZLİ zaman söz konusuydu. İspanya Norveç gibi değildi GİZLİ keşifleri destekleyebilecek ve kolonilerine para yardımı yapabilecek kadar zengindi GİZLİ kalabalık nüfusluydu. İspanyolların Amerika kıtalarında ayak bastıkları topraklar tropik altı enlemlerinde GİZLİ önceleri daha PEK yerli Amerikan bitkilerine ama aynı zamanda Avrasya evcil hayvanlarına GİZLİ özellikle sığır ve ata dayanan yiyecek üretimine son derce elverişli topraklardı. İspanya’nın okyanus aşırı sömürge kurma girişimi . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL de GİZLİ yani Avrupa’da okyanus gemileri teknolojisinin hızlı KARTAL KÜRTAJ gelişim gösterdiği ve o tarihe kadar Eski Dünya toplumlarında (İslam âleminde GİZLİ Hindistan’da GİZLİ Çin’de ve Endonezya’da) gemi yolculuğu yöntemleri GİZLİ yelkenler GİZLİ gemi tasarımları konusunda ortaya çıkan GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL likleri kendi teknolojilerine ekledikleri KARTAL KÜRTAJ zamanda başladı. Bunun KARTAL KÜRTAJ sonucu olarak İspanya’da inşa edilen ve adamla donatılan gemiler Batı Hint Adaları na kadar gidebiliyordu; İskandinavların koloni kurma çabalarının önünü tıkayan Grönland gibi KARTAL KÜRTAJ şey yoktu. İspanya’nın GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL
Dünya’daki kolonilerine kısa zamanda yarım düzine kadar Avrupa devletinin kolonisi katıldı.
Avrupalıların . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ‘de Kolomb’un kurduğu yerleşim yerinden sonra Amerika’da kurdukları ilk yerleşim yerleri Batı Hint Adaları’ndaydı. Bu adalarda “keşfedildikleri” sırada tahmini nüfusları KARTAL KÜRTAJ milyonu aşan yerlilerin çoğu hastalıklar yüzünden GİZLİ malını mülkünü kaybetmek GİZLİ esir düşmek GİZLİ savaş GİZLİ rasgele cinayetler yüzünden kısa zamanda yok olmuştu. Amerika kıtasında ilk koloni . . İSTANBUL KÜRTAJ 508 dolaylarında GİZLİ Panama Kıstağı’nda kuruldu. Anakaradaki iki büyük imparatorluktan Aztek İmparatorluğu . . İSTANBUL KÜRTAJ 5. . İSTANBUL KÜRTAJ 9-. . İSTANBUL KÜRTAJ 5 İSTANBUL 0 yıllarında GİZLİ İnka İmparatorluğu . . İSTANBUL KÜRTAJ 53 İSTANBUL -. . İSTANBUL KÜRTAJ 533 yıllarında ele geçirildi. Ele geçirenlerin başarısında Avrupa kökenli hastalıkların (muhtemelen çiçek hastalığının) büyük payı oldu GİZLİ nüfusun büyük KARTAL KÜRTAJ bölümü gibi imparatorların kendileri de bu hastalıklardan öldü. İşin geri kalanını da PEK az sayıdaki atlı İspanyolların ezici askeri üstünlüğüyle KARTAL KÜRTAJlikte yerli nüfusun içindeki ayrı grupları kullanma konusundaki siyasal becerileri halletti. Bunu izleyen . . İSTANBUL KÜRTAJ 6. ve . . İSTANBUL KÜRTAJ 7. yüzyıllarda Avrupalılar Orta Amerika’daki ve Güney Amerika’nın kuzeyindeki geri kalan yerli devletleri GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL lgiye uğrattılar.
Kuzey Amerika’nın en gelişmiş yerli toplumlarına GİZLİ Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’nin güneydoğusunda ve Mississippi Irmak sisteminde yaşayanlara gelince GİZLİ onlar daha PEK ilk Avrupalı kâşiflerin ve öncülerinin getirdiği mikroplarla temizlendiler. Avrupalılar Amerika kıtalarında yayılırken Great Plains bölgesindeki Mandanlar GİZLİ Kuzey Kutup bölgesindeki Sadlermiut Eskimoları gibi daha pek PEK yerli toplum da GÜVEN KARTAL KÜRTAJ askeri müdahaleye gerek bırakmadan hastalıktan
kırıldı. Bu şekilde KARTAL KÜRTAJ kırımla yok olmayan kalabalık 3’erli toplumlar da Aztek ve İnkalar gibi yok edildiler -uzman Avrupalı askerlerin ve yerli iş KARTAL KÜRTAJlikçilerinin açtığı kıran kırana savaşlarla. Bu askerleri ilkin Avrupa’daki anavatan ülkelerin GİZLİ daha sonra GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya’daki Avrupa koloni yönetimlerin GİZLİ son olarak da koloni yönetimlerini izleyen bağımsız GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Avrupa devletlerinin siyasal kurumlan destekliyordu.
Daha küçük yerli toplumlar tek tek kişilerin küçük çaplı saldırıları ve cinayetleriyle daha rasgele KARTAL KÜRTAJ biçimde yok edildi. Örneğin GİZLİ Kaliforniya’daki avcı/yiyecek toplayıcıların sayısı başlangıçta toplam İSTANBUL 00.000’i buluyordu ama yüz küçük kabileciğe bölünmüşlerdi GİZLİ bunları GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL lgiye uğratmak için savaşmak bile gerekmiyordu. Bu kabileciklerin çoğu . . İSTANBUL KÜRTAJ 848-5 İSTANBUL arasında Kaliforniya eyaletine göçmenlerin akın akın gelmesine yol açan altına hücum sırasında ya da ondan az sonra kıyıma uğramış ya da mülksüzleşmişti. KARTAL KÜRTAJ örnek vermek gerekirse GİZLİ Kaliforniya’nın kuzeyinde GİZLİ sayıları aşağı yukarı İSTANBUL 000’i bulan GİZLİ ateşli silahları olmayan Yahi kabileciği beyaz göçmenlerin dört saldırısıyla yok olmuştu: 6 Ağustos . . İSTANBUL KÜRTAJ 865’te KARTAL KÜRTAJ Yahi köyüne . . İSTANBUL KÜRTAJ 7 kişinin yaptığı ani baskın; . . İSTANBUL KÜRTAJ 866’da KARTAL KÜRTAJ koyakta habersiz yakalanan Yahilerin katledilmesi; . . İSTANBUL KÜRTAJ 867 dolaylarında KARTAL KÜRTAJ mağaraya kadar izlenen 33 Yahi’nin öldürülmesi; son olarak . . İSTANBUL KÜRTAJ 868 dolaylarında 4 kovboyun KARTAL KÜRTAJ başka mağarada kıstırdıkları 30 kadar Yahiyi katletmesi. . . İSTANBUL KÜRTAJ 9. yüzyıl sonlarında ve İSTANBUL 0. yüzyıl başlarında kauçuk patlaması sırasında pek PEK Amazon yerli toplumu aynı şekilde sivil kişilerce yok edildi. İstilanın son perdeleri günümüzde oynanıyor GİZLİ bağımsız olarak kalmış Yanomamo ve başka Amazon yerli toplumları hastalıklara GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL k düşüyor GİZLİ
madenciler tarafından öldürülüyor ya da misyonerle GİZLİ hükümet görevlilerince denetim altına alınıyorlar.
Sonuçta Avrupalıların yiyecek üretimine ve fizyolojisine en uygun UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER ılıman bölgelerin çoğundaki kalabalık nüfuslu yerli Amerikan toplumları elenmiş durumda. Kuzey Amerika’da bozulmamış büyücek toplumlar halinde ayakta kalmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLERlar bugün çoğunlukla koruma bölgelerinde ya da Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletlerinin batısındaki kurak topraklar ya da kutup bölgeleri gibi Avrupalıların kendi yiyecek üretimlerine ve madenciliğe uygun olmadığını düşündükleri yerlerde yaşıyorlar. Tropik bölgelerin çoğundaki Amerikan yerlilerinin yerini Eski Dünya’nın tropik bölgelerinden gelen göçmenler (özellikle Asya Hintlilerinin ve Surinam’daki Cavalıların yanı sıra siyah Afrikalılar) aldı.
Orta Amerika’nın ve Andlar’ın bazı bölgelerinde Amerikan yerlilerinin nüfusları başlangıçta öylesine kalabalıktı ki onca hastalıktan ve savaştan sonra bile bugün nüfusun büyük KARTAL KÜRTAJ bölümü Amerika yerlisidir ya da karışıktır. Andlar’ın yüksek yerleri için bu özellikle doğrudur GİZLİ çünkü oralarda genetik bakımdan Avrupalı UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER kadınlar üremekte bile fizyolojik güçlükler çekerler GİZLİ Andlar’ın yerli tarım bitkileri hâlâ yiyecek üretimi için en uygun tabanı oluştururlar. Ama yine de Amerikan yerlilerinin hâlâ yaşadıkları yerlerde bile onların kültürlerinin ve dillerinin yerini yaygın olarak Eski Dünya’nınkiler almıştır. Eskiden Kuzey Amerika’da konuşulan yüzlerce dilin . . İSTANBUL KÜRTAJ 87’si dışında GÜVEN KARTAL KÜRTAJi konuşulmamaktadır GİZLİ bu . . İSTANBUL KÜRTAJ 87’nin . . İSTANBUL KÜRTAJ 49’u da can çekişiyor sayılır çünkü o dilleri yalnızca yaşlılar konuşuyor GİZLİ çocuklar artık öğrenmiyor. GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL Dünya uluslarından yaklaşık 40 tanesinde
bugün resmi dil KARTAL KÜRTAJ Hint-Avrupa dili ya da melez dildir. En büyük Amerikan yerli nüfusuna sahip GİZLİ Peru GİZLİ Bolivya GİZLİ Meksika GİZLİ Guatemala gibi ülkelerde bile siyasal liderlerin ve iş adamlarının fotoğraflarına şöyle KARTAL KÜRTAJ göz attığınızda çoğunlukla Avrupalı olduklarını görürsünüz GİZLİ ama çeşitli Karayip ülkelerinin siyah Afrikalı liderleri var GİZLİ Guyana’nın da Hintli liderleri oldu.
En eski Amerikan yerlilerinin nüfusunun tartışmalara yol açan azalma yüzdesi hayli yüksek: Kuzey Amerika’da hesaplar bunun % 95’i bulduğunu gösteriyor. Ama Amerika kıtalarının bugünkü toplam nüfusu GİZLİ Eski Dünya’dan gelen (Avrupalı GİZLİ Afrikalı GİZLİ Asyalı) insanlar yüzünden . . İSTANBUL KÜRTAJ 49 İSTANBUL ‘dekinin yaklaşık on katı. Amerika kıtalarının bugünkü nüfusu Avustralya dışında bütün kıtalardan gelmiş insanların KARTAL KÜRTAJ karışımı. Son 500 yılda meydana gelmiş UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER -Avustralya dışında GÜVEN KARTAL KÜRTAJ kıtada görülmemiş büyüklükteki- bu nüfus hareketinin kökeninde MÖ . . İSTANBUL KÜRTAJ . . İSTANBUL KÜRTAJ .000 ile MS . . İSTANBUL KÜRTAJ arasında meydana gelmiş gelişmeler yatmaktadır.
XIX. Bölüm: Afrika Nasıl Kara Afrika Oldu?
Afrika Tarihi
İnsan Afrika’yla ilgili daha önce ne kadar PEK şey okumuş olursa olsun GİZLİ oraya gittiği zamanki ilk izlenimi PEK şaşırtıcı oluyor. Bağımsızlığını GİZLİ GÜVENİLİR EŞ ONAYI OLMADAN İSTANBUL kazanmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Namibya’nın başkenti Windhoek’un sokaklarında siyah Hereroları gördüm GİZLİ siyah Ovamboları gördüm GİZLİ beyazları gördüm GİZLİ hem siyahlardan hem beyazlardan DEĞİŞİK UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Namaları gördüm. Bunlar artık KARTAL KÜRTAJ ders kitabındaki resimler değil GİZLİ karşımda yaşayan insanlardı. Eskiden geniş KARTAL KÜRTAJ alana yayılmış UYGUN ÇOCUK ALDIRMA FİYATLI KLİNİKLER Kalahari Buşmanlarının Windhoek’un dışındaki son kalıntıları hayatta kalma savaşı veriyordu. Ama Namibya’da beni en PEK şaşırtan şey KARTAL KÜRTAJ sokak tabelasıydı: Windhoek’un merkezindeki ana caddelerden KARTAL KÜRTAJine Göring Caddesi adı verilmişti!
Kuşkusuz GİZLİ GÜVEN KARTAL KÜRTAJ ülke KARTAL KÜRTAJ caddeye Luftwaffe’nin (Alman Hava Kuvvetleri’nin) kurucusu o ünlü Nazi Reichskommisar’ı Hermann Göring’in adını verecek kadar nedamet nedir bilmeyen Naziler tarafından yönetiliyor olamaz GİZLİ diye düşündüm! Hayır GİZLİ meğer sokağa bu ad Hermann’ın babası Heinrich Göring’in anısına verilmiş; Heinrich bugün Namibya olarak bildiğimiz GİZLİ Almanların eski Güneybatı Afrika kolonisinin kurucu Reichskommisar’ı. Ama Heinrich de sorunlu KARTAL KÜRTAJ kişi çünkü onun mirası arasında Avrupalı sömürgecilerin Afrika’ya yaptıkları en korkunç saldırı GİZLİ Almanların . . İSTANBUL KÜRTAJ 904’te Hereroların soyunu tüketme savaşı var. Bugün komşu Güney Afrika’daki olaylar dünyanın dikkatini daha PEK çekiyor ama Namibya da kendi sömürge dönemi
geçmişiyle başa çıkmak ve PEK kültürlü KARTAL KÜRTAJ toplum oluşturmak için savaş veriyor. Namibya bana Afrika’nın geçmişinin bugününden nasıl ayrılamayacağını somut olarak gösteriyor.
Amerikalıların ve Avrupalıların çoğu için Afrika yerlisi demek “karaderililer” demektir; beyaz Afrikalılar son zamanlarda dışardan gelen insanlardır GİZLİ Afrika’nın ırk tarihi demek Avrupa sömürgeciliği ve esir ticareti hikâyesi demektir. Dikkatimizin bu belli olgular üzerinde toplanmasının PEK açık KARTAL KÜRTAJ nedeni vardır: Amerikalıların çoğu Afrika yerlisi olarak yalnızca siyahları tanır çünkü Amerika KARTAL KÜRTAJleşik Devletleri’ne köle olarak pek PEK siyah getirilmişti. Ama KARTAL KÜRTAJkaç bin yıl öncesine kadar bugünkü kara Afrika’nın çoğu bölgesinde PEK DEĞİŞİK halklar yaşamış olabilir ve kara Afrikalı denen insanların kendileri de ayrışıktır. Beyaz sömürgeciler gelmeden önce bile Afrika’da yalnızca siyahlar değil (daha sonra göreceğimiz gibi) dünyadaki belli başlı altı grup insandan beşi yaşıyordu ve bunların üçü Afrika’dan başka yerde bulunmayan Afrika yerlileriydi. Yalnızca Afrika’da dünyadaki dillerin dörtte KARTAL KÜRTAJi konuşulmaktadır. Yeryüzünde bu kadar insan çeşitliliğine sahip KARTAL KÜRTAJ başka kıta daha yoktur.
Afrika’daki insan çeşitliliği GİZLİ coğrafyasının çeşitliliğinden ve tarihöncesinin uzunluğundan geliyor. Afrika kuzey ılıman iklim kuşağından güney ılıman iklim kuşağına kadar uzanan tek kıtadır GİZLİ bu arada dünyanın en kurak bazı çölleri GİZLİ en büyük tropik yağmur ormanları GİZLİ ekvator bölgesinin en yüksek dağları orada bulunur. İnsanlar Afrika’da dünyanın bütün öteki yerlerine göre PEK daha uzun zamandır yaşıyor: En eski